Voorm. Waux Hall, geheel met Koninklijk Parktheater, Cercle Gaulois, galerij en orkestpaviljoen

In 1780 wordt de gebroeders A. en H. Bultos, concessiehouders van het toenmalige Munttheater (cf. Munt), een vergunning toegekend voor de oprichting van een Waux Hall: naar de toen gangbare mode een selecte amusementsinstelling in een publiek park, geïnspireerd op de sinds tweede helft 17e eeuw gerenommeerde Vauxhall Gardens te Londen, in west-Europa nagevolgd vanaf 18e eeuw (cf. te Parijs in 1764, in Spa in 1769). In 1782 bouw van het “Waux Hall”-complex in het noordoostparkmassief, omvattend een cirkelvormig theater, een rechthoekige gebouw met drank-, eet- en balzaal, een verbindingsgalerij en zes omringende boetieks. Ontwerp toegeschreven aan architect Louis Montoyer. Vanaf de opening, mondaine instelling onder meer bezocht door de Oostenrijkse gouverneurs prins Albert van Saxen-Teschen en aartshertogin Maria-Christina, keizer Napoleon en keizerin Joséphine. Na faling echter van de gebroeders Bultos, in 1818 overgedragen aan de Stad en gesplitst in diverse huurcontracten: afbraak van de boetieks, gevolgd door renovatie, stelselmatige uitbreidingen en wijzigingen van het theater en het rechthoekige gebouw in de loop van 19e en eerste kwart 20e eeuw. Initieel Waux Hall-concept aldus geleidelijk herleid tot de nog resterende, voor het publiek toegankelijke open ruimte binnen de bestaande gebouwen, met inplanting van een kiosk, in Maureske stijl herbouwd in 1892, voor opvoering van openluchtconcerten. In 1912 besluit door het Stadsbestuur tot herwaardering van de site, met oprichting van een U-vormige galerij en nieuw orkestpaviljoen naar ontwerp van architect François Malfait van 1913, in 1933 echter, ingevolge oorlogsomstandigheden en daaropvolgend een verminderde publieke belangstelling, gesloten en gedesaffecteerd.

Nr. 3. Théâtre Royal du Parc. Aanvankelijk cirkelvormig gebouw in classicistische stijl, in 1782 opgetrokken naar ontwerp van Louis Montoyer: zogenaamd “Klein Theater” (kindervoorstellingen) of Waux Hall Theater, filiaal van het toenmalige Munttheater (zie Munt); vanaf 1816 met huidige benaming.

In de loop van 19e en 20e herhaaldelijk gemoderniseerd, verfraaid en vergroot. In 1835-1836 onder leiding van architect Auguste Payen, waarbij vergroting van de toneelloges en interieurdecoratie uitgevoerd door decorateur L. Philastre. In 1844-1845 onder leiding van architect H.L.F. Partoes in- en uitwendig gemoderniseerd, verhoogd en aan de voorgevel uitgebouwd met een halfrond zuilenperistilium. Laatst genoemde werd echter om esthetische redenen in 1851 afgebroken en vervangen door een ijzeren luifelAfdak boven de ingang van een huis of handelszaak. naar ontwerp van architect Joseph Poelaert. In de jaren 1881-1885 onder leiding van architect Pierre Victor Jamaer aan de toegangsvleugel aangepast: nieuwe voorgevelopstand met drie in plaats van voorheen twee bouwlagen, i.e. door opdeling van de vroegere hoge begane grond, voor een bijkomend foyer, gemarkeerd door een sierlijke giet- en smeedijzeren structuur met diepe luifelAfdak boven de ingang van een huis of handelszaak. en dubbele, gevelbrede balkons op colonnetten; voorts interieuraanpassingen en oostelijke uitbreiding met lagere conciërgewoning van twee bouwlagen en aanleunend één bouwlaag hoge bijkomende ingang in verbinding met de nieuwe spiltrapWenteltrap waarvan de treden aan de binnenzijde vastzitten in een verticale as.. Met betrekking tot het theater, bouw van een buitengalerij ter hoogte van de vierde rang en vernieuwing van het volledige zaaldecor toevertrouwd aan schilder-decorateur Henri Baes. In 1898 uitbreiding door toevoeging van een twee bouwlagen hoge vestiaire aan westzijde, onder leiding van architect J.L. Barbier naar ontwerp van architect Ch. Apel, en in 1911 door de twee verdiepingen hoge overbouwing van de verbindingsgalerij met de Cercle Gaulois, onder leiding van architect L. Foettinger. Parktheater in 1933-1934 grondig in- en uitwendig gerenoveerd onder leiding van architect François Malfait, waarbij onder meer wijziging van de inkompartij met nieuwe huidige portiekuitbouw, toevoeging van de halfronde aanbouwsels aan oost- en westkant (reeds in 1923-1924 voor een geplande doch niet gerealiseerde vernieuwing van het theater uitgewerkt door architect G. Chambon), aanpassing van de voorgevel volgens huidig uitzicht en verbouwing van de vestibule; verder volledige reconstructie van de toeschouwersruimte, met zelfde doch in hoogte verruimde rangenopstelling, restitutie van het decor met lichte verschillen in de detailuitvoering en vernieuwing van het plafonddecor. Tenslotte nog een aantal moderniseringswerken in de jaren 1955-1959 met onder meer de verhoging van de toneeltoren.

In zijn huidige vorm witbepleisterd theatergebouw met vrij heterocliet uitzicht, voornamelijk met neoclassicistische inslag; sporadisch zichtbaar oorspronkelijk zandsteenmateriaal. Inspringende inplanting ten opzichte van de Wetstraat, met een gekasseid voorplein, rechthoekige haakse toegangsvleugel, oost-west georiënteerde theatervleugel op uitgelengde halfcirkelvormige plattegrond.

Toegangsvleugel onder loodrecht zadeldakDak met twee hellende dakvlakken.. Drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) brede voorgevel met vijf beglaasde inkomdeuren en een portiekuitbouw met pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. en terras met glasstenen, afgezet door een hardstenen balustradeHekwerk van spijlen of balusters.. Gevelhoge spaarvelden op de bovenverdiepingen, waarin respectievelijk rechthoekige venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. onder druiplijst op consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief. en rondboogvensters onder booglijst met diamantkopsluitsteen en imposten; verbrede tussenpenanten en Lodewijk XVI-balkons sinds 1933-1934. Bekronend driehoekig frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. met gekloste kroonlijst en oculusKlein rond, ovaal of polygonaal venster. onder festoenAan strikken of linten opgehangen slinger van gehouwen of gesneden vruchten en loofwerk, vaak met neerhangende uiteinden.. Twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) brede zijgevels met zelfde ordonnantie op de bovenste verdiepingen; voorts verscholen achter de aanleunende lagere, twee bouwlagen hoge, afgeronde hoekpartijen met lisenenDecoratieve, uitspringende, verticale geleding, vaak met andere liseen verbonden door boog(fries)., spaarvelden, rechthoekige openingen, tussenpanelen en opengewerkte attiekbeëindiging. Begrenzende voorpleinafsluiting door middel van ijzeren hekken tussen twee hardstenen zuilen. Oost-west-theatervleugel met sobere aangepaste oostelijke risalietgevel met spaarvelden, drie bouwlagen en drie traveeën, onder driehoekig frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. met oculusKlein rond, ovaal of polygonaal venster., als scherm vóór de hogere toneeltoren. Afgeronde westpartij met aanleunende bordestrappen en loopterrassen met ijzeren leuningen. Aan zuidgevel, drie bouwlagen hoge annexen, op de bovenverdiepingen in verbinding met de overbouwde galerij (cf. supra).

Interieur toegankelijk via inkomhal met grijs en wit marmeren bevloering en rechte bordestrappen; hardstenen wenteltrapTrap die rond een centrale, verticale as of opening spiraalvormig omhoog loopt. aan oostzijde. Hoefijzervormige toeschouwersruimte met capaciteit van ± 720 zitplaatsen: parterre en vier rangen in licht amfitheatervormige opstelling; aan het voortoneel, drie boven elkaar geplaatste loges, de middelste verfraaid met kariatiden; Lodewijk XVI-decor in groene en vergulde tinten, met laurier-, guirlande-, loofwerk- en medaillonmotieven; plafondschildering met allegorische figuren in architecturale grisaille-omlijstingen, aangezet door kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op door guirlandes verbonden consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief..

Aan oostkant van het theater: decormagazijn, in kern een neoclassicistische één bouwlaag hoge 19e-eeuwse constructie (1844?) met pilasterstructuur en rondboogpoort aan westkant, in 1899 aan zuidkant vergroot met een ruimer gebouw met ijzerskelet en in 1968 aan noordkant met een kleinere betonconstructie, wellicht ter plaatse van het vroegere wachtpostpaviljoen van 1839 naar ontwerp van architect Auguste Payen.