![Grote Markt 5, De Wolf of de Wolvin, inkom, [s.d.]](https://monument.heritage.brussels/medias/buildings/10002053/10002053_0005_M02.jpg)
Typologie(ën)
opbrengsthuis
Ontwerper(s)
Pierre HERBOSCH – architect, schilder – 1690
Marc DE VOS – beeldhouwer – 1690
Edouard François MARCHANT – beeldhouwer – 1852
Pierre Victor JAMAER – architect – 1890-1892
Jean Joseph HERAIN – beeldhouwer – 1890-1892
Joseph POLLARD – beeldhouwer – 1890-1892
G. VAN DEN KERCKHOVE – beeldhouwer – 1691
Juridisch statuut
Beschermd sinds 19 april 1977, 07 november 2002
Stijlen
Barok
Inventaris(sen)
- Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Archeologisch Meestal gaat het om overblijfselen, fragmentarische elementen of betekenisvolle sporen van oudere gebouwen die in een onroerend goed bewaard zijn gebleven en zodoende getuigenissen zijn bouwkundige activiteiten door de mens. De belangstelling gaat dan meestal uit naar de overblijfselen zelf. De selectie van het onroerend goed (gebouw of fragment) is gemotiveerd als een omhulsel met deze fragmenten, die waardevolle informatie verschaffen over de bouwevolutie en -geschiedenis. (Fragmentarische elementen die in het gebouw bewaard zijn gebleven (bv. constructieve elementen in de kelders van het gebouw in de Boterstraat nr. 40); kelders die waarschijnlijk oudere elementen bevatten (bv. kelders van de abdij van Coudenbergh of de kapel van Nassau).
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem) en integriteit (idem + kwaliteit van uitvoering).
- Esthetisch Het onroerend goed heeft een esthetische waarde als het de waarnemer zintuigelijk prikkelt op een positieve manier (‘ervaring van schoonheid). Historisch gezien werd deze waarde aangewend om waardevolle natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden aan te duiden, maar het kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Automatisch dringt een afweging met andere waarden zich op, de artistieke in de eerste plaats, maar ook de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen), en dienen koppelingen naar selectiecriteria worden gemaakt: representativiteit, ensemblewaarde en contextuele waarde. Criteria die met andere (met name artistieke) criteria moeten worden gecombineerd.
- Volkskundig Moeilijk te onderscheiden waarde ten opzichte van de sociale waarde en over het algemeen onvoldoende om selectie (mbt onroerend erfgoed) op zichzelf te rechtvaardigen. Het is wenselijk deze erfgoedwaarde te koppelen aan een immateriële gezien het vaak een plaats van herinnering van een gemeenschap, of van een sociale groep betreft. Het kan ook de materiële uiting zijn van een plek met volkssymboliek, of een plek waar een wijk gegroepeerd of gestructureerd is.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente, of als bijzonder belangrijke ouderdom en zeldzame ontwikkeling voor een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; enz.), of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale boulevards of in de Leopoldswijk), of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur - met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (b.v. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte), of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (b.v. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, Congreskolom), of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken).
- Landschappelijk Een landschap is een gebied, zoals waargenomen door de mens, waarvan het karakter het resultaat is van ondernomen actie en interactie van natuurlijke en/of menselijke factoren. Het is een schaalbegrip bestaande uit verschillende (erfgoed)componenten, die elk, al of niet hun intrinsieke waarde hebben, maar alles samen tot een groter meerwaardegeheel verheffen én dat dit ook zo word gepercipieerd vanop een bepaalde afstand. Wijde stadspanorama’s zijn het landschap bij uitstek, denken we bijvoorbeeld het zicht over de benedenstad van Brussel vanop het Koningsplein, maar ook op kleinere schaal kunnen dergelijke uit verschillende samengestelde componenten landschappen voorkomen.
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen spelen, meer dan andere bouwkundige goederen, een prominente rol in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte in het verleden. Meestal determineren zijn andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het hierin een rol speelt, bijvoorbeeld hoekgebouwen, coherente pleinen of (straatwanden), deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, maar ook relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe deze architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2016
id
Urban : 31122
Beschrijving
Voorheen
de
Wolf, later de Wolvin. Eveneens gebouwd op
het vroegere domein van de familie Serhuygs en reeds vermeld in de 14e eeuw; akte
van 1340). Op een gravure van 1594 afgebeeld met houten puntgevelGevel waarvan de top driehoekig is.. Begin 17e
eeuw eigendom van de boogschutters die het pand in 1641 voorzagen van een
stenen voorgevel, verwoest tijdens brand van 1690. Wederopbouw in 1690-1691
volgens ontwerp van architect-schilder Pieter Herbosch, met gevelbekroning
zoals huidige. Voorgevel op top na behouden na het bombardement. Herstel in
1696, doch blijkbaar met wijziging van de bekroning, vlg. tekening van F.J. De
Rons van 1737 en foto’s van vóór 1890 : aflijnende attiekMuur of bouwlaag boven de kroonlijst die meestal het dak aan het gezicht onttrekt. onderbroken voor
smalle centrale sokkel met feniks en chronogram met jaartal 1696, verwijzend
naar de drievoudige wederopbouw van het gildehuis. Het oorspronkelijke
beeldhouwwerk wordt toegeschreven aan Marcus Devos (1645-1717). Feniks en
beeldhouwwerk in 1793 door de sansculotten verwijderd. In 1847 wijziging van de
ordonnantie op de benedenverdieping: centrale deur door vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. vervangen.
Feniks in 1852 vernieuwd door E. Marchand. In 1890-1892 algemene restauratie
van de voorgevel onder leiding van stadsarchitect Pierre Victor Jamaer, met
onder meer verwerking van Euville en Savonnière, herplaatsen van ijzeren
traliewerk op benedenverdieping, vernieuwen van raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. en balusterleuning,
medaillons en allegorische beelden door Jean Herain, frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. en huidige
gevelbekroning respectievelijk door Joseph Pollard en G. Van den Kerckhove.
Diephuis, dubbelhuisopstand, van vier bouwlagen en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder gewolfd zadeldak. Witstenen gevel met gerestaureerd zandstenen parementGevel- of muurbekleding.; pilastersokkels, vensterkruisen en dito dorpelsHorizontaal bouwonderdeel van een venster of deur (onderdorpel, tussendorpel, bovendorpel). van hardsteen. Symmetrisch opgebouwde barokgevel met duidelijk afgelijnde bouwlaag door brede balustrade en entablementenHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. met kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).. Dubbele, geringdeVoorzien van een fijne, horizontale band. pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. op benedenverdieping en aansluitende voluutconsoles - waartussen cartouchesOmlijsting van een uitspringend vlak in de vorm van ingesneden en omkrullend papier of leer; vaak met opschrift of intern versierd. in centrale travee - onder puilijst met balkonplaat. Vernieuwde, heden centrale rondboogdeur onder gebeeldhouwd reliëf met Romulus en Remus gezoogd door wolvin.
Smeedijzerwerk in zijdeuren, met initialen van Sint-Antonius en Sint-Sebastiaan, patroonheiligen van de boogschutters. Gecanneleerde Dorische pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. op tweede bouwlaag. VensterleuningenLage, versierde leuning boven een onderdorpel, meestal in metaal. en balkon als doorlopende balustradeHekwerk van spijlen of balusters., met lier- en pijlkokermotief op postamenten1. Rechthoekig voetstuk van een standbeeld; - 2. Balkvormige stenen bekroning; - 3. Stenen zijstukken van een balkonborstwering.. EntablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. met trigliefen op drup en metopen met vergulde motieven verwijzend naar de boogschuttersgilde; getande kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).. Ionische pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. op derde bouwlaag verfraaid met allegorische beelden : v.l.n.r. de Waarheid, de Leugen, de Vrede en de Tweedracht (J. Herain); overeenkomstige verklarende opschriften op sokkels “HIC VERUM / HINC FALSUM / PAX SIT / DISCORDIA LONGE”, op entablement “FIRMAMENTUM IMPERII / INSIDIAE STATUS / SALUS GENERIS HUMANI / EVERSIO REIPUBLICAE”. Op bovenste verdieping medaillonsRonde of ovale cartouche. van keizers Trajanus, Tiberius, Augustus en Caesar (J. Herain) en overeenkomstige symbolische, vergulde ornamentenNiet-zelfstandig sierelement om een voorwerp of gebouw op te luisteren. tussen de gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. afgeschuinde tweelichtenTweedelige lichtopening, door deelzuiltje gesplitst.. Aflijnend frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. met gekloste kroonlijst: in timpaanMonumentaal driehoekig of segmentvormig boogveld, meestal besloten in een fronton; vaak rijkelijk versierd. reliëf met de achtervolging van de slang Python door Apollo (J. Pollard). Halsvormige bekroning (G. Van den Kerckhove) tussen postamenten, met bronzen uit de as herrijzende feniks, festoenenAan strikken of linten opgehangen slinger van gehouwen of gesneden vruchten en loofwerk, vaak met neerhangende uiteinden., siervazen en chronogram “CoMbUsta InsIgnIor ResUrreXI EXpensis SebastIanae gULDae”, refererend naar de wederopbouw in 1691 door voornoemde gilde van Sint-Sebastiaan.
Deels zichtbare gecementeerdeMet portlandcement bestrijken. achterpuntgevel met aangepaste muuropeningen.
Fragmentarisch bewaarde oorspronkelijke kelderoverwelving : bakstenen kruisgewelf met afgeschuinde zandstenen gordelboog opgevangen door heden deels ingemetselde, zandstenen zuil met verdwenen kapiteelKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen. (?).
Diephuis, dubbelhuisopstand, van vier bouwlagen en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder gewolfd zadeldak. Witstenen gevel met gerestaureerd zandstenen parementGevel- of muurbekleding.; pilastersokkels, vensterkruisen en dito dorpelsHorizontaal bouwonderdeel van een venster of deur (onderdorpel, tussendorpel, bovendorpel). van hardsteen. Symmetrisch opgebouwde barokgevel met duidelijk afgelijnde bouwlaag door brede balustrade en entablementenHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. met kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).. Dubbele, geringdeVoorzien van een fijne, horizontale band. pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. op benedenverdieping en aansluitende voluutconsoles - waartussen cartouchesOmlijsting van een uitspringend vlak in de vorm van ingesneden en omkrullend papier of leer; vaak met opschrift of intern versierd. in centrale travee - onder puilijst met balkonplaat. Vernieuwde, heden centrale rondboogdeur onder gebeeldhouwd reliëf met Romulus en Remus gezoogd door wolvin.
Smeedijzerwerk in zijdeuren, met initialen van Sint-Antonius en Sint-Sebastiaan, patroonheiligen van de boogschutters. Gecanneleerde Dorische pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. op tweede bouwlaag. VensterleuningenLage, versierde leuning boven een onderdorpel, meestal in metaal. en balkon als doorlopende balustradeHekwerk van spijlen of balusters., met lier- en pijlkokermotief op postamenten1. Rechthoekig voetstuk van een standbeeld; - 2. Balkvormige stenen bekroning; - 3. Stenen zijstukken van een balkonborstwering.. EntablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. met trigliefen op drup en metopen met vergulde motieven verwijzend naar de boogschuttersgilde; getande kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).. Ionische pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. op derde bouwlaag verfraaid met allegorische beelden : v.l.n.r. de Waarheid, de Leugen, de Vrede en de Tweedracht (J. Herain); overeenkomstige verklarende opschriften op sokkels “HIC VERUM / HINC FALSUM / PAX SIT / DISCORDIA LONGE”, op entablement “FIRMAMENTUM IMPERII / INSIDIAE STATUS / SALUS GENERIS HUMANI / EVERSIO REIPUBLICAE”. Op bovenste verdieping medaillonsRonde of ovale cartouche. van keizers Trajanus, Tiberius, Augustus en Caesar (J. Herain) en overeenkomstige symbolische, vergulde ornamentenNiet-zelfstandig sierelement om een voorwerp of gebouw op te luisteren. tussen de gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. afgeschuinde tweelichtenTweedelige lichtopening, door deelzuiltje gesplitst.. Aflijnend frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. met gekloste kroonlijst: in timpaanMonumentaal driehoekig of segmentvormig boogveld, meestal besloten in een fronton; vaak rijkelijk versierd. reliëf met de achtervolging van de slang Python door Apollo (J. Pollard). Halsvormige bekroning (G. Van den Kerckhove) tussen postamenten, met bronzen uit de as herrijzende feniks, festoenenAan strikken of linten opgehangen slinger van gehouwen of gesneden vruchten en loofwerk, vaak met neerhangende uiteinden., siervazen en chronogram “CoMbUsta InsIgnIor ResUrreXI EXpensis SebastIanae gULDae”, refererend naar de wederopbouw in 1691 door voornoemde gilde van Sint-Sebastiaan.
Deels zichtbare gecementeerdeMet portlandcement bestrijken. achterpuntgevel met aangepaste muuropeningen.
Fragmentarisch bewaarde oorspronkelijke kelderoverwelving : bakstenen kruisgewelf met afgeschuinde zandstenen gordelboog opgevangen door heden deels ingemetselde, zandstenen zuil met verdwenen kapiteelKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen. (?).
Bronnen
Archieven
SAB/OW 8585 (1847, 1852, 1890-1892); NPP, D 3.
Publicaties en studies
CORDEIRO,
P., HEYMANS, V., LAMBERT, C, et al., étude
historique et architecturale des maisons de la Grand-Place, Cel Historisch
Erfgoed van de Stad Brussel, Brussel, 1999.
De PANGE, I., La Grand-Place de Bruxelles,
aparté, Brussel, 2011.
DES MAREZ G., 1979, fig. 21.
HENNAUT,
E., De Grote Markt. Werelderfgoed,
Brussel, 2018 (Brussel,
stad van kunst en geschiedenis: 56).
HEYMANS, V., (o.l.v.), Les Maisons de la Grand-Place de Bruxelles, CFC-éditions, Brussel,
2011.
Tijdschriften
L'Emulation, 1892, 17, kol. 175-176, 183-185.
CORDEIRO, P., MARTOU, M.-N., MOUTURY, S., La gestion de la Grand-Place de Bruxelles et ses abords in Thema & Collecta, 1, 2011, pp. 51-59.
De Restauratie van een uitzonderlijk decor. De gevels van de Grote Markt in Erfgoed Brussel, 2018 (Extra nummer).
Websites
BALat KIK-IRPA
