Typologie(ën)
opbrengsthuis
Ontwerper(s)
Pierre Victor JAMAER – architect – 1884-1886
Pierre Victor JAMAER – architect – 1882
INCONNU - ONBEKEND – 1695
INCONNU - ONBEKEND – 1697
François MALFAIT – architect – 1918
Juridisch statuut
Beschermd sinds 19 april 1977, 07 november 2002
Stijlen
Barok
Inventaris(sen)
- Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Archeologisch Meestal gaat het om overblijfselen, fragmentarische elementen of betekenisvolle sporen van oudere gebouwen die in een onroerend goed bewaard zijn gebleven en zodoende getuigenissen zijn bouwkundige activiteiten door de mens. De belangstelling gaat dan meestal uit naar de overblijfselen zelf. De selectie van het onroerend goed (gebouw of fragment) is gemotiveerd als een omhulsel met deze fragmenten, die waardevolle informatie verschaffen over de bouwevolutie en -geschiedenis. (Fragmentarische elementen die in het gebouw bewaard zijn gebleven (bv. constructieve elementen in de kelders van het gebouw in de Boterstraat nr. 40); kelders die waarschijnlijk oudere elementen bevatten (bv. kelders van de abdij van Coudenbergh of de kapel van Nassau).
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem) en integriteit (idem + kwaliteit van uitvoering).
- Esthetisch Het onroerend goed heeft een esthetische waarde als het de waarnemer zintuigelijk prikkelt op een positieve manier (‘ervaring van schoonheid). Historisch gezien werd deze waarde aangewend om waardevolle natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden aan te duiden, maar het kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Automatisch dringt een afweging met andere waarden zich op, de artistieke in de eerste plaats, maar ook de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen), en dienen koppelingen naar selectiecriteria worden gemaakt: representativiteit, ensemblewaarde en contextuele waarde. Criteria die met andere (met name artistieke) criteria moeten worden gecombineerd.
- Volkskundig Moeilijk te onderscheiden waarde ten opzichte van de sociale waarde en over het algemeen onvoldoende om selectie (mbt onroerend erfgoed) op zichzelf te rechtvaardigen. Het is wenselijk deze erfgoedwaarde te koppelen aan een immateriële gezien het vaak een plaats van herinnering van een gemeenschap, of van een sociale groep betreft. Het kan ook de materiële uiting zijn van een plek met volkssymboliek, of een plek waar een wijk gegroepeerd of gestructureerd is.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente, of als bijzonder belangrijke ouderdom en zeldzame ontwikkeling voor een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; enz.), of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale boulevards of in de Leopoldswijk), of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur - met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (b.v. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte), of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (b.v. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, Congreskolom), of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken).
- Landschappelijk Een landschap is een gebied, zoals waargenomen door de mens, waarvan het karakter het resultaat is van ondernomen actie en interactie van natuurlijke en/of menselijke factoren. Het is een schaalbegrip bestaande uit verschillende (erfgoed)componenten, die elk, al of niet hun intrinsieke waarde hebben, maar alles samen tot een groter meerwaardegeheel verheffen én dat dit ook zo word gepercipieerd vanop een bepaalde afstand. Wijde stadspanorama’s zijn het landschap bij uitstek, denken we bijvoorbeeld het zicht over de benedenstad van Brussel vanop het Koningsplein, maar ook op kleinere schaal kunnen dergelijke uit verschillende samengestelde componenten landschappen voorkomen.
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen spelen, meer dan andere bouwkundige goederen, een prominente rol in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte in het verleden. Meestal determineren zijn andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het hierin een rol speelt, bijvoorbeeld hoekgebouwen, coherente pleinen of (straatwanden), deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, maar ook relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe deze architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2016
id
Urban : 31145
Beschrijving
Diephuizen
van drie bouwlagen en respectievelijk drie, vier en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder zadeldak
(gewolfd op nr. 36-37). Barokke top- en lijstgevels met grosso modo
gelijkaardige opbouw: skeletstructuur gevormd door de smalle penanten, de over
de borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. doorgetrokken posten en dorpelsHorizontaal bouwonderdeel van een venster of deur (onderdorpel, tussendorpel, bovendorpel). en de doorlopende
geprofileerde druiplijsten.
Nr. 35. den Pauw, wederopgebouwd in 1697 (zie spiegels in geveltop). Op 19e eeuwse zichten met bepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. voorgevel, zonder versieringen. Gevelrestauratie onder leiding van stadsarchitect Pierre Victor Jamaer in 1882 met herplaatsen van ornamentenNiet-zelfstandig sierelement om een voorwerp of gebouw op te luisteren. en arduinen balustradesHekwerk van spijlen of balusters. en vervanging van het houtwerk; in 1890 wijziging van de ordonnantie op benedenverdieping. Sinds 1984 herbepleisterde, beschilderde en vergulde klokgevelGevel waarvan de top klokvormig is.. Verdiepte borstweringen met balustradesHekwerk van spijlen of balusters. en guirlandes, in centrale traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) op tweede bouwlaag met uitbeelding van huisnaam. Geveltop onder frontonbekroning : centraal rondboogvenster in bandomlijsting met imposten, onder oculusKlein rond, ovaal of polygonaal venster. met booglijst; kleine rechthoekige zijvensters. Aangepaste benedenverdieping.
Nr. 36-37. Twee woningen ’t Voske en den Eyck, herbouwd in 1696 (zie entablement). Op foto’s uit de 19e eeuw met bepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. voorgevel, eveneens zonder versiering, en deur nr. 36 in Lodewijk XV-schouderboogomlijsting. Voorgevel gerestaureerd in 1884-1886 onder leiding van stadsarchitect Pierre Victor Jamaer met vernieuwing van dakvensters, houtwerk en gevelbekleding op benedenverdieping in Gobertange. Huidige deur en uitstalraam aangebracht in 1947.
Lijstgevel eveneens recent bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen., beschilderd en verguld. Borstweringen met getorsteGedraaid, gewrongen. balustradesHekwerk van spijlen of balusters. en spiegels in entablement met “AN / NO / 16 / 96” en bloemmotieven. Twee bekronende dakvenstersUit het dakvlak opgaand stenen venster dat met de gevel in verbinding staat of er enkel door een kroonlijst van gescheiden is. met cantonnerende Ionische pilastertjes en volutenSpiraalvormig ornament; meestal gebruikt als aanzetstuk van topgevels, bij deur- en vensteromlijstingen of als steunbeer. onder gebogen frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. met sierbol ; barokcartouches in de boogveldenEen vlak omsloten door de binnenbegrenzing van een boog en de horizontale lijn die de aanzetten verbindt; meestal boven muuropeningen en soms versierd (beeldhouwwerk, blinde traceringen, cementtegels, …)..
Nr. 38. In Sint Barbara, wederopgebouwd na het bombardement van 1695. Op 19e eeuwse foto’s en geveltekening toestand 1914 met twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en jaartal “1696” in top. Huidig uitzicht resultaat van restauratie, waarvoor ontwerp van 1918 gesigneerd architect François Malfait, vergelijk ook tekening van de F.J. De Rons.
Klokgevel met natuurstenen bekleding; verwerking van hardsteen voor dorpelsHorizontaal bouwonderdeel van een venster of deur (onderdorpel, tussendorpel, bovendorpel). en getorsteGedraaid, gewrongen. balustradesHekwerk van spijlen of balusters.. Centrale borstwering op bovenste verdieping met uitbeelding en opschrift van huisnaam. Geveltop met centraal rondboogvenster in bandomlijsting onder frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening..
Nr. 35. den Pauw, wederopgebouwd in 1697 (zie spiegels in geveltop). Op 19e eeuwse zichten met bepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. voorgevel, zonder versieringen. Gevelrestauratie onder leiding van stadsarchitect Pierre Victor Jamaer in 1882 met herplaatsen van ornamentenNiet-zelfstandig sierelement om een voorwerp of gebouw op te luisteren. en arduinen balustradesHekwerk van spijlen of balusters. en vervanging van het houtwerk; in 1890 wijziging van de ordonnantie op benedenverdieping. Sinds 1984 herbepleisterde, beschilderde en vergulde klokgevelGevel waarvan de top klokvormig is.. Verdiepte borstweringen met balustradesHekwerk van spijlen of balusters. en guirlandes, in centrale traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) op tweede bouwlaag met uitbeelding van huisnaam. Geveltop onder frontonbekroning : centraal rondboogvenster in bandomlijsting met imposten, onder oculusKlein rond, ovaal of polygonaal venster. met booglijst; kleine rechthoekige zijvensters. Aangepaste benedenverdieping.
Nr. 36-37. Twee woningen ’t Voske en den Eyck, herbouwd in 1696 (zie entablement). Op foto’s uit de 19e eeuw met bepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. voorgevel, eveneens zonder versiering, en deur nr. 36 in Lodewijk XV-schouderboogomlijsting. Voorgevel gerestaureerd in 1884-1886 onder leiding van stadsarchitect Pierre Victor Jamaer met vernieuwing van dakvensters, houtwerk en gevelbekleding op benedenverdieping in Gobertange. Huidige deur en uitstalraam aangebracht in 1947.
Lijstgevel eveneens recent bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen., beschilderd en verguld. Borstweringen met getorsteGedraaid, gewrongen. balustradesHekwerk van spijlen of balusters. en spiegels in entablement met “AN / NO / 16 / 96” en bloemmotieven. Twee bekronende dakvenstersUit het dakvlak opgaand stenen venster dat met de gevel in verbinding staat of er enkel door een kroonlijst van gescheiden is. met cantonnerende Ionische pilastertjes en volutenSpiraalvormig ornament; meestal gebruikt als aanzetstuk van topgevels, bij deur- en vensteromlijstingen of als steunbeer. onder gebogen frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. met sierbol ; barokcartouches in de boogveldenEen vlak omsloten door de binnenbegrenzing van een boog en de horizontale lijn die de aanzetten verbindt; meestal boven muuropeningen en soms versierd (beeldhouwwerk, blinde traceringen, cementtegels, …)..
Nr. 38. In Sint Barbara, wederopgebouwd na het bombardement van 1695. Op 19e eeuwse foto’s en geveltekening toestand 1914 met twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en jaartal “1696” in top. Huidig uitzicht resultaat van restauratie, waarvoor ontwerp van 1918 gesigneerd architect François Malfait, vergelijk ook tekening van de F.J. De Rons.
Klokgevel met natuurstenen bekleding; verwerking van hardsteen voor dorpelsHorizontaal bouwonderdeel van een venster of deur (onderdorpel, tussendorpel, bovendorpel). en getorsteGedraaid, gewrongen. balustradesHekwerk van spijlen of balusters.. Centrale borstwering op bovenste verdieping met uitbeelding en opschrift van huisnaam. Geveltop met centraal rondboogvenster in bandomlijsting onder frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening..
Bronnen
Archieven
SAB/OW 8603 (1882), 8604 (1884-1886) en 57364 (1947), 57614 (1918); NPP, D 8, D 10, D 16.
Publicaties en studies
CORDEIRO,
P., HEYMANS, V., LAMBERT, C, et al., étude
historique et architecturale des maisons de la Grand-Place, Cel Historisch
Erfgoed van de Stad Brussel, Brussel, 1999.
De PANGE, I., La Grand-Place de Bruxelles,
aparté, Brussel, 2011.
HENNAUT,
E., De Grote Markt. Werelderfgoed,
Brussel, 2018 (Brussel,
stad van kunst en geschiedenis: 56).
HEYMANS, V., (o.l.v.), Les Maisons de la Grand-Place de Bruxelles, CFC-éditions, Brussel,
2011.
Tijdschriften
CORDEIRO, P., MARTOU, M.-N., MOUTURY, S., La
gestion de la Grand-Place de Bruxelles et ses abords in Thema & Collecta, 1, 2011, pp.
51-59.
De Restauratie van een uitzonderlijk decor. De
gevels van de Grote Markt in
Erfgoed Brussel, 2018 (Extra nummer).
L’Emulation, 1887, 12, kol. 190, pl. 34.
Websites
35: BALat KIK-IRPA
36: BALat KIK-IRPA
