Typologie(ën)
opbrengsthuis
Ontwerper(s)
Willem DE BRUYN – architect – 1697
Peter VAN DIEVOET – beeldhouwer – 1697
Pierre Victor JAMAER – architect – 1882
Adolphe SAMYN – architect – 1898
G. VAN DEN KERCKHOVE – beeldhouwer – 1872
Juridisch statuut
Beschermd sinds 19 april 1977, 07 november 2002
Stijlen
Classicerende barok
Inventaris(sen)
- Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Archeologisch Meestal gaat het om overblijfselen, fragmentarische elementen of betekenisvolle sporen van oudere gebouwen die in een onroerend goed bewaard zijn gebleven en zodoende getuigenissen zijn bouwkundige activiteiten door de mens. De belangstelling gaat dan meestal uit naar de overblijfselen zelf. De selectie van het onroerend goed (gebouw of fragment) is gemotiveerd als een omhulsel met deze fragmenten, die waardevolle informatie verschaffen over de bouwevolutie en -geschiedenis. (Fragmentarische elementen die in het gebouw bewaard zijn gebleven (bv. constructieve elementen in de kelders van het gebouw in de Boterstraat nr. 40); kelders die waarschijnlijk oudere elementen bevatten (bv. kelders van de abdij van Coudenbergh of de kapel van Nassau).
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem) en integriteit (idem + kwaliteit van uitvoering).
- Esthetisch Het onroerend goed heeft een esthetische waarde als het de waarnemer zintuigelijk prikkelt op een positieve manier (‘ervaring van schoonheid). Historisch gezien werd deze waarde aangewend om waardevolle natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden aan te duiden, maar het kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Automatisch dringt een afweging met andere waarden zich op, de artistieke in de eerste plaats, maar ook de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen), en dienen koppelingen naar selectiecriteria worden gemaakt: representativiteit, ensemblewaarde en contextuele waarde. Criteria die met andere (met name artistieke) criteria moeten worden gecombineerd.
- Volkskundig Moeilijk te onderscheiden waarde ten opzichte van de sociale waarde en over het algemeen onvoldoende om selectie (mbt onroerend erfgoed) op zichzelf te rechtvaardigen. Het is wenselijk deze erfgoedwaarde te koppelen aan een immateriële gezien het vaak een plaats van herinnering van een gemeenschap, of van een sociale groep betreft. Het kan ook de materiële uiting zijn van een plek met volkssymboliek, of een plek waar een wijk gegroepeerd of gestructureerd is.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente, of als bijzonder belangrijke ouderdom en zeldzame ontwikkeling voor een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; enz.), of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale boulevards of in de Leopoldswijk), of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur - met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (b.v. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte), of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (b.v. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, Congreskolom), of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken).
- Landschappelijk Een landschap is een gebied, zoals waargenomen door de mens, waarvan het karakter het resultaat is van ondernomen actie en interactie van natuurlijke en/of menselijke factoren. Het is een schaalbegrip bestaande uit verschillende (erfgoed)componenten, die elk, al of niet hun intrinsieke waarde hebben, maar alles samen tot een groter meerwaardegeheel verheffen én dat dit ook zo word gepercipieerd vanop een bepaalde afstand. Wijde stadspanorama’s zijn het landschap bij uitstek, denken we bijvoorbeeld het zicht over de benedenstad van Brussel vanop het Koningsplein, maar ook op kleinere schaal kunnen dergelijke uit verschillende samengestelde componenten landschappen voorkomen.
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen spelen, meer dan andere bouwkundige goederen, een prominente rol in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte in het verleden. Meestal determineren zijn andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het hierin een rol speelt, bijvoorbeeld hoekgebouwen, coherente pleinen of (straatwanden), deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, maar ook relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe deze architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2016
id
Urban : 31140
Beschrijving
In
de 14e eeuw twee afzonderlijke woningen zogenaamd de Gulden Boot en de
Mol, eind 14e eeuw onteigend. Ca. 1500 eigendom van de
kleermakersgilde en samen met nr. 23 wederopgebouwd met laatgotische gevel. Na
het bombardement herbouwd in 1697 (cf. chronogram) n.o.v. Willem De Bruyn;
beeldhouwwerk door Pierre Van Dievoet. Restauratie in 1882 onder leiding van stadsarchitect
Pierre Victor Jamaer. Vernieuwing van het houtwerk en de hardstenen kruisen onder
leiding van architect A. Samyn, 1898.
Diephuis met dubbelhuisopstand, vier bouwlagen, de tweede als tussenverdieping en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken.. Imposante zandstenen gevel met verwerking van vernieuwd materiaal. Classicerende barokstijl door toepassing van de kolossaal orde : geblokte Ionische pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. op beneden- en tussenverdiepingLage verdieping tussen twee bouwlagen; vaak boven commerciële benedenverdieping gelegen.; deels verdiepte, deels gecanneleerde en vergulde Korinthische pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. op verdiepingen. Markerende centrale risalietRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden. met dubbele pilasterbegrenzing, via hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. en fronton uitlopend in halfronde nisbekroning. Centrale rechthoekige deur in geriemde omlijsting met orenUitstekend deel van sommige bouwelementen of -constructies, meestal louter decoratief. en neuten onder gestrekte druiplijst en gebogen fronton, met spiegel tussen vergulde volutenSpiraalvormig ornament; meestal gebruikt als aanzetstuk van topgevels, bij deur- en vensteromlijstingen of als steunbeer. in boogveldEen vlak omsloten door de binnenbegrenzing van een boog en de horizontale lijn die de aanzetten verbindt; meestal boven muuropeningen en soms versierd (beeldhouwwerk, blinde traceringen, cementtegels, …)..
Posten uitlopend in sokkels voor halfvazen, waartussen ronde nis onder booglijst met buste van Sint-Barbara, patroonheilige van de kleermakersgilde, door G. Vanden Kerckhove (1872). Borstweringen verfraaid met mascaronsGehouwen versiering onder de vorm van een (fantastisch) mensen- of dierenmasker., eveneens tussen vergulde volutenSpiraalvormig ornament; meestal gebruikt als aanzetstuk van topgevels, bij deur- en vensteromlijstingen of als steunbeer.. Geleed entablement boven tussenverdieping onderbroken voor balkon met balustradeHekwerk van spijlen of balusters. en siervazen, op uitgewerkte consoles met diamantkoppenPiramidaal ornament (3 of 4 zijden), onder andere gebruikt in banden en friezen.. Vlak omlijst rechthoekige glasdeurDeur waarvan het grootste deel uit glas bestaat. onder frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. met festoendecor; rondboogfrontons boven zijvensters. Versierd hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. en bekronend frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. met omlopende tandlijst en centraal chronogram “qUas fUror hostI- LIs / sUbVerterat IgnIbUs aeDes / SARTOR RESTAURAT / PRAESIDIbUS- qUe DICat” (1697; refereert naar de wederopbouw na het bombardement en opdracht aan de Stad). Plastische beëindiging met balustradeHekwerk van spijlen of balusters. tussen postamenten1. Rechthoekig voetstuk van een standbeeld; - 2. Balkvormige stenen bekroning; - 3. Stenen zijstukken van een balkonborstwering. met siervazen, onderbroken voor halfronde nis tussen volutenSpiraalvormig ornament; meestal gebruikt als aanzetstuk van topgevels, bij deur- en vensteromlijstingen of als steunbeer. met bloemfestoenen en centrale tweeledige sokkel met guirlande en bekronend beeld van de Heilige Bonifatius, volgens A. Van Dievoet van patroonheilige “Sanctus Homobonus” van Cremona.
Interieur met bewaarde eikenhouten balkenlaag op tussenverdiepingLage verdieping tussen twee bouwlagen; vaak boven commerciële benedenverdieping gelegen.; beschilderd plafond met barokversiering in omlijste casementen op tweede verdieping.
Diephuis met dubbelhuisopstand, vier bouwlagen, de tweede als tussenverdieping en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken.. Imposante zandstenen gevel met verwerking van vernieuwd materiaal. Classicerende barokstijl door toepassing van de kolossaal orde : geblokte Ionische pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. op beneden- en tussenverdiepingLage verdieping tussen twee bouwlagen; vaak boven commerciële benedenverdieping gelegen.; deels verdiepte, deels gecanneleerde en vergulde Korinthische pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. op verdiepingen. Markerende centrale risalietRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden. met dubbele pilasterbegrenzing, via hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. en fronton uitlopend in halfronde nisbekroning. Centrale rechthoekige deur in geriemde omlijsting met orenUitstekend deel van sommige bouwelementen of -constructies, meestal louter decoratief. en neuten onder gestrekte druiplijst en gebogen fronton, met spiegel tussen vergulde volutenSpiraalvormig ornament; meestal gebruikt als aanzetstuk van topgevels, bij deur- en vensteromlijstingen of als steunbeer. in boogveldEen vlak omsloten door de binnenbegrenzing van een boog en de horizontale lijn die de aanzetten verbindt; meestal boven muuropeningen en soms versierd (beeldhouwwerk, blinde traceringen, cementtegels, …)..
Posten uitlopend in sokkels voor halfvazen, waartussen ronde nis onder booglijst met buste van Sint-Barbara, patroonheilige van de kleermakersgilde, door G. Vanden Kerckhove (1872). Borstweringen verfraaid met mascaronsGehouwen versiering onder de vorm van een (fantastisch) mensen- of dierenmasker., eveneens tussen vergulde volutenSpiraalvormig ornament; meestal gebruikt als aanzetstuk van topgevels, bij deur- en vensteromlijstingen of als steunbeer.. Geleed entablement boven tussenverdieping onderbroken voor balkon met balustradeHekwerk van spijlen of balusters. en siervazen, op uitgewerkte consoles met diamantkoppenPiramidaal ornament (3 of 4 zijden), onder andere gebruikt in banden en friezen.. Vlak omlijst rechthoekige glasdeurDeur waarvan het grootste deel uit glas bestaat. onder frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. met festoendecor; rondboogfrontons boven zijvensters. Versierd hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. en bekronend frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. met omlopende tandlijst en centraal chronogram “qUas fUror hostI- LIs / sUbVerterat IgnIbUs aeDes / SARTOR RESTAURAT / PRAESIDIbUS- qUe DICat” (1697; refereert naar de wederopbouw na het bombardement en opdracht aan de Stad). Plastische beëindiging met balustradeHekwerk van spijlen of balusters. tussen postamenten1. Rechthoekig voetstuk van een standbeeld; - 2. Balkvormige stenen bekroning; - 3. Stenen zijstukken van een balkonborstwering. met siervazen, onderbroken voor halfronde nis tussen volutenSpiraalvormig ornament; meestal gebruikt als aanzetstuk van topgevels, bij deur- en vensteromlijstingen of als steunbeer. met bloemfestoenen en centrale tweeledige sokkel met guirlande en bekronend beeld van de Heilige Bonifatius, volgens A. Van Dievoet van patroonheilige “Sanctus Homobonus” van Cremona.
Interieur met bewaarde eikenhouten balkenlaag op tussenverdiepingLage verdieping tussen twee bouwlagen; vaak boven commerciële benedenverdieping gelegen.; beschilderd plafond met barokversiering in omlijste casementen op tweede verdieping.
Bronnen
Archieven
SAB/NPP, D 5, D 8 en D 10.
Publicaties en studies
CORDEIRO,
P., HEYMANS, V., LAMBERT, C, et al., étude
historique et architecturale des maisons de la Grand-Place, Cel Historisch
Erfgoed van de Stad Brussel, Brussel, 1999.
De PANGE, I., La Grand-Place de Bruxelles,
aparté, Brussel, 2011.
HENNAUT,
E., De Grote Markt. Werelderfgoed,
Brussel, 2018 (Brussel,
stad van kunst en geschiedenis: 56).
HEYMANS, V., (o.l.v.), Les Maisons de la Grand-Place de Bruxelles, CFC-éditions, Brussel,
2011.
Tijdschriften
CORDEIRO, P., MARTOU, M.-N., MOUTURY, S., La
gestion de la Grand-Place de Bruxelles et ses abords in Thema & Collecta, 1, 2011, pp.
51-59.
De Restauratie van een uitzonderlijk decor. De
gevels van de Grote Markt in
Erfgoed Brussel, 2018 (Extra nummer).
L’Emulation, 1882, 8, kol. 65, pl. 48-50.
VAN DIEVOET, A., Un disciple belge de Grinling Gribbons, le sculpteur Pierre Van Dievoet (1661- 1729) et son œuvre à Londres et Bruxelles in Le Folklore Brabançon, 1980, 225, pp. 65-91.
Websites
BALat KIK-IRPA
