Typologie(ën)
kerk/kathedraal/basiliek
Ontwerper(s)
J. TIHON (FILS) – architect – 1854-1858
J. APPELMANS – architect – 1861-1862
Juridisch statuut
Ingeschreven in de wettelijke inventaris op 19 augustus 2024
Stijlen
Neoromaans
Inventaris(sen)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)
- Kerkkappen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest 1830-1940 (Urban - 2019)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem), authenticiteit (idem + de kwaliteit van de uitvoering) en integriteit (bewaringstoestand, oorspronkelijke elementen)). Een goed bevat ook artistieke waarde als het kunstwerken omvat (beeldhouwwerken, reliëfs ontworpen voor het goed, enz.) of decoratieve elementen uit de oorspronkelijke bouwperiode of met bijzondere kwaliteit (gesigneerd glasramen, sgraffito, lichtbeuk, enz.).
- Esthetisch Historisch gezien werd die waarde aangewend om waardevolle groene ruimten en natuurlijke of halfnatuurlijke gebieden aan te duiden. De waarde kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Een afweging met andere waarden dringt zich tevens op: de artistieke, de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en de stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen). De volgende selectiecriteria worden er eveneens aan gekoppeld: de ensemblewaarde en de contextuele waarde.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde : - als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente; - of als getuigenis van een periode en/of een zeldzame ontwikkeling van een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; de Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; - of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale lanen of in de Leopoldswijk); - of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur – met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (bv. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte); - of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (bv. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, de Congreskolom); - of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken); - of als het representatief is van het oeuvre van een belangrijke architect in de architectuurgeschiedenis op internationaal, nationaal, regionaal of lokaal niveau (dit betreft zowel befaamde architecten als V. Horta, V. Bourgeois, M. Polak als secundaire architecten, die lokaal verbonden worden aan een gemeente zoals Fernand Lefever in Koekelberg of Emile Hoebeke in Sint-Agatha-Berchem).
- Wetenschappelijk De wetenschappelijke waarde wordt vaak erkend in het geval van landschappen (parken, halfnatuurlijke gebieden). Binnen de context van een onroerend goed kan het gaan om de aanwezigheid van een (bouw)element (bijzonder materiaal, experimenteel materiaal, bouwprocédé of -component) of getuigenis van een ruimtelijk-structurele ruimte (stedenbouwkundig) waarvan het behoud moet worden overwogen met het oog op wetenschappelijk onderzoek. In het geval van archeologische vindplaatsen en overblijfselen wordt de wetenschappelijke waarde erkend in relatie tot het uitzonderlijke karakter van de resten op het gebied van ouderdom (bijvoorbeeld de Romeinse villa in Jette), de uitzonderlijke bewaringsomstandigheden (bijvoorbeeld de site van het vroegere dorp Oudergem) of de uniciteit van de elementen (bijvoorbeeld een volledig bewaard dakspant) en derhalve op dat vlak een uitzonderlijke en prominente wetenschappelijke bijdrage vormen tot de kennis van ons stedelijk en pre-stedelijk verleden.
- Technisch Onder de technische waarde van een onroerend goed kan men het vroege gebruik van een bepaald materiaal of een bepaalde techniek verstaan (ingenieur), ook gebouwen met een constructief of technologisch belang, een technisch hoogstandje of een technologische innovatie kunnen in aanmerking komen. Het kan eveneens industrieel-archeologisch waardevol worden begrepen zoals getuigenissen van verouderde bouwmethodes. Vanzelfsprekend dringt een koppeling zich aan m.b.t. een wetenschappelijke waarde.
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen of landschappen hebben in het verleden een prominente rol gespeeld in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte en de stedelijke ruimte. Meestal bepalen zij andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het daarin een rol speelt, bijvoorbeeld : - hoekgebouwen; - coherente pleinen of homogene huizenrijen (gevels die een ensemble vormen van dezelfde stijl, periode en volume); - tuinwijken, - deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, - relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe die architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2016
id
Urban : 31267
Beschrijving
Kloosterkerk van de
minderbroeders-kapucijnen, hier gevestigd sinds 1852 (zie Huidevettersstraat
nr. 126). Verheven tot zelfstandige parochie in 1912.
Eenvoudige zaalkerk waarvoor eerstesteenlegging in 1854. Tweefasige opbouw, te beginnen met het koor en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) van het schip, onder leiding van architect (?) J. Tihon (zoon), voorlopig beëindigd in 1856 en nog verder afgewerkt tot in 1858. Opbouw van de laatste traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en de voorgevel in neo-romaanse Rundbogenstijl, onder leiding van architect J.Appelmans in 1861-1862 (cf. gevelinscriptie), gepaard met een beperkte aanpassing in deze stijl van het oorspronkelijk neoclassicistischArchitectuurstroming (vanaf eind 18e eeuw tot ca. 1914) met voorliefde voor orde en symmetrie, gekenmerkt door bepleisterde en wit beschilderde lijstgevels die het stadsbeeld uniformiseren. Verhoudingen en vormentaal van deze stroming evolueren met de tijd. gedachte interieur; plaatsing van de houten klokketoren in 1863. Wijzigingen aan het interieur, onder meer inrichting van de twee laatste zijkapellen en vergroting van de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., in 1868-1870. Bakstenen constructie met schip van vier traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) geflankeerd door zijkapellen en recht afgesloten koor van twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), onder zadel- en lessenaarsdakenDak bestaande uit één hellend dakvlak. bekroond door een zeszijdige dakruiter1. Bovenste, opengewerkte bekroning van een dakkoepel of toren; schrijlings op nok van een dak gelegen wordt het dakruiter genoemd. - 2. Lichtbron met glazen ruiten. met ingesnoerde spits .
Voorgevel. Brede schoudergevel van bak- en natuursteen met hardstenen sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel. en kordonsUitspringende, horizontale geleding over de hele breedte van een gevel, om verdiepingen te markeren of als verlenging van de (lek)dorpels.. Omvat drie geledingen en vijf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), ingedeeld door steunberen, postamenten1. Rechthoekig voetstuk van een standbeeld; - 2. Balkvormige stenen bekroning; - 3. Stenen zijstukken van een balkonborstwering. en lisenenDecoratieve, uitspringende, verticale geleding, vaak met andere liseen verbonden door boog(fries)., en bekroond door een topstuk met kruis. NeoromaansArchitectuurrichting (ca. 1850) die zich beroept op voorbeelden uit de romaanse bouwkunst (10e-12e eeuw) . geveldecor: centraal rondboogportaal geflankeerd door halfzuilenZuil die met het muurwerk verbonden is, maar slechts over de halve dikte uitspringt. met teerlingkapiteel, onder keperboogBoog gevormd door twee schuin tegen elkaar geplaatste schenkels. met kruis; rondboogvensters en centraal tweelichtTweedelige lichtopening, door deelzuiltje gesplitst. in de bovengeleding, radvensters met vierlob in de zijtraveeën; klimmende arcaturen op kraagstenen. Uurwerk onder drie klokjes in de driehoekige topgeleding. Latere houten luifelAfdak boven de ingang van een huis of handelszaak. en ingemetselde gedenkstenen.
Sober, bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. en beschilderd interieur. Eenledige opstandBouwkundige tekening op schaal van een verticaal vlak van een gevel, een binnenmuur,…; in ruime zin het verticaal vlak van een gevel of muur. gemarkeerd door klassieke arcaden van ronde scheibogen met geprofileerde booglijst, op kruispijlers, doorlopend in de koorpartij. Omlopend, breed geprofileerd hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met een neoromaanseArchitectuurrichting (ca. 1850) die zich beroept op voorbeelden uit de romaanse bouwkunst (10e-12e eeuw) . arcaturen- en rozettenfries. Doorlopend tongewelf boven schip en koor, ingedeeld door platte gordelbogen; dwarsgeplaatste tongewelven boven de zijkapellen, laatst genoemde met drielichtenGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere.. Altaarwand met beeldnissenUitsparing in de dikte van een muur, kan rechthoekig zijn of onder een boog, achtervlak kan vlak, segmentvormig, halfrond of gebogen zijn; diepe nis voor standbeeld. onder blindeZonder opening; blind venster, schijnopening. acht- lobben; doksaal tegen de oostwand.
Mobilair. MonumentaalZuilen of pilasters die over de volle hoogte of over meer dan één verdieping opgaan, onafhankelijk van de door vensters en bouwlagen gegeven maten. eiken hoofdaltaar met overvloedig beeldhouwwerk, ingewerkt in de koorlambrisering met gestoelte (1863), in Rundbogenstijl, n.o.v. J. Appelmans; zijaltaren, preekstoel en doksaal in dezelfde stijl; orgel (1917) door J. Kerkhoff (vader).
Eenvoudige zaalkerk waarvoor eerstesteenlegging in 1854. Tweefasige opbouw, te beginnen met het koor en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) van het schip, onder leiding van architect (?) J. Tihon (zoon), voorlopig beëindigd in 1856 en nog verder afgewerkt tot in 1858. Opbouw van de laatste traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en de voorgevel in neo-romaanse Rundbogenstijl, onder leiding van architect J.Appelmans in 1861-1862 (cf. gevelinscriptie), gepaard met een beperkte aanpassing in deze stijl van het oorspronkelijk neoclassicistischArchitectuurstroming (vanaf eind 18e eeuw tot ca. 1914) met voorliefde voor orde en symmetrie, gekenmerkt door bepleisterde en wit beschilderde lijstgevels die het stadsbeeld uniformiseren. Verhoudingen en vormentaal van deze stroming evolueren met de tijd. gedachte interieur; plaatsing van de houten klokketoren in 1863. Wijzigingen aan het interieur, onder meer inrichting van de twee laatste zijkapellen en vergroting van de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., in 1868-1870. Bakstenen constructie met schip van vier traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) geflankeerd door zijkapellen en recht afgesloten koor van twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), onder zadel- en lessenaarsdakenDak bestaande uit één hellend dakvlak. bekroond door een zeszijdige dakruiter1. Bovenste, opengewerkte bekroning van een dakkoepel of toren; schrijlings op nok van een dak gelegen wordt het dakruiter genoemd. - 2. Lichtbron met glazen ruiten. met ingesnoerde spits .
Voorgevel. Brede schoudergevel van bak- en natuursteen met hardstenen sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel. en kordonsUitspringende, horizontale geleding over de hele breedte van een gevel, om verdiepingen te markeren of als verlenging van de (lek)dorpels.. Omvat drie geledingen en vijf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), ingedeeld door steunberen, postamenten1. Rechthoekig voetstuk van een standbeeld; - 2. Balkvormige stenen bekroning; - 3. Stenen zijstukken van een balkonborstwering. en lisenenDecoratieve, uitspringende, verticale geleding, vaak met andere liseen verbonden door boog(fries)., en bekroond door een topstuk met kruis. NeoromaansArchitectuurrichting (ca. 1850) die zich beroept op voorbeelden uit de romaanse bouwkunst (10e-12e eeuw) . geveldecor: centraal rondboogportaal geflankeerd door halfzuilenZuil die met het muurwerk verbonden is, maar slechts over de halve dikte uitspringt. met teerlingkapiteel, onder keperboogBoog gevormd door twee schuin tegen elkaar geplaatste schenkels. met kruis; rondboogvensters en centraal tweelichtTweedelige lichtopening, door deelzuiltje gesplitst. in de bovengeleding, radvensters met vierlob in de zijtraveeën; klimmende arcaturen op kraagstenen. Uurwerk onder drie klokjes in de driehoekige topgeleding. Latere houten luifelAfdak boven de ingang van een huis of handelszaak. en ingemetselde gedenkstenen.
Sober, bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. en beschilderd interieur. Eenledige opstandBouwkundige tekening op schaal van een verticaal vlak van een gevel, een binnenmuur,…; in ruime zin het verticaal vlak van een gevel of muur. gemarkeerd door klassieke arcaden van ronde scheibogen met geprofileerde booglijst, op kruispijlers, doorlopend in de koorpartij. Omlopend, breed geprofileerd hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met een neoromaanseArchitectuurrichting (ca. 1850) die zich beroept op voorbeelden uit de romaanse bouwkunst (10e-12e eeuw) . arcaturen- en rozettenfries. Doorlopend tongewelf boven schip en koor, ingedeeld door platte gordelbogen; dwarsgeplaatste tongewelven boven de zijkapellen, laatst genoemde met drielichtenGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere.. Altaarwand met beeldnissenUitsparing in de dikte van een muur, kan rechthoekig zijn of onder een boog, achtervlak kan vlak, segmentvormig, halfrond of gebogen zijn; diepe nis voor standbeeld. onder blindeZonder opening; blind venster, schijnopening. acht- lobben; doksaal tegen de oostwand.
Mobilair. MonumentaalZuilen of pilasters die over de volle hoogte of over meer dan één verdieping opgaan, onafhankelijk van de door vensters en bouwlagen gegeven maten. eiken hoofdaltaar met overvloedig beeldhouwwerk, ingewerkt in de koorlambrisering met gestoelte (1863), in Rundbogenstijl, n.o.v. J. Appelmans; zijaltaren, preekstoel en doksaal in dezelfde stijl; orgel (1917) door J. Kerkhoff (vader).
Bronnen
Archieven
SAB/OW 4847 (1861-1862).
Publicaties en studies
BOEVE A., 400 jaar Kapucijnen in Brussel 1587- 1987, Brussel, 1987.
Bouwgeschiedenis van het klooster te Brussel. Uittreksels uit het Archief (onuitgegeven manuscript).
