Koningsstraat

Van Koningsplein (Brussel) naar Koninginneplein (Schaarbeek).
In 1824 werd besloten de Koningsstraat te verlengen voorbij de Schaarbeekse Poort, op het grondgebied van Sint-Joost-ten-Node, tot aan het Koninginneplein in Schaarbeek. Het zou echter drie jaar duren eer de stad het grootste deel van de noodzakelijke gronden had aangekocht en nog eens één jaar eer een KB (31.03.1828) de onteigening van de overige terreinen goedkeurde.

De "Buiten-Koningsstraat", zoals dit stuk tot 1851 heette, werd aangelegd op een heuvelachtig, zanderig en weinig vruchtbaar stuk grond dat de Maalbeek van de Zennevallei scheidde. Dit gebied stond vroeger bekend onder de naam "Capelle Driesch" omdat er zich een kapel en leprozenhuis bevond tot eind XVII, toen de kapel plaats moest ruimen voor een reusachtig horenwerk.


De Koningsstraat naar de Koninklijke Sint-Mariakerk, afgestempeld op 1903 (Verzameling postkaarten Dexia Bank).

Aan de Schaarbeekse Poort bevonden zich een octrooihek en -paviljoen ontworpen door stadsarch. N. ROGET uit 1826-1827 (heropgebouwd in 1858 n.o.v. arch. J. POELAERT) die Brussel van de buitenwijken moest scheiden.

In 1829 werd de Kruidtuin ingewijd en, vanaf de jaren 1830, geraakte de "Buiten-Koningsstraat" stilaan bebouwd met talrijke herenhuizen. Verschillende van deze woningen waren van de hand van T.-F. Suys, waaronder zijn persoonlijke woning op de hoek met de Brialmontstraat en het Cazeaux paviljoen (ca 1835) dat na zijn afbraak in 1870 fragmentair herbruikt werd door arch. A. MENNESSIER voor het Hotel Puccini (Nr. 294-296). Deze te midden van een uitgestrekte tuin gelegen palladiaanse villa was aangelegd volgens een centraal plan waarbij de verschillende salons en vertrekken zich op elke verdieping rond een grote wachtkamer situeerden. De voorgevel bezat een portiek met bekronend fronton, voorafgegaan door een brede trap. Een tweede trapgedeelte leidde onmiddellijk naar de eerste verdieping. De stenen gevels waren op de begane grond voorzien van rondboogvensters, op de tweede bouwlaag van rechthoekige muuropeningen tussen zuilen met een bekronend entablement en fronton, voorafgegaan door balkons met balustrades. De gevel eindigde op een attiekbalustrade.


De Koningsstraat naar de Koninklijke Sint-Mariakerk, s.d. (Verzameling postkaarten Dexia Bank).

Het merendeel van de overige bebouwing uit die periode - heren- en burgerhuizen - had oorspronkelijk bepleisterde en beschilderde gevels in neoclassicistische stijl en telde drie bouwlagen volgens verkleinende ordonnantie en drie of vier traveeën, met rechthoekige of rondboogvensters (Nr. 193, 249); de begane grond was soms met schijnvoegen verfraaid. De eerste bouwlaag van het pand op de hoek met de Gillonstraat (Nr. 199-201) was aanvankelijk voorafgegaan door een arcadevormende portiek. Het oorspronkelijk erg homogeen straatbeeld zou vanaf XIX B onderbroken worden door een aantal gevelverbouwingen - wijziging of toevoeging van stucdecoratie, balkons of erkers, gevelverhoging - zie Nr. 242: herbouwd in 1875 door arch. C. ALMAIN-DE HASE en Nr. 252 en 254, twee identieke huizen uit 1870 n.o.v. arch. G. DE MAN.

Verschillende andere panden werden volledig heropgebouwd rond de eeuwwisseling. Opvallend is het paviljoen in neoclassicistische stijl met bekronend gevelfronton dat zich achteraan de tuin van een afgebroken huis (Nr. 225) bevindt.

Een project uit 1932-1935 van arch. J.R. VANHOENACKER - die ook het "Torengebouw" in Antwerpen ontwierp - en A. DENKELMAN plande de bouw van een luxueuze wolkenkrabber van vijfendertig verdiepingen, wat de afbraak van zes huizen in neoclassicistische stijl met voortuintjes tussen de Brialmontstraat en de Galiléelaan met zich mee zou brengen. De "Botanique Palace" die een soort miniatuurversie van de "Empire State Building" moest worden, werd uiteindelijk niet gerealiseerd; op het bouwterrein werd in 1948 i.o.v. Sabena een eindhalte voor bussen aangelegd die passagiers van en naar de luchthaven vervoerden, een constructie van één bouwlaag met volledig witte gevel verlicht door brede rondboogvensters (arch. M. POLAK). In 1954 werd het neergehaald om plaats te ruimen voor het PS-gebouw (Nr. 151-153). Een jaar voordien had architectenbureau R.W. VALENTIN een kantoorgebouw gebouwd op de plaats van twee oude huizen naast de Gesùkerk van arch. A. COURTENS (1939).

In de periode 1960-1980 moest een deel van de oorspronkelijke bebouwing plaats ruimen voor kwalitatief middelmatige panden die niet meer beantwoorden aan de vroegere gevelopstanden (Nr. 207, 215). Aan even zijde wordt het tweede stuk van de straat, tussen de Kruidtuinstraat en de Godfried van Bouillonstraat, volledig beheerst door de torenflat van het Royal Crown Hotel (Nr. 250) - het vroegere Hyatt Hotel - een realisatie uit 1972 waarvoor enkele herenhuizen dienden afgebroken te worden. Een aantal panden tot slot hebben bij recente renovaties alleen maar hun oorspronkelijk aantal bouwlagen en muuropeningen bewaard (Nr. 183, 185, 193, 197, 199, 217 en 245).