![Vossenplein 50-79. Voormalige Brandweerkazerne, [s.d.]](https://monument.heritage.brussels/medias/buildings/10002064/10002064_0050_M01.jpg)
Voormalig brandweerkaserne
Vossenplein 50-51-52-53-54-55-56-57-58-59-60-61-62-63-64-65-66-67-68-69-70-71-72-73-74-75-76-77-78-79
Typologie(ën)
kazerne
Ontwerper(s)
J. POELAERT – architect – 1859-1863
Juridisch statuut
Ingeschreven in de wettelijke inventaris op 19 augustus 2024
Stijlen
Eclectisme
Inventaris(sen)
- Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem), authenticiteit (idem + de kwaliteit van de uitvoering) en integriteit (bewaringstoestand, oorspronkelijke elementen)). Een goed bevat ook artistieke waarde als het kunstwerken omvat (beeldhouwwerken, reliëfs ontworpen voor het goed, enz.) of decoratieve elementen uit de oorspronkelijke bouwperiode of met bijzondere kwaliteit (gesigneerd glasramen, sgraffito, lichtbeuk, enz.).
- Esthetisch Historisch gezien werd die waarde aangewend om waardevolle groene ruimten en natuurlijke of halfnatuurlijke gebieden aan te duiden. De waarde kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Een afweging met andere waarden dringt zich tevens op: de artistieke, de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en de stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen). De volgende selectiecriteria worden er eveneens aan gekoppeld: de ensemblewaarde en de contextuele waarde.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde : - als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente; - of als getuigenis van een periode en/of een zeldzame ontwikkeling van een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; de Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; - of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale lanen of in de Leopoldswijk); - of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur – met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (bv. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte); - of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (bv. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, de Congreskolom); - of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken); - of als het representatief is van het oeuvre van een belangrijke architect in de architectuurgeschiedenis op internationaal, nationaal, regionaal of lokaal niveau (dit betreft zowel befaamde architecten als V. Horta, V. Bourgeois, M. Polak als secundaire architecten, die lokaal verbonden worden aan een gemeente zoals Fernand Lefever in Koekelberg of Emile Hoebeke in Sint-Agatha-Berchem).
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen of landschappen hebben in het verleden een prominente rol gespeeld in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte en de stedelijke ruimte. Meestal bepalen zij andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het daarin een rol speelt, bijvoorbeeld : - hoekgebouwen; - coherente pleinen of homogene huizenrijen (gevels die een ensemble vormen van dezelfde stijl, periode en volume); - tuinwijken, - deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, - relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe die architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2016
id
Urban : 31266
Beschrijving
Gebouw in eclectischeVeel voorkomende stijl (ca. 1850-1914) die inspiratie put uit verschillende architectuurstijlen uit het verleden. Komt door de combinatie van enerzijds verschillende stijlelementen en anderzijds nieuwe technieken en materialen tot een unieke eigentijdse creatie.
stijl naar ontwerp van architect Joseph Poelaert van 1859-1860, opgetrokken in
1861-1863. Verving de eerste brandweerkazerne, sinds 1810 gevestigd nabij het
Anneessensplein (zie Kazernestraat). De Gemeenteschool Nr. 7 die oorspronkelijk
de noordelijke vleugel innam, werd later overgebracht naar een achteraan
aanpalend nieuw schoolgebouw (zie Hoogstraat nr. 255). In gebruik tot 1982;
gerenoveerd onder leiding van architecten Herv. Gilson en E. Henry in
1986-1989, tot een complex met 65 duplexappartementen en 24 winkels.
Langgerekt complex met drie vleugels in U-vorm rondom een staatsieplein, met monumentaalZuilen of pilasters die over de volle hoogte of over meer dan één verdieping opgaan, onafhankelijk van de door vensters en bouwlagen gegeven maten. poortgebouw in de heden doorbroken afsluitingsmuur. Baksteenbouw met ruime verwerking van natuursteen voor de benedenbouw, hoekblokkenAfwisselende opeenvolging van lange en korte zijden van natuurstenen hoekblokken of neggen (geprofileerd) in een bakstenen gevel., risalietenRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden. en vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. omlijstingen, hardsteen voor sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel., kordonsUitspringende, horizontale geleding over de hele breedte van een gevel, om verdiepingen te markeren of als verlenging van de (lek)dorpels. en sluitstenenSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf.. Omvat drie bouwlagen onder gecombineerd zadeldakDak met twee hellende dakvlakken..
Sobere architectuur met vormelijke verwijzingen naar het laat 18e eeuwse œuvre van architect Claude Nicolas Ledoux (1736-1806), met name het opvallende gebruik van bossagewerk. Symmetrische opstandBouwkundige tekening op schaal van een verticaal vlak van een gevel, een binnenmuur,…; in ruime zin het verticaal vlak van een gevel of muur., horizontaal geleed door kordonsUitspringende, horizontale geleding over de hele breedte van een gevel, om verdiepingen te markeren of als verlenging van de (lek)dorpels., met geboste benedenbouw, registersVensterstrook in een topgevel. van steekboogopeningen en klassiek hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel.. Verticaal ritme van de oplopende vlakke omlijstingen met orenUitstekend deel van sommige bouwelementen of -constructies, meestal louter decoratief. van de bovenvensters. Middenpartij rondom het staatsieplein, zeventien bij vijf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), de begane grond - met reeds eerder gewijzigde inrijpoorten, oorspronkelijk deuren en venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. - heden opengewerktOpengewerkt, voorzien van een stelsel van kleine, decoratieve openingen. tot galerijOverdekte gang, aan één of beide zijden geritmeerd door zuilen, kolommen of pijlers, bogengang genoemd indien geritmeerd door arcaden.. Hoekpartijen met rijker uitgewerkte kopgevels, zeven bij drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), gemarkeerd door geblokte hoekpilasters. Alternerend ritme van geboste risalietenRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden., doorlopend in dakvenstersUit het dakvlak opgaand stenen venster dat met de gevel in verbinding staat of er enkel door een kroonlijst van gescheiden is. met frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening.. Breder middenrisaliet onder gebroken frontonFronton waarvan het middendeel is doorbroken. met oculusKlein rond, ovaal of polygonaal venster., met portaal1. In muur uitgespaarde ruimte voor een deur of toegang; - 2. Meer gesloten, voor of achter een gebouw geplaatste beschutting (voorbouw, vestibule). van gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. deuren en verdiepte venstersLicht- en/of luchtopening in een muur..
MonumentaalZuilen of pilasters die over de volle hoogte of over meer dan één verdieping opgaan, onafhankelijk van de door vensters en bouwlagen gegeven maten. poortgebouw van natuursteen, heden omgevormd tot handelsruimte met beglazing. Verdiepte rondboogBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft. in zwaar geblokte archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog. met sluitsteenSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf., bekroond door een topstuk met wapen van de Stad Brussel. Aan weerszij gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. geboste driekwartzuilen met stylobaat en entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. waarop gebeeldhouwde trofeeënNabootsing van oorlogs- of jachttrofeeën die oorspronkelijk werden opgehangen; later veelal als zuiver decoratief motief gebruikt met dezelfde onderwerpen of uitgebreid met zinnebeelden van de kunsten, de ambachten,… van de brandweer (helm, fakkel, bijl, lauwerkrans), en schouderstukken; gedenkplaten voor gesneuvelden Eerste wereldoorlog aan pleinzijde. Onversierde achtergevels. Oorspronkelijk remises en slaapzalen in de middenvleugel - met troggewelven op gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. kolommenCilindervormig steunpunt; vaak voorzien van basis en kapiteel. De kleine en/of dunne variant ervan wordt colonnet genoemd. -, woningen in de zuidvleugel; Polonceau-dakspanten. Later overdekte binnenplaats, onder markante vierbeukige Polonceauspant op vakwerkliggers en consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief..
Langgerekt complex met drie vleugels in U-vorm rondom een staatsieplein, met monumentaalZuilen of pilasters die over de volle hoogte of over meer dan één verdieping opgaan, onafhankelijk van de door vensters en bouwlagen gegeven maten. poortgebouw in de heden doorbroken afsluitingsmuur. Baksteenbouw met ruime verwerking van natuursteen voor de benedenbouw, hoekblokkenAfwisselende opeenvolging van lange en korte zijden van natuurstenen hoekblokken of neggen (geprofileerd) in een bakstenen gevel., risalietenRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden. en vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. omlijstingen, hardsteen voor sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel., kordonsUitspringende, horizontale geleding over de hele breedte van een gevel, om verdiepingen te markeren of als verlenging van de (lek)dorpels. en sluitstenenSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf.. Omvat drie bouwlagen onder gecombineerd zadeldakDak met twee hellende dakvlakken..
Sobere architectuur met vormelijke verwijzingen naar het laat 18e eeuwse œuvre van architect Claude Nicolas Ledoux (1736-1806), met name het opvallende gebruik van bossagewerk. Symmetrische opstandBouwkundige tekening op schaal van een verticaal vlak van een gevel, een binnenmuur,…; in ruime zin het verticaal vlak van een gevel of muur., horizontaal geleed door kordonsUitspringende, horizontale geleding over de hele breedte van een gevel, om verdiepingen te markeren of als verlenging van de (lek)dorpels., met geboste benedenbouw, registersVensterstrook in een topgevel. van steekboogopeningen en klassiek hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel.. Verticaal ritme van de oplopende vlakke omlijstingen met orenUitstekend deel van sommige bouwelementen of -constructies, meestal louter decoratief. van de bovenvensters. Middenpartij rondom het staatsieplein, zeventien bij vijf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), de begane grond - met reeds eerder gewijzigde inrijpoorten, oorspronkelijk deuren en venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. - heden opengewerktOpengewerkt, voorzien van een stelsel van kleine, decoratieve openingen. tot galerijOverdekte gang, aan één of beide zijden geritmeerd door zuilen, kolommen of pijlers, bogengang genoemd indien geritmeerd door arcaden.. Hoekpartijen met rijker uitgewerkte kopgevels, zeven bij drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), gemarkeerd door geblokte hoekpilasters. Alternerend ritme van geboste risalietenRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden., doorlopend in dakvenstersUit het dakvlak opgaand stenen venster dat met de gevel in verbinding staat of er enkel door een kroonlijst van gescheiden is. met frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening.. Breder middenrisaliet onder gebroken frontonFronton waarvan het middendeel is doorbroken. met oculusKlein rond, ovaal of polygonaal venster., met portaal1. In muur uitgespaarde ruimte voor een deur of toegang; - 2. Meer gesloten, voor of achter een gebouw geplaatste beschutting (voorbouw, vestibule). van gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. deuren en verdiepte venstersLicht- en/of luchtopening in een muur..
MonumentaalZuilen of pilasters die over de volle hoogte of over meer dan één verdieping opgaan, onafhankelijk van de door vensters en bouwlagen gegeven maten. poortgebouw van natuursteen, heden omgevormd tot handelsruimte met beglazing. Verdiepte rondboogBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft. in zwaar geblokte archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog. met sluitsteenSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf., bekroond door een topstuk met wapen van de Stad Brussel. Aan weerszij gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. geboste driekwartzuilen met stylobaat en entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. waarop gebeeldhouwde trofeeënNabootsing van oorlogs- of jachttrofeeën die oorspronkelijk werden opgehangen; later veelal als zuiver decoratief motief gebruikt met dezelfde onderwerpen of uitgebreid met zinnebeelden van de kunsten, de ambachten,… van de brandweer (helm, fakkel, bijl, lauwerkrans), en schouderstukken; gedenkplaten voor gesneuvelden Eerste wereldoorlog aan pleinzijde. Onversierde achtergevels. Oorspronkelijk remises en slaapzalen in de middenvleugel - met troggewelven op gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. kolommenCilindervormig steunpunt; vaak voorzien van basis en kapiteel. De kleine en/of dunne variant ervan wordt colonnet genoemd. -, woningen in de zuidvleugel; Polonceau-dakspanten. Later overdekte binnenplaats, onder markante vierbeukige Polonceauspant op vakwerkliggers en consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief..
Bronnen
Archieven
SAB/AA 1861, rep. 1236-1238.
