Typologie(ën)

opbrengsthuis
gelijkvloers met handelszaak

Ontwerper(s)

Adolphe SAMYNarchitect1900-1902

Leo BEECKarchitect1951

Jules LAGAEbeeldhouwer1902

Alphonse DE TOMBAYbeeldhouwer1902

Albert DESENFANSbeeldhouwer1902

Jacques-Philippe DE HAENbeeldhouwer1902

P. DU BOISbeeldhouwer1902

Victor ROUSSEAUbeeldhouwer1902

Statut juridique

Beschermd sinds 19 april 1977, 07 november 2002

Stijlen

Neobarok

Inventaris(sen)

  • Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)
  • Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
  • Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)

Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)

  • Archeologisch
  • Artistiek
  • Esthetisch
  • Volkskundig
  • Historisch
  • Landschappelijk
  • Stedenbouwkundig

Onderzoek en redactie

2016

id

Urban : 31119
lees meer

Beschrijving

Gebouwd ter plaatse van het Serhuygskintsteen (12e – 13e eeuw). Na het bombardement liet de in 1385 opgerichte bakkersgilde op het terrein van het verwoeste steen in 1696-1697 een ruim huis oprichten, opgesplitst in diverse woningen: aan marktzijde het Backershuys of Den Coninck van Spaigniën; op de hoek met en in de Boterstraat achtereenvolgens Sint-Jakob, de Zeven Geschlachten, Sint-Michiel, Sint-Goedele en ’t Serhuygskintsteen. Sporen van dit eertijds ruime complex zijn heden nog enigszins zichtbaar in het algemeen volume, de bedaking en de aansluitende gevels Boterstraat nr. 45 tot 53 (gebouw heden nog met uitgang via Boterstraat nr. 45). Het oorspronkelijke beeldhouwwerk werd uitgevoerd door beeldhouwer-bouwmeester Jan Cosijn (1646-1708); hem wordt ook het bouwontwerp toegeschreven. Volgens 19e eeuwse foto’s: tweede bouwlaag naderhand opgedeeld en beeldhouwwerk en koepel verdwenen. In 1900-1902 reconstructie van het gebouw door architect A. Samyn met inbegrip van koepelBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis. en nieuw beeldhouwwerk (zie ook tekening van F.J. De Rons, 1737). Ordonnantie van de zijgevel in de Boterstraat gewijzigd n.o.v. architect L. Beeck (1951). Uitvoering van verstevigingswerken in de loop van 1983.

Imposant hoekhuis, dubbelhuistype, met vier bouwlagen, de tweede als tussenverdieping en zeven traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder combinatie van koepelvormige en lessenaarsbedaking. Witstenen gevel van Euville met verwerking van hardsteen voor sokkel, vensterkruisen en lekdrempels. Evenwichtig opgebouwd gevelveld met opeen gestapelde Dorische, Ionische en composiet pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. ; horizontaal markerende kordons op tandlijst en attiek met balustradeHekwerk van spijlen of balusters.; zekere verticaliteit door bredere centrale traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en accentuerende bekronende koepelBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis..
Op benedenverdieping pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. boven druiplijst uitlopend op plastisch uitgewerkte rolwerkconsoles, onder kordonUitspringende, horizontale geleding over de hele breedte van een gevel, om verdiepingen te markeren of als verlenging van de (lek)dorpels.. Centrale deur in rondboogomlijsting, ingeschreven in rechthoekige spaarveld: imposten, booglijst, vergulde vruchtenkorf en festoenAan strikken of linten opgehangen slinger van gehouwen of gesneden vruchten en loofwerk, vaak met neerhangende uiteinden.. In kwartholprofilering chronogram “HlC qUanDo VIXIt MIra In paUperes pIetate eLUXIt” (1697) en op sluitsteen opschrift “AUBERTUS”: beide verwijzend naar de Heilige Aubertus, patroonheilige van de bakkers, waarvan verguld bronzen borstbeeld door Jules Lagae. Borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. op tweede bouwlaag alternerend met balusterleuningen en medaillonsRonde of ovale cartouche. van keizers Marcus Aurelius, Nerva, Decius en Trajanus, uitgevoerd door Alphonse de Tombay en Albert Desenfans. Op entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. chronogram
“haeC STATUIT / PISTOR / VICTRiCiA SlGNA / TROPHAEl QUO / CAROLUS / PLENA LaUDe / SECUNDUS OVAT” (1697), refererend naar de door J. Lagae gebeeldhouwde trofeeNabootsing van oorlogs- of jachttrofeeën die oorspronkelijk werden opgehangen; later veelal als zuiver decoratief motief gebruikt met dezelfde onderwerpen of uitgebreid met zinnebeelden van de kunsten, de ambachten,… erboven, met buste van koning Karel II omgeven door lauwerkrans tussen twee gevangenen, en vermelding van huisnaam op sokkel.

Grote Markt 1, Den Coninck van Spagniën (foto 2022).

Attiek met balustradeHekwerk van spijlen of balusters. en allegorische beelden de Kracht, het Graan, de Wind, het Vuur, het Water en de Voorzienigheid door Jacques-Philippe De Haen, Victor Rousseau en Isidoor De Rudder. Centrale octogonale koepelBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis. ietwat achteruit t.o.v. voorgevel: onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. geleed door composieten pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel.; verdiepte vensters onder schijnbalustrade, gevat in rechthoekige geknikte omlijsting; kordonUitspringende, horizontale geleding over de hele breedte van een gevel, om verdiepingen te markeren of als verlenging van de (lek)dorpels. op tandlijst; bekronende oeil-de-boeufs, vuurvazen en verguld bronzen beeld de Faam door Paul Dubois.
Zijgevel van één traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) in Boterstraat: baksteen met verwerking van natuursteen voor benedenverdieping, muurbanden, hoek- en negblokken; hardstenen plint. Kruisvensters onder boogvormige ontlasting op de verdiepingen. Arduinen (hergebruikte) Lodewijk XV-deuromlijsting op hoge neuten met steenhouwersmerk, vermoedelijk van J.-F.J. Piron + J. Cornet (18e eeuw); schelpvormige sluitsteen, uitgewerkte tussendorpel en gekleurd glas-in-lood bovenlichtBovenste gedeelte van een raam- of deurkozijn, gescheiden door een dwarsregel; soms voorzien van glas-in-lood en/of roeden. met opschrift
“bierkelder”. Op gevelplaat links van deur: “MAISON DES BOULANGERS / 1697 / RECONSTRUITE EN 1900- 1902..”. en vermelding van burgemeester, schepenen en architect A. Samyn.

Interieur aangepast en ingericht als taverne in 1952 onder leiding van architect L. Beeck.

Bronnen

Archieven
SAB/OW 8582, 57643 en 57644 (1900-1902), 60126 (1951), 71360 (1952); AA, 1900, rep. 4603, 1902, rep. 5018; P.P., 2605-2606; NPP, D 5 en D 14.
Archief KCML, dossier 4309.

Publicaties en studies
CORDEIRO, P., HEYMANS, V., LAMBERT, C, et al., étude historique et architecturale des maisons de la Grand-Place, Cel Historisch Erfgoed van de Stad Brussel, Brussel, 1999.
De PANGE, I., La Grand-Place de Bruxelles, aparté, Brussel, 2011.
HENNAUT, E., De Grote Markt. Werelderfgoed, Brussel, 2018 (Brussel, stad van kunst en geschiedenis: 56).
HEYMANS, V., (o.l.v.), Les Maisons de la Grand-Place de Bruxelles, CFC-éditions, Brussel, 2011.

Tijdschriften
L’Emulation, 1903, 28, kol. 57-58, pl. 22.
CORDEIRO, P., MARTOU, M.-N., MOUTURY, S., La gestion de la Grand-Place de Bruxelles et ses abords in Thema & Collecta, 1, 2011, pp. 51-59.
De Restauratie van een uitzonderlijk decor. De gevels van de Grote Markt in Erfgoed Brussel, 2018 (Extra nummer).

Websites
BALat KIK-IRPA