Typologie(ën)
opbrengsthuis
Ontwerper(s)
Antoon PASTORANA – architect, timmerman / schrijnwerker – 1697
GODFRIED / GODEFROID – Steenkapper – 1641-1645
Adolphe SAMYN – architect – 1899-1902
Statut juridique
Stijlen
Barok
Inventaris(sen)
- Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Archeologisch
- Artistiek
- Esthetisch
- Volkskundig
- Historisch
- Landschappelijk
- Stedenbouwkundig
Onderzoek en redactie
2016
id
Urban : 31123
Beschrijving
Oorspronkelijk
den Berg, reeds vermeld in de 13e eeuw en ingeplant op het verkavelde
terrein van de familie Serhuygs. Schippersgilde reeds sinds 1379; vermoedelijk
in 1434 vestiging in voormalig huis den
Berg. In 1568 bouw van een gildehuis met houten puntgevelGevel waarvan de top driehoekig is.. Ca. 1641-1645
wederopbouw volgens de plannen van steenkapper Godfried; na het bombardement
bleef slechts de benedenbouw overeind. Wederopbouw in 1697 n.o.v. bouwmeester-schrijnwerker
Antoon Pastorana (1640-1702) cf. ook tekening van F.J. De Rons (1737). Op foto’s
uit eind 19e eeuw en gevelopstand van 1899 opvallend soberdere uitvoering van
het centrale ornamentNiet-zelfstandig sierelement om een voorwerp of gebouw op te luisteren. in de geveltop. In 1899-1902 wederopbouw van top en
restauratie van voorgevel onder leiding van architect A. Samyn, met gebruik van Gobertange en Euville: onder
meer vervanging van de balusterleuningen op de tussenverdiepingLage verdieping tussen twee bouwlagen; vaak boven commerciële benedenverdieping gelegen. en de
sculpturale versiering van de geveltop ; vernieuwing van het houtwerk,
beschilderen van de gevel en vergulden van de ornamentenNiet-zelfstandig sierelement om een voorwerp of gebouw op te luisteren..
Diephuis met enkelhuisopstand, vier bouwlagen, de tweede als tussenverdieping en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder mansardedakGebroken kap of Frans dak met met steile ondervlakken en licht hellende bovenvlakken. en aaneenschakeling van zadeldakenDak met twee hellende dakvlakken.. Merkwaardige laatbarokgevel met vroeg-rococokenmerken vnl. door de halfronde ingebogen zijtraveeën en de behandeling van de geveltop.
Bouwlagen gemarkeerd door vooruitspringende druiplijsten. Combinatie van geblokte pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. en zuilen over beneden- en tussenverdiepingLage verdieping tussen twee bouwlagen; vaak boven commerciële benedenverdieping gelegen., onder aflijnend gebeeldhouwd friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…).; centraal verguld reliëf met uitbeelding van hoorn en schijnbalustrades in de zijtraveeën. Ingediepte pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. van tweede bouwlaag verfraaid door siervazen met bloemenruiker. Getoogde venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. onder ellipsvormige oculiKlein rond, ovaal of polygonaal venster. op bovenste verdieping; penanten met vergulde motieven verwijzend naar het schippersambacht. Sobere geprofileerd kordonUitspringende, horizontale geleding over de hele breedte van een gevel, om verdiepingen te markeren of als verlenging van de (lek)dorpels.. Tweeledige geveltop opgevat als achtersteven van een schip, achteruit t.o.v. het gevelvlak. Platform met tritonen en zeepaarden uitgevoerd door Godfroid Devreese. Rondboog- en korfboogvensters respectievelijk in eerste en tweede geleding; markerende balustrade op gesculpteerde consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief.. Rijk versierde topbekroning: medaillon met afbeelding van Karel II, koning van Spanje, tussen de Vier Winden, en flankerende zeelui en dolfijnen uitgevoerd door Pieter Braecke. Erboven: wapenschild van Spanje tussen heraldische leeuwen, door gebroeders Goyers. Dak bekroond met balustradeHekwerk van spijlen of balusters..
Gecementeerde achterpuntgevel met aangepaste muuropeningen. Behouden oorspronkelijk dakgebint.
Diephuis met enkelhuisopstand, vier bouwlagen, de tweede als tussenverdieping en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder mansardedakGebroken kap of Frans dak met met steile ondervlakken en licht hellende bovenvlakken. en aaneenschakeling van zadeldakenDak met twee hellende dakvlakken.. Merkwaardige laatbarokgevel met vroeg-rococokenmerken vnl. door de halfronde ingebogen zijtraveeën en de behandeling van de geveltop.
Bouwlagen gemarkeerd door vooruitspringende druiplijsten. Combinatie van geblokte pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. en zuilen over beneden- en tussenverdiepingLage verdieping tussen twee bouwlagen; vaak boven commerciële benedenverdieping gelegen., onder aflijnend gebeeldhouwd friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…).; centraal verguld reliëf met uitbeelding van hoorn en schijnbalustrades in de zijtraveeën. Ingediepte pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. van tweede bouwlaag verfraaid door siervazen met bloemenruiker. Getoogde venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. onder ellipsvormige oculiKlein rond, ovaal of polygonaal venster. op bovenste verdieping; penanten met vergulde motieven verwijzend naar het schippersambacht. Sobere geprofileerd kordonUitspringende, horizontale geleding over de hele breedte van een gevel, om verdiepingen te markeren of als verlenging van de (lek)dorpels.. Tweeledige geveltop opgevat als achtersteven van een schip, achteruit t.o.v. het gevelvlak. Platform met tritonen en zeepaarden uitgevoerd door Godfroid Devreese. Rondboog- en korfboogvensters respectievelijk in eerste en tweede geleding; markerende balustrade op gesculpteerde consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief.. Rijk versierde topbekroning: medaillon met afbeelding van Karel II, koning van Spanje, tussen de Vier Winden, en flankerende zeelui en dolfijnen uitgevoerd door Pieter Braecke. Erboven: wapenschild van Spanje tussen heraldische leeuwen, door gebroeders Goyers. Dak bekroond met balustradeHekwerk van spijlen of balusters..
Gecementeerde achterpuntgevel met aangepaste muuropeningen. Behouden oorspronkelijk dakgebint.
Bronnen
Archieven
SAB/OW 57618 (1899-1902); AA, 1901, rep. 4823; NPP, D 5.
Publicaties en studies
CORDEIRO,
P., HEYMANS, V., LAMBERT, C, et al., étude
historique et architecturale des maisons de la Grand-Place, Cel Historisch
Erfgoed van de Stad Brussel, Brussel, 1999.
De PANGE, I., La Grand-Place de Bruxelles,
aparté, Brussel, 2011.
HENNAUT,
E., De Grote Markt. Werelderfgoed,
Brussel, 2018 (Brussel,
stad van kunst en geschiedenis: 56).
HEYMANS, V., (o.l.v.), Les Maisons de la Grand-Place de Bruxelles, CFC-éditions, Brussel,
2011.
Tijdschriften
CORDEIRO, P., MARTOU, M.-N., MOUTURY, S., La
gestion de la Grand-Place de Bruxelles et ses abords in Thema & Collecta, 1, 2011, pp.
51-59.
De Restauratie van een uitzonderlijk decor. De
gevels van de Grote Markt in
Erfgoed Brussel, 2018 (Extra nummer).
Websites
BALat KIK-IRPA
