Voormalige Gemeentelijk Lagere Meisjesschool nr. 10, thans Institut Technique Communal Marius Renard
Georges Moreaustraat 105-107
Grondelsstraat 92
Typologie(ën)
school
Ontwerper(s)
Louis Ernest S'JONGHERS – architect – 1910
Juridisch statuut
Ingeschreven in de wettelijke inventaris op 19 augustus 2024
Stijlen
Eclectisme
Art nouveau
Inventaris(sen)
- Actualisatie van de Urgentie-Inventaris (Sint-Lukasarchief - 1993-1994)
- Actualisatie van het inventarisatieproject van het Bouwkundig Erfgoed (DMS-DML - 1995-1998)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Het monumentale erfgoed van België. Anderlecht-Kuregem (Archistory - 2017-2019)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem) en integriteit (idem + kwaliteit van uitvoering).
- Esthetisch Het onroerend goed heeft een esthetische waarde als het de waarnemer zintuigelijk prikkelt op een positieve manier (‘ervaring van schoonheid). Historisch gezien werd deze waarde aangewend om waardevolle natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden aan te duiden, maar het kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Automatisch dringt een afweging met andere waarden zich op, de artistieke in de eerste plaats, maar ook de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen), en dienen koppelingen naar selectiecriteria worden gemaakt: representativiteit, ensemblewaarde en contextuele waarde. Criteria die met andere (met name artistieke) criteria moeten worden gecombineerd.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente, of als bijzonder belangrijke ouderdom en zeldzame ontwikkeling voor een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; enz.), of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale boulevards of in de Leopoldswijk), of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur - met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (b.v. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte), of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (b.v. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, Congreskolom), of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken).
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen spelen, meer dan andere bouwkundige goederen, een prominente rol in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte in het verleden. Meestal determineren zijn andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het hierin een rol speelt, bijvoorbeeld hoekgebouwen, coherente pleinen of (straatwanden), deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, maar ook relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe deze architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2014, 2019
id
Urban : 37028
Beschrijving
Schoolcomplex in eclectische stijl, in 1910 ontworpen
door gemeentelijk architect Louis Ernest S’Jonghers, in 1914 ingehuldigd en in
de jaren 1970-1980 uitgebreid met een moderne vleugel, wellicht naar de plannen
van architect C. Woerl, die in 1960 voorontwerpen tekende.
Het oorspronkelijke gebouw in U-vorm, met drie bouwlagen op hoge kelders, is aan zijn uiteinden naar links gebogen langs de Grondelsstraat. Aan de Georges Moreaustraat bevindt zich een grote overdekte speelplaats geflankeerd door twee ietwat hogere volumes, het volume rechts met de hoofdingang, het volume links met de gymnastiekzaal. De vleugels met klaslokalen, van ongelijke lengte, hebben gangen aan de buitengevel die met elkaar verbonden zijn achter de overdekte speelplaats. Elk ervan wordt in dezelfde as doorkruist door een dwars trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht.. Een dienstbinnenplaats met de hoge schoorsteen van de stookplaats ligt tegen de linkervleugel, aan de Grondelsstraat. Nog voordat de moderne vleugel werd gebouwd, werd de speelplaats al afgesloten door een muur aan deze zijde, waartegen een reeks sanitaire ruimtes werd aangebouwd. Bijna al het raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. is vervangen en de dakbedekking, door de architect in zink gepland, werd volledig vernieuwd in datzelfde materiaal.
Volume aan de Georges Moreaustraat
De overdekte speelplaats, die als toneelzaal kon dienen, geeft uit op de hoger gelegen gymnastiekzaal, die dan weer als scène kon worden gebruikt. De linkerdeur van het ingangsvolume vormt een centrale toegang naar de ruimte van de overdekte speelplaats. De gang op de benedenverdieping, die door een klein kantoor wordt onderbroken, loopt langs de zaal en leidt naar de binnenplaats. De gang op de eerste verdieping bevat een reeks Franse balkonsBorstwering tussen de dagkanten van een naar binnen openslaand venster dat tot de vloer doorloopt. bestemd voor de opvoeringen.
De drie opstanden aan straatzijde zijn opgetrokken in gele baksteen met elementen in harsteen.
De gevel van de overdekte speelplaats rust op een onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. met rustica; boven een band met onderdorpels op kleine consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief., zeven hoge rondboogvensters met metalen raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn., verbonden door stenen imposten; hun lichtjes uitspringende dagkantBinnenkant (tussen muurvlak en kozijn) van de stijlen van een muuropeningen; soms geprofileerd of afgeschuind. is uitgevoerd in witte baksteen. Het registerVensterstrook in een topgevel. van de borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. wordt onderbroken door rechthoekige verluchtingsgaten met stenen omlijsting. De gegroefde klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop. van de houten kroonlijst van het dak rusten op kleine consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief. in gele baksteen tegen een witte achtergrond. De achtergevel, waarin zich voormelde verbindingsgangen bevinden, sluit perfect aan bij de ordonnantie van de vleugel met klaslokalen en wordt verderop beschreven. Het zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. van de overdekte speelplaats, met metalen gebinte, gaat over in een overlangs daklicht met zijramen; het dak van de gangen vormt een onafhankelijk afdak.
De gevels van de laterale volumes, met analoge compositie, sluiten aan bij die van de overdekte speelplaats, maar hier is de bossageIn oorsprong een gevelbehandeling waarbij ruwgehakte, rechthoekige blokken natuursteen uit de loodlijn steken en de gevel op die manier een fors, rustiek (rustica) karakter verleent; later op gevel vormelijk geïmiteerd door middel van uitspringend al dan niet bepleisterde bakstenen blokken of banden (doorlopende schijnvoegen). van de onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. uitgevoerd in gehouwen steen. Hun eerste bouwlaag wordt belijnd door drie banden, de bovenste op zijn beurt belijnd door een uitspringende band tussen de bouwlagen.
Op het rechtervolume, twee identieke grote rondboogdeuren met hoekblokomlijsting met drieledige uitspringende sleutelSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf.; ze flankeren het rechthoekige vensterLicht- en/of luchtopening in een muur., onder kroonlijst en eveneens met hoekkettingen, van een conciërgeloge. Het linkervolume heeft een bescheidener deur, getoogd en met een analoge omlijsting aan de vorige. In de tweede bouwlaag van elk volume, drie hoge muuropeningen met inspringende latei op een dagkantBinnenkant (tussen muurvlak en kozijn) van de stijlen van een muuropeningen; soms geprofileerd of afgeschuind. in witte baksteen. Register van lage stenen borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. gevat tussen voormelde lijst tussen de bouwlagen en die gevormd door de onderdorpels. Op de lateien zijn schijven en guilloches gebeeldhouwd, op de borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. bladeren en geknoopte krulmotieven. Het hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. rust rechtstreeks op de lateien: stenen architraafHoofdbalk; het onderste, dragende deel van een klassiek hoofdgestel, meestal geleed door banden., naakte friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). van bakstenen en houten kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). met klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop..
In de muuropeningen van het ingangsvolume, raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. van twee bouwlagen met toenemende hoogte, de onderste onder I-balkIJzeren latei met I-profiel., de bovenste op een houten borstwering met panelen. De muuropeningen van de gymnastiekzaal, met metalen raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn., worden onderbroken door een tussendorpelStenen dorpel die een deur of venster horizontaal in tweeën deelt., als echo op de verdeling van het raamwerk van het tegenoverliggende volume.
Zadeldaken. Op het dak van de gymnastiekzaal, met metalen gebinte, rustte vroeger een daklicht. Het dak aan de rechterkant is complexer, gezien de aanwezigheid van een binnenplaatsje in de linkerhoek: het zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. is hier asymmetrisch en L-vormig. Oorspronkelijk lag dat binnenplaatsje boven een bibliotheek op de benedenverdieping, bekroond door een afgewolfd glazen dak (vervangen door een platform).
Achtervleugels
De gevels van de vleugels met klaslokalen zijn uitgevoerd in rode baksteen, aan de binnenplaats en aan de straat met elementen in gele bakstenen en hardsteen. Afgeplatte zadeldaken doorbroken door twee dakschilden en afgeboord met een houten kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).. Op de gevel van de gangen achter de overdekte speelplaats, zeven rondboogarcades rond de muuropeningen van de eerste twee bouwlagen, op de benedenverdieping onder I-balk, waaronder twee deuren. In de derde bouwlaag, in het midden van de muurdammen van de arcadesEén of meerdere bogen, steunend op zuilen of pijlers; kan ook blind zijn., acht venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. onder I-balkIJzeren latei met I-profiel. op stenen kussenblokken1. Dekplaat dat ligt tussen de drager (kapiteel) en het gedragene (balk of boog); 2. Kwartronde kraagsteen van een venster- of deurboog., de twee uiterste smaller, de overige opgedeeld door een gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. colonnet. Gele bakstenen op enkele kettingen en op de bogenConstructie waarvan de beschrijvende lijnen delen van cirkels of gebogen lijnen zijn en waarin alle drukkrachten optreden. met stenen aanzetstenenGeprofileerd of versierd blok (natuur)steen waarop een boog of een strek steunt. en de dagkantenBinnenkant (tussen muurvlak en kozijn) van de stijlen van een muuropeningen; soms geprofileerd of afgeschuind. van de arcades, of stippellijnen vormend op de borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. en onder de kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).. De zwikkenHoekstuk tussen een boog en de omlijsting waarin de boog gevat is. zijn versierd met een stenen paneel met schijfmotief.
De gevels aan de binnenplaats van de vleugels hebben, voor de elleboog, verscheidene traveeën van drie venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. per klas: twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) voor de linkervleugel, gevolgd door het trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht., vier voor de rechtervleugel, aan weerszijden van het overeenstemmende trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht.. Na de elleboog heeft de eerste vleugel nog één travee achter een bijgebouw en de tweede klassen; de laatste is smaller. De trappenhuizenGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. geven uit op een licht uitspringende voorbouw van één traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) over vier bouwlagen. Hun deur met latei onder ontlastingsboog is gevat in een hogere stenen omlijsting met stijlen met hoekblokken en een kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).; venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. onder I-balkIJzeren latei met I-profiel. op stenen aanzetstenenGeprofileerd of versierd blok (natuur)steen waarop een boog of een strek steunt.. De venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. van de klassen delen eenzelfde latei, eveneens in ijzer en op analoge kussenblokken1. Dekplaat dat ligt tussen de drager (kapiteel) en het gedragene (balk of boog); 2. Kwartronde kraagsteen van een venster- of deurboog.. Hier vormen de bakstenen een eenvoudiger decoratie: banden tussen de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., ontlastingsbogenBoog boven een venster- of deuropening die druk van het muurwerk op de stijlen afwentelt en zo het linteel ontlast., de omlijstingen van de verluchtingsgaten.
De twee gevels aan de straatkant volgen dezelfde ordonnanties. Ze hebben elk twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...); op de uiterste traveeën links en rechts bevinden zich een ingang en de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. van de gangen. De overige traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), waarachter de laatste klassen liggen, zijn lichtjes uitspringend en hebben venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. met twee gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. colonnetten en een doorlopende I-balkIJzeren latei met I-profiel., behalve op de benedenverdieping waar, om veiligheidsredenen, de drieledige venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. onecht zijn, korter en zonder latei. De naam van de school zou er in de twee talen op worden aangebracht. De valse muuropening van de rechtervleugel is nog intact, die van de linkervleugel is op latere datum opengewerkt naar het model van de muuropeningen op de verdiepingen. De twee deuren aan de straatkant zijn identiek: stenen omlijsting met entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. versierd met een paneel met orenUitstekend deel van sommige bouwelementen of -constructies, meestal louter decoratief.. De gele bakstenen vormen hier hetzelfde decor als aan de binnenplaats.
De achtergangen naar de klassen worden verlicht door enkelvoudige muuropeningen onder I-balkIJzeren latei met I-profiel. op aanzetstenen, verdeeld in regelmatige traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...). Enkel het deel van de gevel van de linkervleugel dat door de dienstbinnenplaats is opengemaakt en dat dus vanaf de straat zichtbaar is, is versierd met gele bakstenen. De overeenkomstige gevel van de rechtervleugel is niet versierd.
Interieur
Het binnenschrijnwerk van de school is uitgevoerd in pitchpine en is grotendeels bewaard gebleven. Sommige klassen hebben nog hun oorspronkelijke inrichting, die volledig door de architect zelf werd ontworpen. Hier en daar worden ook nog enkele door hem ontworpen meubelen gebruikt.
Overdekte speelplaats en gymnastiekzaal
De overdekte speelplaats is een grote open zaal met gangen op twee niveaus; alle muren zijn bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. met imitatiemetselwerk en rusten op een hoge plint van beige marmer. De zaal wordt overspannen door een korfboogvormige gewelfboog met zichtbare bakstenen, onderbroken door lunetten, versterkt met gordelbogen op consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief. en opengewerkt met vijf rechthoekige lichtkappen. De gordelbogen en omlijstingen van de lichtkappen zijn van bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. beton (?), de getande ribben van de lunetten zijn eveneens bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen.. Lichtkappen met een metalen structuur rond doorschijnend glas en met geel glas in de randen.
De opstand aan de kant van de gangen wordt gevormd door twee boven elkaar liggende rijen van zeven arcades, op de benedenverdieping korfboogvormig en op de verdieping rondboogvormig. Al deze muuropeningen zijn open, behalve de twee centrale op de benedenverdieping, die een kantoor afsluiten. De arcadesEén of meerdere bogen, steunend op zuilen of pijlers; kan ook blind zijn. op de verdieping worden voorafgegaan door een Frans balkonBorstwering tussen de dagkanten van een naar binnen openslaand venster dat tot de vloer doorloopt. met bewerkt smeedijzeren traliewerk.
De vloeren van de zaal en van de naastliggende gang zijn bekleed met beige, grijze en rode tegels die geometrische composities vormen. De vloer van de gang op de verdieping is bedekt met granito omkaderd door een mozaïek van wit en rood marmer in dambordpatroon en met zwarte boorden.
In de opstand aan de kant van het ingangsvolume bevindt zich, onder een grote korfboogvormige blinde arcade, de open muuropening met dezelfde boogvorm van een overloop die verbonden is met de vestibule van de ingang aan de straat. Deze muuropening wordt geflankeerd door twee getoogde venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. met roedeverdeling, die links van de oude bibliotheek, die rechts van voormelde vestibule.
Ertegenover geeft een grote, eveneens korfboogvormige arcadeEén of meerdere bogen, steunend op zuilen of pijlers; kan ook blind zijn. uit op de gymnastiekzaal, met zichtbaar metalen gebinte met twee spanten op stenen consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief.. De opstand aan de kant van de klassen is opengewerkt met een deur naar de onderste gang en met drie vensters van de bovenste gang.
Trappen en gangen
De drie trappen zijn identiek: wenteltrappenTrap die rond een centrale, verticale as of opening spiraalvormig omhoog loopt. met smal trapgatHet vrije, open gedeelte in een trappenhuis. (breder in het ingangsvolume), metalen traparmen met houten treden, smeedijzeren leuningen met rechte trapleuningstijlen en ronde houten handlijstenGeprofileerde lijst op een borstwering of tegen een muur bevestigd, waaraan men zich met de hand kan vastgrijpen.. De overlopen en bordessen, eveneens op een metalen structuur, zijn bekleed met witte en grijze tegels in dambordpatroon, sommige met een rode boord. Hetzelfde geldt voor de gangen van de klassen.
Klassen
De klassen zijn rechthoekig, geritmeerd door houten latten en aan de hoeken afgesneden door luchtkokers. De vloer is betegeld en het plafond afgeboord met een keellijst. Op twee borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. bevindt zich een radiator. De venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. zijn voorzien van stores. De uitrusting is uitgevoerd in pitchpine: estrade met vooruitstekend gedeelte voor het bureau van de onderwijzeres, uitspringende lambriseringWandbetimmering, meestal bestaande uit paneelwerk, aangebracht tegen een binnenmuur (vaak het onderste gedeelte ervan); later ook in marmer, stucwerk, … op de schuine hoeken, met een ingewerkte plaat in granito voor klerenhangers en aan de ene kant een paraplubak en aan de andere een wastafel, en tot slot draaiende school borden. Naast de ingangsdeur hangen drie mededelingenborden. Achteraan, tussen twee kaders, staat een bibliotheekkast. Vier rijen tegenover elkaar geplaatste banken, haaks op de estrade, boden in de meeste klassen plaats aan 56 leerlingen. In twee klassen is een deel van deze inrichting bewaard gebleven.
Het oorspronkelijke gebouw in U-vorm, met drie bouwlagen op hoge kelders, is aan zijn uiteinden naar links gebogen langs de Grondelsstraat. Aan de Georges Moreaustraat bevindt zich een grote overdekte speelplaats geflankeerd door twee ietwat hogere volumes, het volume rechts met de hoofdingang, het volume links met de gymnastiekzaal. De vleugels met klaslokalen, van ongelijke lengte, hebben gangen aan de buitengevel die met elkaar verbonden zijn achter de overdekte speelplaats. Elk ervan wordt in dezelfde as doorkruist door een dwars trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht.. Een dienstbinnenplaats met de hoge schoorsteen van de stookplaats ligt tegen de linkervleugel, aan de Grondelsstraat. Nog voordat de moderne vleugel werd gebouwd, werd de speelplaats al afgesloten door een muur aan deze zijde, waartegen een reeks sanitaire ruimtes werd aangebouwd. Bijna al het raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. is vervangen en de dakbedekking, door de architect in zink gepland, werd volledig vernieuwd in datzelfde materiaal.
Volume aan de Georges Moreaustraat
De overdekte speelplaats, die als toneelzaal kon dienen, geeft uit op de hoger gelegen gymnastiekzaal, die dan weer als scène kon worden gebruikt. De linkerdeur van het ingangsvolume vormt een centrale toegang naar de ruimte van de overdekte speelplaats. De gang op de benedenverdieping, die door een klein kantoor wordt onderbroken, loopt langs de zaal en leidt naar de binnenplaats. De gang op de eerste verdieping bevat een reeks Franse balkonsBorstwering tussen de dagkanten van een naar binnen openslaand venster dat tot de vloer doorloopt. bestemd voor de opvoeringen.
De drie opstanden aan straatzijde zijn opgetrokken in gele baksteen met elementen in harsteen.
De gevel van de overdekte speelplaats rust op een onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. met rustica; boven een band met onderdorpels op kleine consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief., zeven hoge rondboogvensters met metalen raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn., verbonden door stenen imposten; hun lichtjes uitspringende dagkantBinnenkant (tussen muurvlak en kozijn) van de stijlen van een muuropeningen; soms geprofileerd of afgeschuind. is uitgevoerd in witte baksteen. Het registerVensterstrook in een topgevel. van de borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. wordt onderbroken door rechthoekige verluchtingsgaten met stenen omlijsting. De gegroefde klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop. van de houten kroonlijst van het dak rusten op kleine consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief. in gele baksteen tegen een witte achtergrond. De achtergevel, waarin zich voormelde verbindingsgangen bevinden, sluit perfect aan bij de ordonnantie van de vleugel met klaslokalen en wordt verderop beschreven. Het zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. van de overdekte speelplaats, met metalen gebinte, gaat over in een overlangs daklicht met zijramen; het dak van de gangen vormt een onafhankelijk afdak.
De gevels van de laterale volumes, met analoge compositie, sluiten aan bij die van de overdekte speelplaats, maar hier is de bossageIn oorsprong een gevelbehandeling waarbij ruwgehakte, rechthoekige blokken natuursteen uit de loodlijn steken en de gevel op die manier een fors, rustiek (rustica) karakter verleent; later op gevel vormelijk geïmiteerd door middel van uitspringend al dan niet bepleisterde bakstenen blokken of banden (doorlopende schijnvoegen). van de onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. uitgevoerd in gehouwen steen. Hun eerste bouwlaag wordt belijnd door drie banden, de bovenste op zijn beurt belijnd door een uitspringende band tussen de bouwlagen.
Op het rechtervolume, twee identieke grote rondboogdeuren met hoekblokomlijsting met drieledige uitspringende sleutelSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf.; ze flankeren het rechthoekige vensterLicht- en/of luchtopening in een muur., onder kroonlijst en eveneens met hoekkettingen, van een conciërgeloge. Het linkervolume heeft een bescheidener deur, getoogd en met een analoge omlijsting aan de vorige. In de tweede bouwlaag van elk volume, drie hoge muuropeningen met inspringende latei op een dagkantBinnenkant (tussen muurvlak en kozijn) van de stijlen van een muuropeningen; soms geprofileerd of afgeschuind. in witte baksteen. Register van lage stenen borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. gevat tussen voormelde lijst tussen de bouwlagen en die gevormd door de onderdorpels. Op de lateien zijn schijven en guilloches gebeeldhouwd, op de borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. bladeren en geknoopte krulmotieven. Het hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. rust rechtstreeks op de lateien: stenen architraafHoofdbalk; het onderste, dragende deel van een klassiek hoofdgestel, meestal geleed door banden., naakte friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). van bakstenen en houten kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). met klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop..
In de muuropeningen van het ingangsvolume, raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. van twee bouwlagen met toenemende hoogte, de onderste onder I-balkIJzeren latei met I-profiel., de bovenste op een houten borstwering met panelen. De muuropeningen van de gymnastiekzaal, met metalen raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn., worden onderbroken door een tussendorpelStenen dorpel die een deur of venster horizontaal in tweeën deelt., als echo op de verdeling van het raamwerk van het tegenoverliggende volume.
Zadeldaken. Op het dak van de gymnastiekzaal, met metalen gebinte, rustte vroeger een daklicht. Het dak aan de rechterkant is complexer, gezien de aanwezigheid van een binnenplaatsje in de linkerhoek: het zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. is hier asymmetrisch en L-vormig. Oorspronkelijk lag dat binnenplaatsje boven een bibliotheek op de benedenverdieping, bekroond door een afgewolfd glazen dak (vervangen door een platform).
Achtervleugels
De gevels van de vleugels met klaslokalen zijn uitgevoerd in rode baksteen, aan de binnenplaats en aan de straat met elementen in gele bakstenen en hardsteen. Afgeplatte zadeldaken doorbroken door twee dakschilden en afgeboord met een houten kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).. Op de gevel van de gangen achter de overdekte speelplaats, zeven rondboogarcades rond de muuropeningen van de eerste twee bouwlagen, op de benedenverdieping onder I-balk, waaronder twee deuren. In de derde bouwlaag, in het midden van de muurdammen van de arcadesEén of meerdere bogen, steunend op zuilen of pijlers; kan ook blind zijn., acht venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. onder I-balkIJzeren latei met I-profiel. op stenen kussenblokken1. Dekplaat dat ligt tussen de drager (kapiteel) en het gedragene (balk of boog); 2. Kwartronde kraagsteen van een venster- of deurboog., de twee uiterste smaller, de overige opgedeeld door een gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. colonnet. Gele bakstenen op enkele kettingen en op de bogenConstructie waarvan de beschrijvende lijnen delen van cirkels of gebogen lijnen zijn en waarin alle drukkrachten optreden. met stenen aanzetstenenGeprofileerd of versierd blok (natuur)steen waarop een boog of een strek steunt. en de dagkantenBinnenkant (tussen muurvlak en kozijn) van de stijlen van een muuropeningen; soms geprofileerd of afgeschuind. van de arcades, of stippellijnen vormend op de borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. en onder de kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).. De zwikkenHoekstuk tussen een boog en de omlijsting waarin de boog gevat is. zijn versierd met een stenen paneel met schijfmotief.
De gevels aan de binnenplaats van de vleugels hebben, voor de elleboog, verscheidene traveeën van drie venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. per klas: twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) voor de linkervleugel, gevolgd door het trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht., vier voor de rechtervleugel, aan weerszijden van het overeenstemmende trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht.. Na de elleboog heeft de eerste vleugel nog één travee achter een bijgebouw en de tweede klassen; de laatste is smaller. De trappenhuizenGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. geven uit op een licht uitspringende voorbouw van één traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) over vier bouwlagen. Hun deur met latei onder ontlastingsboog is gevat in een hogere stenen omlijsting met stijlen met hoekblokken en een kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).; venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. onder I-balkIJzeren latei met I-profiel. op stenen aanzetstenenGeprofileerd of versierd blok (natuur)steen waarop een boog of een strek steunt.. De venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. van de klassen delen eenzelfde latei, eveneens in ijzer en op analoge kussenblokken1. Dekplaat dat ligt tussen de drager (kapiteel) en het gedragene (balk of boog); 2. Kwartronde kraagsteen van een venster- of deurboog.. Hier vormen de bakstenen een eenvoudiger decoratie: banden tussen de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., ontlastingsbogenBoog boven een venster- of deuropening die druk van het muurwerk op de stijlen afwentelt en zo het linteel ontlast., de omlijstingen van de verluchtingsgaten.
De twee gevels aan de straatkant volgen dezelfde ordonnanties. Ze hebben elk twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...); op de uiterste traveeën links en rechts bevinden zich een ingang en de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. van de gangen. De overige traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), waarachter de laatste klassen liggen, zijn lichtjes uitspringend en hebben venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. met twee gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. colonnetten en een doorlopende I-balkIJzeren latei met I-profiel., behalve op de benedenverdieping waar, om veiligheidsredenen, de drieledige venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. onecht zijn, korter en zonder latei. De naam van de school zou er in de twee talen op worden aangebracht. De valse muuropening van de rechtervleugel is nog intact, die van de linkervleugel is op latere datum opengewerkt naar het model van de muuropeningen op de verdiepingen. De twee deuren aan de straatkant zijn identiek: stenen omlijsting met entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. versierd met een paneel met orenUitstekend deel van sommige bouwelementen of -constructies, meestal louter decoratief.. De gele bakstenen vormen hier hetzelfde decor als aan de binnenplaats.
De achtergangen naar de klassen worden verlicht door enkelvoudige muuropeningen onder I-balkIJzeren latei met I-profiel. op aanzetstenen, verdeeld in regelmatige traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...). Enkel het deel van de gevel van de linkervleugel dat door de dienstbinnenplaats is opengemaakt en dat dus vanaf de straat zichtbaar is, is versierd met gele bakstenen. De overeenkomstige gevel van de rechtervleugel is niet versierd.
Interieur
Het binnenschrijnwerk van de school is uitgevoerd in pitchpine en is grotendeels bewaard gebleven. Sommige klassen hebben nog hun oorspronkelijke inrichting, die volledig door de architect zelf werd ontworpen. Hier en daar worden ook nog enkele door hem ontworpen meubelen gebruikt.
Overdekte speelplaats en gymnastiekzaal
De overdekte speelplaats is een grote open zaal met gangen op twee niveaus; alle muren zijn bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. met imitatiemetselwerk en rusten op een hoge plint van beige marmer. De zaal wordt overspannen door een korfboogvormige gewelfboog met zichtbare bakstenen, onderbroken door lunetten, versterkt met gordelbogen op consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief. en opengewerkt met vijf rechthoekige lichtkappen. De gordelbogen en omlijstingen van de lichtkappen zijn van bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. beton (?), de getande ribben van de lunetten zijn eveneens bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen.. Lichtkappen met een metalen structuur rond doorschijnend glas en met geel glas in de randen.
De opstand aan de kant van de gangen wordt gevormd door twee boven elkaar liggende rijen van zeven arcades, op de benedenverdieping korfboogvormig en op de verdieping rondboogvormig. Al deze muuropeningen zijn open, behalve de twee centrale op de benedenverdieping, die een kantoor afsluiten. De arcadesEén of meerdere bogen, steunend op zuilen of pijlers; kan ook blind zijn. op de verdieping worden voorafgegaan door een Frans balkonBorstwering tussen de dagkanten van een naar binnen openslaand venster dat tot de vloer doorloopt. met bewerkt smeedijzeren traliewerk.
De vloeren van de zaal en van de naastliggende gang zijn bekleed met beige, grijze en rode tegels die geometrische composities vormen. De vloer van de gang op de verdieping is bedekt met granito omkaderd door een mozaïek van wit en rood marmer in dambordpatroon en met zwarte boorden.
In de opstand aan de kant van het ingangsvolume bevindt zich, onder een grote korfboogvormige blinde arcade, de open muuropening met dezelfde boogvorm van een overloop die verbonden is met de vestibule van de ingang aan de straat. Deze muuropening wordt geflankeerd door twee getoogde venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. met roedeverdeling, die links van de oude bibliotheek, die rechts van voormelde vestibule.
Ertegenover geeft een grote, eveneens korfboogvormige arcadeEén of meerdere bogen, steunend op zuilen of pijlers; kan ook blind zijn. uit op de gymnastiekzaal, met zichtbaar metalen gebinte met twee spanten op stenen consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief.. De opstand aan de kant van de klassen is opengewerkt met een deur naar de onderste gang en met drie vensters van de bovenste gang.
Trappen en gangen
De drie trappen zijn identiek: wenteltrappenTrap die rond een centrale, verticale as of opening spiraalvormig omhoog loopt. met smal trapgatHet vrije, open gedeelte in een trappenhuis. (breder in het ingangsvolume), metalen traparmen met houten treden, smeedijzeren leuningen met rechte trapleuningstijlen en ronde houten handlijstenGeprofileerde lijst op een borstwering of tegen een muur bevestigd, waaraan men zich met de hand kan vastgrijpen.. De overlopen en bordessen, eveneens op een metalen structuur, zijn bekleed met witte en grijze tegels in dambordpatroon, sommige met een rode boord. Hetzelfde geldt voor de gangen van de klassen.
Klassen
De klassen zijn rechthoekig, geritmeerd door houten latten en aan de hoeken afgesneden door luchtkokers. De vloer is betegeld en het plafond afgeboord met een keellijst. Op twee borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. bevindt zich een radiator. De venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. zijn voorzien van stores. De uitrusting is uitgevoerd in pitchpine: estrade met vooruitstekend gedeelte voor het bureau van de onderwijzeres, uitspringende lambriseringWandbetimmering, meestal bestaande uit paneelwerk, aangebracht tegen een binnenmuur (vaak het onderste gedeelte ervan); later ook in marmer, stucwerk, … op de schuine hoeken, met een ingewerkte plaat in granito voor klerenhangers en aan de ene kant een paraplubak en aan de andere een wastafel, en tot slot draaiende school borden. Naast de ingangsdeur hangen drie mededelingenborden. Achteraan, tussen twee kaders, staat een bibliotheekkast. Vier rijen tegenover elkaar geplaatste banken, haaks op de estrade, boden in de meeste klassen plaats aan 56 leerlingen. In twee klassen is een deel van deze inrichting bewaard gebleven.
Bronnen
Archieven
GAA/Propriétés communales [Gemeentelijke eigendommen].
GAA/DS 41203bis (16.02.1960).
ARA, T148, Provinciebestuur van Brabant, Plannen van de Technische Dienst der Gebouwen, inv. nr. 2767 (1911) en 2768-2778 (1913).
Archief van het Institut Marius Renard.
Publicaties en studies
Anderlecht, ses écoles, ses institutions complémentaires de l’école, ses oeuvres protectrices de l’enfance, Impr. J. De Vroegh, Anderlecht, 1922, pp. 6, 22.
JURION-DE WAHA, Fr., La mémoire des pierres. Découvrez l’architecture scolaire à Bruxelles, Koning Boudewijnstichting, Brussel, 1987, pp. 105-106.
Opmerkelijke bomen in de nabijheid
