Kerk van de Heilige Familie

Noordwest–zuidoost georiënteerd op een perceel gelegen tussen de François Rigasquare en de Helmetsesteenweg, parochiekerk ontworpen in 1898 door architect Emar Collès in neogotische stijl en voltooid in 1936-1937 door architect F. Vandendael in de oorspronkelijke stijl, met invloed van art decoTendens tot de geometrisering van vormen en architecturale ornamenten die zich uitdrukt in het materiaal- en kleurgebruik.. Gedateerd “1893” en “1936” op de stijlen van de rechterportiek.

Geschiedenis

Op initiatief van de overste van de kloostergemeenschap van de Heilige Familie die in de Chaumontelstraat was gevestigd (zie nr. 1 tot 9), werd in 1893 een noodkapel gebouwd op de plaats van het huidige Institut Champagnat (zie nr. 39). Deze kapel bleek al snel te klein, en de kerkfabriek besloot een kerk te bouwen langs de Helmetsesteenweg, op een terrein geschonken door juffrouw Van Nerum. Een beslissing van de Raad van de kerkfabriek, waarin de kostenramingen en bestekken van de toekomstige kerk alsook de plannen getekend door architect Collès werden goedgekeurd, werd in april 1898 aan het gemeentebestuur overgemaakt. Er werd toen overwogen om een parochie in de wijk Helmet op te richten, in het ruimere kader van de aanleg van deze wijk en de ontwikkeling van zijn bebouwing. De koorafsluiting van de kerk aan de Helmetsesteenweg liggen en de hoofdportiek aan de Zennevallei, en dus het station van Schaarbeek, langs een nog aan te leggen straat.


De eerste steen van de kerk werd gelegd op 20.05.1900 en het nieuwe gebouw werd in 1901 ingezegend. Op 30 oktober van dat jaar werd ze toegewijd aan de Heilige Familie. In een eerste fase werden enkel het koor, het dwarsschip en één traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) van het schip gebouwd; de klokken werden geplaatst in een kleine houten toren langs de buitenmuur die als voorlopige gevel diende. Dit eerste deel werd voltooid in 1907. Om financiële redenen werd de bouw van de andere traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), van de trapgevelGevel met een driehoekige bekroning die trapsgewijs versmalt., en van de kleine ronde toren en de imposante klokkentoren onder spits dak die erlangs moesten komen uitgesteld. Pas in 1936 werd het ontwerp hernomen en in art-decostijl omgezet door architect F. Vandendael. De 60 meter hoge klokkentoren werd gedeeltelijk gedemonteerd in 1943, op bevel van de Duitse overheid die van oordeel was dat hij het luchtverkeer hinderde. Hij werd wederopgebouwd in 1964. In 1983, nadat een steen van het gewelf naar beneden was gevallen en om de stookkosten te verlagen, besliste de kerkfabriek de binnenruimte af te schutten, waardoor een kerk binnen de kerk ontstond. Die werd in 1984 ingehuldigd.

Plattegrond

Basiliekkerk onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken., met twee ongelijke vierkante torens aan de voorgevel, een schip van zes traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) geflankeerd door twee zijbeuken, een dwarsschip en een koor van drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) met platte koorafsluiting. In de eerste traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) van het schip bevindt zich een narthex, terwijl de traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) van de zijbeuken door de huidige sacristie en door een doopkapel worden ingenomen. Het koor wordt aan elke zijde geflankeerd door een vierkante kapel die uitgeeft op het koor en op het dwarsschip, alsook door een L-vormig volume van één bouwlaag. De sacristie bevond zich oorspronkelijk in het rechtervolume.

Buitenkant

Bakstenen gevel met hardstenen elementen, gescandeerd door steunberen. De mijterboogvormige muuropeningen van het schip en de hoofdgevel hebben een schuine onderdorpel; ze zijn elk in een omlijsting of een inspringend muurvlak gevat, die rond het schip verlichten per drie gekoppeldTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd.. Deuren met hengselsSmeedijzeren beslag waarmee deuren, ramen of luiken worden opgehangen. en raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. met glas-in-loodramen bewaard.
Hoofdgevel onder topgevelHoogste deel van een gevel, vaak driehoekig en/of getrapt., voorzien van twee mijterboogvormige portalen1. In muur uitgespaarde ruimte voor een deur of toegang; - 2. Meer gesloten, voor of achter een gebouw geplaatste beschutting (voorbouw, vestibule). en met timpaanMonumentaal driehoekig of segmentvormig boogveld, meestal besloten in een fronton; vaak rijkelijk versierd. versierd met een bas-reliëf dat links de Heilige Familie en rechts de dood van de heilige Jozef voorstelt. De gevel bevindt zich achter een trappenpartij met hellend toegangsvlak van latere datum.
Torens met koepelvormig dak en smalle venstersLicht- en/of luchtopening in een muur.. De rechtertoren is hoger en dient als klokkentoren; hij is bovenaan voorzien van gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. muuropeningen met galmborden. Achter een balustradeHekwerk van spijlen of balusters. wordt hij bekroond door een veelhoekige toren tussen kleinere uitkragende vierkante torentjes.


Dwarsschip en koor zijn voorzien van spitsboogvormige muuropeningen, per twee gekoppeldTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. onder een oculusKlein rond, ovaal of polygonaal venster. of als drielichtGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere. op de trapgevels. Aan de uiteinden van het dwarsschip, uitspringend portaal1. In muur uitgespaarde ruimte voor een deur of toegang; - 2. Meer gesloten, voor of achter een gebouw geplaatste beschutting (voorbouw, vestibule). met topgevelHoogste deel van een gevel, vaak driehoekig en/of getrapt. en steunberen, voorzien van een spitsboogvormige deur met timpaanMonumentaal driehoekig of segmentvormig boogveld, meestal besloten in een fronton; vaak rijkelijk versierd.. Aan weerszijden van het koor, L-vormige volumes opengewerkt met spitsboogvormige muuropeningen met timpanenMonumentaal driehoekig of segmentvormig boogveld, meestal besloten in een fronton; vaak rijkelijk versierd..

Interieur

Muren in geelgekleurde baksteen in het schip en rode baksteen in het dwarsschip en het koor, met witstenen elementen. Vloer bedekt met grijze, zwarte, beige, bruine en oranje keramiektegels die geometrische motieven vormen. Schip en zijbeuken geritmeerd door gebroken arcadesEén of meerdere bogen, steunend op zuilen of pijlers; kan ook blind zijn.. Caissonplafonds. Narthex bekroond door een tribune.
Dwarsschip, koor en zijkapellen onder kruisribgewelven. Armen van het dwarsschip en eerste traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) van het koor met imitatie triforium met gebroken bogenConstructie waarvan de beschrijvende lijnen delen van cirkels of gebogen lijnen zijn en waarin alle drukkrachten optreden..


Hoofdaltaar in zwart marmer versierd met bas-reliëfs die onder meer het offer van Isaac voorstellen. Zijkapellen met altaar en mijterboogvormige nis, toegewijd aan de Heilige Familie en aan Maria. De glas-in-loodramen van de koorafsluiting stellen in het midden de Heilige Drievuldigheid, links de heilige Petrus en rechts de heilige Paulus voor. Biechtstoelen in art-decostijl. Modern orgel uit 1925, misschien van Stevens.