Typologie(ën)

herenhuis
café/brasserie/taverne

Ontwerper(s)

Paul HAMESSEarchitect1904

INCONNU - ONBEKEND1841

Statut juridique

Beschermd sinds 08 augustus 1988

Stijlen

Art nouveau
Neoclassicisme

Inventaris(sen)

  • Actualisatie van de Urgentie-Inventaris (Sint-Lukasarchief - 1993-1994)
  • Inventaris van de Industriële Architectuur (AAM - 1980-1982)
  • Actualisatie van het inventarisatieproject van het Bouwkundig Erfgoed (DMS-DML - 1995-1998)
  • Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
  • Het monumentale erfgoed van België. Sint-Joost-ten-Node (DMS-DML - 1994-1997)

Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)

  • Artistiek
  • Esthetisch
  • Historisch
  • Wetenschappelijk
  • Technisch
  • Stedenbouwkundig

Onderzoek en redactie

1993-1995

id

Urban : 10928
lees meer

Beschrijving

Herenhuis in neoclassicistiche stijl opgetrokken in 1841, inclusief bijgebouw, stallen en koetshuizen die zich richting Poststraat uitstrekken. Veelvuldig verbouwd.

In 1877 wijzigingen aangebracht aan bijgebouw: zolderverdieping door vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. doorbroken en wijziging van de muuropeningen aan de gevel van de Poststraat n.o.v. arch. Ernest HENDRICKX. In 1878 gevelverhoging en toevoeging van geveldecoratie (waarschijnlijk aan de tuinzijde). In 1888 vervanging van de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de begane grond van de hoofdgevel.

In 1904 opmerkelijke heraankleding in art-nouveaustijl zowel van de buiten- als binnenkant n.o.v. arch. Paul HAMESSE. Het interieur werd voorzien van meubilair in "Modern Style" dat perfect aansloot op zijn architecturale omgeving.

Buiten verving hij het centrale, over twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) lopende balkon waarvan de plint opgenomen was in de puilijst, door een imposante houten erkerRechthoekig of veelhoekig uitbouwsel, als het ware op de gevel geplakt en daardoor deel uitmakend van de achterliggende ruimte; vaak over één of meer verdiepingen gestapeld. in art-nouveaustijl met bekronend balkon; ook het houtwerk werd vernieuwd.

Vml. hotel Cohn-Donnay, houten <a href='/nl/glossary/79' class='info'>erker<span>Rechthoekig of veelhoekig uitbouwsel, als het ware op de gevel geplakt en daardoor deel uitmakend van de achterliggende ruimte; vaak over één of meer verdiepingen gestapeld.</span></a> (foto 1993-1995).

Achter de woning bouwde HAMESSE tegen de rechter tuinmuur een beglaasde galerij die leidde naar een concertzaal, aanpalend aan het bijgebouw aan de Poststraat. De bijgebouwen aan de Poststraat werden verhoogd met anderhalve verdieping in "Schemmestein" om er woonruimte te creëren, maar de kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). en de centrale dakkapelUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. bleven behouden; de oorspronkelijke pleisterlaag werd gecementeerdMet portlandcement bestrijken. en voorzien van "blauwe" cementbanden die heden niet meer zichtbaar zijn. Binnen werd de begane grond heringericht tot conciërgewoning met daarnaast paardenstallen en opslagplaatsen. Gebruik makend van het grote niveauverschil werd er een sterk dalend wagenpad aangelegd naar het koetshuis dat zich onder de tuin van de woning bevond.

In 1980 werd het pand in gebruik genomen als brasserie-restaurant. Het interieur werd gerestaureerd en heringericht, aansluitend op de stijl van de woning. De tuin - waarin de brasserie is ondergebracht - werd overdekt met een deels houten deels glazen bedaking met metalen gebinte en stijlen. De bar is op vernuftige wijze in de glazen galerij geïntegreerd. De wand hiertegenover wordt gevormd door een rotsmuur, overblijfsel van de oorspronkelijke tuininrichting. Het meubilair van de brasserie, waarvan de houten zitbanken uit oude treinen afkomstig zijn, past goed in het interieur. In de oude stallen en koetshuizen aan de Poststraat Nr. 70 zijn een dancing en opslagplaatsen ondergebracht, doch oorspronkelijke structuur werd behouden.

Gevels en bedakingen, interieur met mobilair, muziekpaviljoen en wintertuin van het voormalige Hotel Cohn-Donnay werden beschermd volgens KB van 08.08.1988.

Gevelopstand van drie in de hoogte afnemende bouwlagen en vier traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder gedeeltelijk leien mansardedakGebroken kap of Frans dak met met steile ondervlakken en licht hellende bovenvlakken.. BepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. en beschilderde lijstgevel op arduinen plint. Klassieke gevelopstand met rechthoekige muuropeningen, op verdiepingen in geriemde omlijsting met sleutelSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf., al dan niet met orenUitstekend deel van sommige bouwelementen of -constructies, meestal louter decoratief. en rustend op doorlopende  lekdrempel. Centrale houten erkerRechthoekig of veelhoekig uitbouwsel, als het ware op de gevel geplakt en daardoor deel uitmakend van de achterliggende ruimte; vaak over één of meer verdiepingen gestapeld., beschilderd en verguld, bekroond door een balkon met ijzeren leuning in art-nouveaustijl. Geriemde architraafHoofdbalk; het onderste, dragende deel van een klassiek hoofdgestel, meestal geleed door banden. met door schijfvormen bedekte steigergatenGat aan de bovenzijde van een gevel waarin de horizontale dwarsbalken van een steiger werden bevestigd; vaak afgedekt door smeedijzeren (sier)deksel. en houten kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).. Boven elke traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) dakvensterUit het dakvlak opgaand stenen venster dat met de gevel in verbinding staat of er enkel door een kroonlijst van gescheiden is. met frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. op pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. en consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief.. Schuiframen op begane grond met geometriserende glasramen boven wisseldorpel. Verzorgde afwerking, o.a. deurbeslag waarin een klink en brievenbus zijn verwerkt evenals de stijlen van de erkerRechthoekig of veelhoekig uitbouwsel, als het ware op de gevel geplakt en daardoor deel uitmakend van de achterliggende ruimte; vaak over één of meer verdiepingen gestapeld..

Vml. hotel Cohn-Donnay, interieur: hall met vestibule (foto 1993-1995).

Interieur: aan de zijde van de Koningsstraat, begane grond met hal en trap die naar de verdiepingen leidt gevolgd door een biljartzaal en schaakhoek, aan de andere zijde achtereenvolgens twee salons en een eetkamer. De decoratie is van een uitzonderlijke kwaliteit en werd goed bewaard.

Ze werd uitgevoerd in een art-nouveaustijl die van ruimte tot ruimte verschilt - nu eens zuiver geometrische vormen, dan weer gestileerde vegetale motieven - en waarin de meest uiteenlopende invloeden zichtbaar zijn, in het bijzonder die van de Weense Sezession ,zie het salon vooraan, met neo-Griekse inslag, voorzien van een monumentale schouw in wit geaderd marmer en een friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). met danseressen. Het kleine centrale salon, waarvan de muren beschilderd zijn met gestileerde florale motieven, heeft wit gelakt houten meubilair in de stijl van Mackintosh en een egyptiserende schouw in geel marmer. In de eetkamer, plafond gedecoreerd met bloemen en pauwenfries, een motief dat hernomen wordt in de deur met glas-in-lood die naar de biljartzaal leidt. Hier dragen de muren een motief van Weense afkomst: gestileerde bomen waarvan het bladwerk zich inschrijft in een rechthoek. De schaakhoek wordt verlicht door een breed raam dat eertijds zicht gaf op de tuin en door een lantaarn, beide met glas-in-lood dat voorzien is van geometriserende motieven.

De hal heeft een mozaïeken vloer en met geometrische motieven beschilderde wanden, waaronder afbeeldingen van gestileerde insecten. De houten vestiairekast met Mackintosh-invloed bevat een spiegel en, onderaan, een koperen radiatorkast waarop twee tegenover mekaar geplaatste pauwen staan afgebeeld. Drie andere radiatorkasten, van gelijkaardige opbouw en gedecoreerd met twee pelikanen of een vis, bevinden zich resp. in de biljartzaal en de eetkamer; ze zijn alle getekend met "RION".

Oorspronkelijk meubilair, inclusief de verlichting waarvan de vormen variëren naar gelang van de stijl van de ruimte. Opmerkelijk is het "poëzie-salon" dat in de hoek een klein houten bouwsel omvat, een soort overdekt podium met elegante leuning; aan de voorzijde, grote ruimte met marmeren schouw afgesloten door een koperen haardscherm met pauwenmotief, van dezelfde makelij als de radiatorkasten op de begane grond. Het muziekpaviljoen, dat met zekerheid aan Hamesse kan worden toegeschreven, wordt gekarakteriseerd door zuilen en gecanneleerde pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. met Ionische kapitelenKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen..

De gecementeerdeMet portlandcement bestrijken. gevel van de bijgebouwen aan de Poststraat telt drie en een halve bouwlaag en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...). Rechts leidt een inrijpoort naar de kelderverdieping, de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. van de linkertravee zijn rechthoekig en van tralies voorzien, op de verdiepingen getoogd.
Interieur met o.a. opeenvolging van smalle bakstenen troggewelven met zichtbaar gebinte van balken en dwarsbalken, rustend op gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. zuilen, het dalende wagenpad en de houten provisiekasten.

Bescherming 08.08.1988.

Bronnen

Archieven
GASJ/DS/OW 2056 (1877), 2203 (1878), 3509 (1888), 6716, 6770 (1904).

Publicaties en studies
DIERKENS-AUBRY, F., VANDENBREEDEN, J., Art nouveau in België: architectuur en interieurs, Lannoo, Tielt, 1991, pp. 205-207.
MESNIL, C., L'Art nouveau aujourd'hui à Bruxelles, Collet, Braine-l'Alleud, 1992, pp. 61-63.

Tijdschriften
CELIS, M., “Het herenhuis Cohn-Donnay in Sint-Joost-ten-Noode. Een binnenhuisinrichting van Paul Hamesse”, M & L, 1, 1982, pp. 18-25.

Websites
Brussel, stad van architecten - Paul Hamesse