Typologie(ën)
opbrengsthuis
Ontwerper(s)
Willem DE BRUYN – architect – 1697
Adolphe SAMYN – architect – 1896-1897
Juridisch statuut
Beschermd sinds 19 april 1977, 07 november 2002
Stijlen
Barok
Inventaris(sen)
- Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Archeologisch Naast de archeologische vindplaatsen, gaat het ook om overblijfselen, fragmentarische elementen of betekenisvolle sporen van oudere gebouwen die in een onroerend goed bewaard zijn gebleven en zodoende getuigenissen zijn van bouwkundige activiteiten door de mens. De belangstelling gaat dan meestal uit naar de overblijfselen zelf. De selectie van het onroerend goed (gebouw of fragment) is gemotiveerd als een omhulsel van die fragmenten, die waardevolle informatie verschaffen over de bouwevolutie en -geschiedenis van het goed. Voorbeelden zijn constructieve elementen in kelders, kelders die oudere elementen bevatten (bv. kelders van de abdij van Koudenberg of de kapel van Nassau), originele dakspanten, resten van middeleeuwse muuropstanden enz.
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem), authenticiteit (idem + de kwaliteit van de uitvoering) en integriteit (bewaringstoestand, oorspronkelijke elementen)). Een goed bevat ook artistieke waarde als het kunstwerken omvat (beeldhouwwerken, reliëfs ontworpen voor het goed, enz.) of decoratieve elementen uit de oorspronkelijke bouwperiode of met bijzondere kwaliteit (gesigneerd glasramen, sgraffito, lichtbeuk, enz.).
- Esthetisch Historisch gezien werd die waarde aangewend om waardevolle groene ruimten en natuurlijke of halfnatuurlijke gebieden aan te duiden. De waarde kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Een afweging met andere waarden dringt zich tevens op: de artistieke, de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en de stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen). De volgende selectiecriteria worden er eveneens aan gekoppeld: de ensemblewaarde en de contextuele waarde.
- Volkskundig Moeilijk te onderscheiden waarde ten opzichte van de sociale waarde en over het algemeen onvoldoende om selectie (m.b.t. onroerend erfgoed) op zichzelf te rechtvaardigen. Het is wenselijk deze erfgoedwaarde te koppelen aan een immateriële gezien het vaak een plaats van herinnering van een gemeenschap, of van een sociale groep betreft. Het kan ook de materiële uiting zijn van een plek met volkssymboliek, of een plek waar een wijk gegroepeerd of gestructureerd is.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde : - als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente; - of als getuigenis van een periode en/of een zeldzame ontwikkeling van een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; de Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; - of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale lanen of in de Leopoldswijk); - of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur – met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (bv. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte); - of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (bv. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, de Congreskolom); - of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken); - of als het representatief is van het oeuvre van een belangrijke architect in de architectuurgeschiedenis op internationaal, nationaal, regionaal of lokaal niveau (dit betreft zowel befaamde architecten als V. Horta, V. Bourgeois, M. Polak als secundaire architecten, die lokaal verbonden worden aan een gemeente zoals Fernand Lefever in Koekelberg of Emile Hoebeke in Sint-Agatha-Berchem).
- Landschappelijk Een landschap is een gebied, zoals waargenomen door de mens, waarvan het karakter het resultaat is van ondernomen actie en interactie van natuurlijke en/of menselijke factoren. Het is een schaalbegrip bestaande uit verschillende (erfgoed)componenten, die elk, al of niet hun intrinsieke waarde hebben, maar alles samen tot een groter meerwaardegeheel verheffen én dat dit ook zo word gepercipieerd vanop een bepaalde afstand. Wijde stadspanorama’s zijn het landschap bij uitstek, denk bijvoorbeeld aan het zicht over de benedenstad van Brussel vanop het Koningsplein, maar ook op kleinere schaal kunnen dergelijke landschappen die uit verschillende componenten zijn samengesteld voorkomen.
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen of landschappen hebben in het verleden een prominente rol gespeeld in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte en de stedelijke ruimte. Meestal bepalen zij andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het daarin een rol speelt, bijvoorbeeld : - hoekgebouwen; - coherente pleinen of homogene huizenrijen (gevels die een ensemble vormen van dezelfde stijl, periode en volume); - tuinwijken, - deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, - relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe die architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2016
id
Urban : 31139
Beschrijving
In
de 16e eeuw benaming Olijfboom door de Stad onteigend voor de vergroting
van het marktplein (zie straatnota). Begin 16e eeuw eigendom van de abdij van
Vorst en in 1527 herbouwd, samen met het pand nr. 24-25, volgens vastgestelde
rooilijn en goedgekeurd plan: geheel van zandstenen topgevelsHoogste deel van een gevel, vaak driehoekig en/of getrapt. met pinakelbekroning
en op verdiepingen spitsboogvormige tweelichtenTweedelige lichtopening, door deelzuiltje gesplitst. tussen zuilenCilindervormig steunpunt; vaak voorzien van basis en kapiteel. De kleine en/of dunne variant ervan wordt colonnet genoemd. onder balustradeHekwerk van spijlen of balusters..
In 1591 van de abdij tegen een jaarlijkse rente-uitkering opgekocht door een
particulier G. de Roovere. Na het bombardement herbouwd in 1697 in laatbarokstijl,
volgens G. Des Marez mogelijk n.o.v. Willem De Bruyn. Op tekening van F.J. De
Rons (1749) afgebeeld met vier bouwlagen, de tweede als tussenverdiepingLage verdieping tussen twee bouwlagen; vaak boven commerciële benedenverdieping gelegen.. Volgens
19e eeuwse zichten ordonnantie naderhand gewijzigd : hoger opgetrokken, met
bepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. lijstgevel onder klokvormig dakvensterUit het dakvlak opgaand stenen venster dat met de gevel in verbinding staat of er enkel door een kroonlijst van gescheiden is., zes bouwlagen, de tweede
als tussenverdiepingLage verdieping tussen twee bouwlagen; vaak boven commerciële benedenverdieping gelegen.. Reconstructie in 1896-1897 met klokgevelGevel waarvan de top klokvormig is. in laatbarokstijl,
waarvoor ontwerp gesigneerd architect A. Samyn: diephuis, met lichte afwijking
van geveltekening (1749) nl. vier (in plaats van drie) bouwlagen en
tussenverdiepingLage verdieping tussen twee bouwlagen; vaak boven commerciële benedenverdieping gelegen. en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken..
Voorgevel van natuursteen, verwerkt met hardsteen voor sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel., vensterkruisen, dorpelsOnderdorpel van een deur. en balustradesHekwerk van spijlen of balusters.. Verticaliteit door de opeenvolging van kolossaleZuilen of pilasters die over de volle hoogte of over meer dan één verdieping opgaan, onafhankelijk van de door vensters en bouwlagen gegeven maten. geblokte Ionische pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. op beneden- en tussenverdiepingLage verdieping tussen twee bouwlagen; vaak boven commerciële benedenverdieping gelegen. en Korinthische pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. met hoge basementen op verdiepingen. Geaccentueerde centrale traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) met gebogen balkon en balustradesHekwerk van spijlen of balusters..
Borstweringen met mascaronsGehouwen versiering onder de vorm van een (fantastisch) mensen- of dierenmasker. en lambrekijns in derde bouwlaag en jaartal “1697” op bovenste verdieping. HoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met geprofileerde getandeLijst met kleine repetitieve kubusvormige elementen (tanden); guttae hebben de vorm van een afgeknotte kegel en bevinden zich eerder onder aan een console of triglief. kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). boven onversierd friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…).. Geveltop met centraal spiegelboogvenster onder gestrekte druiplijst, cantonnerende Korinthische pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. en blindeZonder opening; blind venster, schijnopening. rondbogige zijvensters onder booglijst; bekronend frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. en siervazen op vierkante sokkelsHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel.. Benedenverdieping met winkelpui (1957) en arduinen sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel. met rechthoekige keldergaten.
Voorgevel van natuursteen, verwerkt met hardsteen voor sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel., vensterkruisen, dorpelsOnderdorpel van een deur. en balustradesHekwerk van spijlen of balusters.. Verticaliteit door de opeenvolging van kolossaleZuilen of pilasters die over de volle hoogte of over meer dan één verdieping opgaan, onafhankelijk van de door vensters en bouwlagen gegeven maten. geblokte Ionische pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. op beneden- en tussenverdiepingLage verdieping tussen twee bouwlagen; vaak boven commerciële benedenverdieping gelegen. en Korinthische pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. met hoge basementen op verdiepingen. Geaccentueerde centrale traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) met gebogen balkon en balustradesHekwerk van spijlen of balusters..
Borstweringen met mascaronsGehouwen versiering onder de vorm van een (fantastisch) mensen- of dierenmasker. en lambrekijns in derde bouwlaag en jaartal “1697” op bovenste verdieping. HoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met geprofileerde getandeLijst met kleine repetitieve kubusvormige elementen (tanden); guttae hebben de vorm van een afgeknotte kegel en bevinden zich eerder onder aan een console of triglief. kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). boven onversierd friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…).. Geveltop met centraal spiegelboogvenster onder gestrekte druiplijst, cantonnerende Korinthische pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. en blindeZonder opening; blind venster, schijnopening. rondbogige zijvensters onder booglijst; bekronend frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. en siervazen op vierkante sokkelsHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel.. Benedenverdieping met winkelpui (1957) en arduinen sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel. met rechthoekige keldergaten.
Bronnen
Archieven
SAB/OW 8611 (1896), 57619 (1897), 64244 (1957); NPP, D 18.
Publicaties en studies
CORDEIRO,
P., HEYMANS, V., LAMBERT, C, et al., étude
historique et architecturale des maisons de la Grand-Place, Cel Historisch
Erfgoed van de Stad Brussel, Brussel, 1999.
De PANGE, I., La Grand-Place de Bruxelles,
aparté, Brussel, 2011.
HENNAUT,
E., De Grote Markt. Werelderfgoed,
Brussel, 2018 (Brussel,
stad van kunst en geschiedenis: 56).
HEYMANS, V., (o.l.v.), Les Maisons de la Grand-Place de Bruxelles, CFC-éditions, Brussel,
2011.
Tijdschriften
CORDEIRO, P., MARTOU, M.-N., MOUTURY, S., La
gestion de la Grand-Place de Bruxelles et ses abords in Thema & Collecta, 1, 2011, pp.
51-59.
De Restauratie van een uitzonderlijk decor. De
gevels van de Grote Markt in
Erfgoed Brussel, 2018 (Extra nummer).
Websites
BALat KIK-IRPA
