Typologie(ën)
opbrengsthuis
Ontwerper(s)
INCONNU - ONBEKEND – 1645-1646
Antoon PASTORANA – architect, timmerman / schrijnwerker – 1697-1697
Laurent MERCKAERT – beeldhouwer – 1697
Peter VAN DIEVOET – beeldhouwer – 1697
INCONNU - ONBEKEND – 1720
Charles VAN OEMBERG – beeldhouwer – 1854-1858
Edouard François MARCHANT – beeldhouwer – 1854-1858
Edmond GEIRNAERT – beeldhouwer – 1882
J. SEGERS – architect – 1912
E. BOUDEWIJNS – architect – 1938
Statut juridique
Stijlen
Barok
Inventaris(sen)
- Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Archeologisch
- Artistiek
- Esthetisch
- Volkskundig
- Historisch
- Landschappelijk
- Stedenbouwkundig
Onderzoek en redactie
2016
id
Urban : 31121
Beschrijving
Voormalig
gildehuis van de schrijnwerkers en kuipers, gebouwd op de vroegere gronden van
de familie Serhuygs. Gilde opgericht in 1365. Vermoedelijk sinds 1444 gevestigd
in huidig pand, na verkoop van hun huis Rodenborch,
ontruimd voor de bouw van de westelijke stadhuisvleugel (1444-1449). In
1645-1646 wederopbouw van het gildehuis; voorgevel grotendeels behouden na het bombardement
van 1695. Herstelling en voltooiing met geveltop in 1697 door bouwmeester-schrijnwerker
Antoon Pastorana (1640-1702); beeldhouwwerken door H. Merckaert en Pierre Van
Dievoet. In 1720 herschildering van de gevel en herstelling van het
beeldhouwwerk. In 1854-1858 restauratie, vnl. van het beeldhouwwerk in de
geveltop door Charles Van Oemberg en vernieuwing van de kariatidenOndersteuning in de vorm van een vrouwenfiguur, hetzij met onderlichaam, hetzij met taps toelopende pijler of pilaster (herme). door E. Marchand. laatst genoemde beelden werden in
1882 hersteld door E. Geirnaert. Nieuwe restauratie in 1912 onder leiding van
architect J. Segers onder meer steken van hardstenen kruisen, verlaging van het
reliëf boven de ingangsdeur rechts. Gebouw op voorgevel na in 1938-1939
verbouwd door architect E. Boudewijns.
Diephuis van vier bouwlagen en vier traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder combinatie van zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. met aandak en plat dak. In- en uitzwenkende topgevelHoogste deel van een gevel, vaak driehoekig en/of getrapt. van zandsteen, met verwerking van arduin en vernieuwd materiaal. De klassieke barokordonnantie en de relatief sobere toepassing van de ornamentenNiet-zelfstandig sierelement om een voorwerp of gebouw op te luisteren. in de eerste drie bouwlaag contrasteren enigszins met de meer architectonisch uitgewerkte bovenste verdieping en geveltop. Risalietvorming in twee centrale traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) vanaf de verdiepingen. Met panelen versierde pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. op benedenverdieping, eindigend op rolwerkconsoles. Ritmerende Ionische en Korinthische driekwartzuilen respectievelijk op twee volgende bouwlagen; postamenten1. Rechthoekig voetstuk van een standbeeld; - 2. Balkvormige stenen bekroning; - 3. Stenen zijstukken van een balkonborstwering. met uitbeelding van werktuigen herinnerend aan het schrijnwerkers- en kuipersambacht ; borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. met schijnbalustrades.
Penanten op vierde bouwlaag opgevat als kariatidenOndersteuning in de vorm van een vrouwenfiguur, hetzij met onderlichaam, hetzij met taps toelopende pijler of pilaster (herme). die tevens de kroonlijst schragen; cartouchesOmlijsting van een uitspringend vlak in de vorm van ingesneden en omkrullend papier of leer; vaak met opschrift of intern versierd. en panelen op borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. verfraaid met engelenhoofden en schelpmotieven. Vrij overladen tweeledige geveltop: waterlijstVooruitspringende rand in het gevelvlak die regenwater buiten gevel laat afdruppelen., uitgewerkte pilasters, aflijnende volutenSpiraalvormig ornament; meestal gebruikt als aanzetstuk van topgevels, bij deur- en vensteromlijstingen of als steunbeer. op vleugelstukken, siervazen en gebogen pseudo-fronton met bekronende aardbol. Verder rondboogvensters met balustrade onder met guirlandes omgeven vierkante bovenlichtenBovenste gedeelte van een raam- of deurkozijn, gescheiden door een dwarsregel; soms voorzien van glas-in-lood en/of roeden., in geknikte omlijsting; ovale oculiKlein rond, ovaal of polygonaal venster. en cartouchesOmlijsting van een uitspringend vlak in de vorm van ingesneden en omkrullend papier of leer; vaak met opschrift of intern versierd. aan weerszij. OculusKlein rond, ovaal of polygonaal venster. onder gevelsteenStenen plaat of blok, aangebracht in of op een gevel, met opschrift. met jaartal “1697” erboven. Afwijkende ordonnantie op benedenverdieping: op tekening van F.J. De Rons (1737) staat deur in derde traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...).
Diephuis van vier bouwlagen en vier traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder combinatie van zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. met aandak en plat dak. In- en uitzwenkende topgevelHoogste deel van een gevel, vaak driehoekig en/of getrapt. van zandsteen, met verwerking van arduin en vernieuwd materiaal. De klassieke barokordonnantie en de relatief sobere toepassing van de ornamentenNiet-zelfstandig sierelement om een voorwerp of gebouw op te luisteren. in de eerste drie bouwlaag contrasteren enigszins met de meer architectonisch uitgewerkte bovenste verdieping en geveltop. Risalietvorming in twee centrale traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) vanaf de verdiepingen. Met panelen versierde pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. op benedenverdieping, eindigend op rolwerkconsoles. Ritmerende Ionische en Korinthische driekwartzuilen respectievelijk op twee volgende bouwlagen; postamenten1. Rechthoekig voetstuk van een standbeeld; - 2. Balkvormige stenen bekroning; - 3. Stenen zijstukken van een balkonborstwering. met uitbeelding van werktuigen herinnerend aan het schrijnwerkers- en kuipersambacht ; borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. met schijnbalustrades.
Penanten op vierde bouwlaag opgevat als kariatidenOndersteuning in de vorm van een vrouwenfiguur, hetzij met onderlichaam, hetzij met taps toelopende pijler of pilaster (herme). die tevens de kroonlijst schragen; cartouchesOmlijsting van een uitspringend vlak in de vorm van ingesneden en omkrullend papier of leer; vaak met opschrift of intern versierd. en panelen op borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. verfraaid met engelenhoofden en schelpmotieven. Vrij overladen tweeledige geveltop: waterlijstVooruitspringende rand in het gevelvlak die regenwater buiten gevel laat afdruppelen., uitgewerkte pilasters, aflijnende volutenSpiraalvormig ornament; meestal gebruikt als aanzetstuk van topgevels, bij deur- en vensteromlijstingen of als steunbeer. op vleugelstukken, siervazen en gebogen pseudo-fronton met bekronende aardbol. Verder rondboogvensters met balustrade onder met guirlandes omgeven vierkante bovenlichtenBovenste gedeelte van een raam- of deurkozijn, gescheiden door een dwarsregel; soms voorzien van glas-in-lood en/of roeden., in geknikte omlijsting; ovale oculiKlein rond, ovaal of polygonaal venster. en cartouchesOmlijsting van een uitspringend vlak in de vorm van ingesneden en omkrullend papier of leer; vaak met opschrift of intern versierd. aan weerszij. OculusKlein rond, ovaal of polygonaal venster. onder gevelsteenStenen plaat of blok, aangebracht in of op een gevel, met opschrift. met jaartal “1697” erboven. Afwijkende ordonnantie op benedenverdieping: op tekening van F.J. De Rons (1737) staat deur in derde traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...).
Bronnen
Archieven
SAB/OW 8584, 8585 (1854-1858, 1882), 51069 (1938); NPP, D 1 en D 2.
Archief KCML, dossier 4309.
Publicaties en studies
CORDEIRO,
P., HEYMANS, V., LAMBERT, C, et al., étude
historique et architecturale des maisons de la Grand-Place, Cel Historisch
Erfgoed van de Stad Brussel, Brussel, 1999.
De PANGE, I., La Grand-Place de Bruxelles,
aparté, Brussel, 2011.
HENNAUT,
E., De Grote Markt. Werelderfgoed,
Brussel, 2018 (Brussel,
stad van kunst en geschiedenis: 56).
HEYMANS, V., (o.l.v.), Les Maisons de la Grand-Place de Bruxelles, CFC-éditions, Brussel,
2011.
Publicaties en studies
L’Emulation, 1914, p. 45-46, pl. 35.
CORDEIRO, P., MARTOU, M.-N., MOUTURY, S., La gestion de la Grand-Place de Bruxelles et ses abords in Thema & Collecta, 1, 2011, pp. 51-59.
De Restauratie van een uitzonderlijk decor. De gevels van de Grote Markt in Erfgoed Brussel, 2018 (Extra nummer).
Websites
BALat KIK-IRPA
