Voormalig tramdépôt, huidig sport- en cultureel centrum Noordpool
Antwerpsesteenweg 208-210
Helihavenlaan 39
Typologie(ën)
sportcomplex
kunstencentrum/cultureel centrum
schaatsbaan
Ontwerper(s)
INCONNU - ONBEKEND – 1872-1873
INCONNU - ONBEKEND – 2002-2003
Stijlen
Inventaris(sen)
- Inventaris van de Industriële Architectuur (AAM - 1980-1982)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Het monumentale erfgoed van België. Brussel Uitbreding Noord (Apeb - 2016-2018)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek
- Esthetisch
- Historisch
- Wetenschappelijk
- Technisch
- Stedenbouwkundig
Onderzoek en redactie
id
Beschrijving
Polyvalente buurtinfrastructuur in de Noordwijk, in
2002-2003 gebouwd in opdracht van de Stad Brussel door het Bureau d’Engineering
et d’Architecture Industrielle (BEAI) in de voormalige gebouwen van de
Maatschappij voor Intercommunaal Vervoer te Brussel (MIVB), die uit 1872 dateerden.
De oudste Brusselse tramlijn werd in 1872 door de Belgian Street Railway and Omnibus Company aangelegd
en liep tussen de Koninginnelaan en het Dapperheidsplein in Anderlecht. Het ging toen om een paardentram. De remise, die in 1872-1873 werd gebouwd, omvatte
een hangar en stallen achter twee neoclassicistische diensthuizen (?) en een
afsluiting; ze stond op een trapeziumvormig terrein op de hoek van de Herrystraat
(thans verdwenen) en de Antwerpsesteenweg. Achteraan liep het gebogen tracé van
het verbindingsspoor van de Groendreef (de toekomstige Helihavenlaan).
In 1875 werd de lijn overgenomen door de Société des Tramways Bruxellois, die een
nieuwe afsluiting bouwde met twee ingangen aan de steenweg, gemaakt van
traliewerk bevestigd aan pijlers1. Muurstut zonder entasis (kromming), mogelijk met basis en kapiteel; - 2. Massief gemetseld of betonnen steunelement met gewoonlijk rechthoekige doorsnede (vb. bruggepijler,…) met bossageIn oorsprong een gevelbehandeling waarbij ruwgehakte, rechthoekige blokken natuursteen uit de loodlijn steken en de gevel op die manier een fors, rustiek (rustica) karakter verleent; later op gevel vormelijk geïmiteerd door middel van uitspringend al dan niet bepleisterde bakstenen blokken of banden (doorlopende schijnvoegen).. In 1877 vernieuwde de maatschappij de stallen. In 1900 vroeg ze de toevoeging van een verdieping
aan het linkergebouw aan. Deze operatie was echter nog niet uitgevoerd in 1909,
toen voor de elektrische trams een volledig nieuwe remise werd gebouwd, met een
metalen gebinte van tien dakspanten, in een bakstenen omhulsel. Tot in 1912 werd deze hal tijdelijk ingenomen door
de rolschaatsbaan Brussels Rinking Co Ltd. Wellicht werd kort nadien de tweede verdieping van
het linkergebouw uitgevoerd.
Tijdens de renovatie van 2002-2003 werd het gebinte
gerestaureerd en de bedaking vernieuwd. Aan
de kant van de Antwerpsesteenweg werd de eerste traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) van de hal het
toegangsvolume, gesitueerd achter een gebogen, uitkragende beglaasde gevel. De zijgevel aan de zuidkant is opengewerkt met
grote beglaasde muuropeningen, net als de gevel aan de Helihavenlaan. Op de hoek is een driehoekig betonnen portaal1. In muur uitgespaarde ruimte voor een deur of toegang; - 2. Meer gesloten, voor of achter een gebouw geplaatste beschutting (voorbouw, vestibule). aan
het gebouw toegevoegd. De
twee neoclassicistische gebouwen, met vier traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en respectievelijk drie en
twee bouwlagen, zijn opnieuw bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen.. De
topgevel van het eerste gebouw is opengewerkt met een hoge beglaasde
muuropening die een deur bevat.
Bronnen
Archieven
SAB/OW Laken 474 (1872), Laken 499 (1872), Laken 2749 (1872), Laken 534 (1875), Laken 3056 (1877), Laken 1514 (1895), Laken 1551 (1900), Laken 1640 (1909), 33848 (1927), 71833 (1960), 111511 (2002).
Publicaties en studies
CULOT, M. [o.l.v..], Bruxelles Hors Pentagone. Inventaire visuel de l’architecture industrielle à Bruxelles, AAM, Brussel, 1980, fiche 16.
NOTERMAN, J., Bruxelles. Laeken – Domaines royaux. Souvenirs du XXe siècle, Arobase Édition, Brussel, 2004, p. 104.
TOELEN, T., De grote en kleine geschiedenis van de Kassei. La grande et petite histoire de la Chaussée, AMVB, Brussel, 2004, pp. 31, 189.
Tijdschriften
Almanach du Commerce et de l’Industrie, “Anvers (chaussée d’)”, 1909, 1910, 1911, 1912.