Typologie(ën)
herenhuis
Ontwerper(s)
J. MASSION – 1762
O. FLANNEAU – 1907-1908
Juridisch statuut
Beschermd sinds 19 juli 2001
Stijlen
Rococo
Inventaris(sen)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem) en integriteit (idem + kwaliteit van uitvoering).
- Esthetisch Het onroerend goed heeft een esthetische waarde als het de waarnemer zintuigelijk prikkelt op een positieve manier (‘ervaring van schoonheid). Historisch gezien werd deze waarde aangewend om waardevolle natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden aan te duiden, maar het kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Automatisch dringt een afweging met andere waarden zich op, de artistieke in de eerste plaats, maar ook de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen), en dienen koppelingen naar selectiecriteria worden gemaakt: representativiteit, ensemblewaarde en contextuele waarde. Criteria die met andere (met name artistieke) criteria moeten worden gecombineerd.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente, of als bijzonder belangrijke ouderdom en zeldzame ontwikkeling voor een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; enz.), of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale boulevards of in de Leopoldswijk), of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur - met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (b.v. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte), of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (b.v. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, Congreskolom), of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken).
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen spelen, meer dan andere bouwkundige goederen, een prominente rol in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte in het verleden. Meestal determineren zijn andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het hierin een rol speelt, bijvoorbeeld hoekgebouwen, coherente pleinen of (straatwanden), deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, maar ook relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe deze architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2016
id
Urban : 30242
Beschrijving
Herenhuis gebouwd door
meester-metselaar Jan Massion in 1762; aangekocht door graaf d’Epinoy in 1768, vervolgens
door graaf Gustave de Lannoy in 1833. Gerestaureerd en uitgebreid onder leiding
van architect Oscar Flanneau in 1907-1908.
Complex gebouw van het dubbelhuistype op U-vormige plattegrond, met twee bouwlagen onder mansardedakGebroken kap of Frans dak met met steile ondervlakken en licht hellende bovenvlakken.. Markante zandstenen voorgevel in Lodewijk XV-stijl met negen traveeën, in de friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). gedateerd “mdcclxii” (1762). Horizontale gevelgeleding door sokkel, puilijst en hoofdgestel; verticale markering door geblokte hoekpilasters en de centrale toegangstravee in risalietRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden. met schijnvoegenImitatievoeg in metsel - of pleisterwerk, aangebracht om regelmatige verdeling te bewerkstelligen of bijvoorbeeld natuurstenen parement (simili) te suggereren.. Laatst genoemde met brede rondboogpoort met kwarthol beloop en sluitsteen onder puilijst; schamppalen. Erboven, op de bel-etage, rondboogvormige glasdeurDeur waarvan het grootste deel uit glas bestaat. in vlakke omlijsting met oren, gebogen waterlijstVooruitspringende rand in het gevelvlak die regenwater buiten gevel laat afdruppelen. op gestrekte uiteinden en rocaillesleutel, voorzien van een sierlijk smeedijzeren borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. en geflankeerd door gedrongen Ionische pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel.. RegistersVensterstrook in een topgevel. van getoogde venstersLicht- en/of luchtopening in een muur.; op benedenverdieping voorzien van tralies of luiken; rechthoekige venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op verdiepingen, beide in geriemde omlijstingen. HoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met gelede architraafHoofdbalk; het onderste, dragende deel van een klassiek hoofdgestel, meestal geleed door banden., friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). en geprofileerde kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).; dakkapellen met frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening..
Tuingevels. U-vormige opstand met respectievelijk drie, zes en oorspronkelijk zes traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...). Gedeeltelijk ontpleisterde baksteenbouw met zandstenen sokkel, kwartholle neggen, steigergaten en daklijst, wellicht wijzend op een oudere kern. Horizontale geleding door de geprofileerde puilijst. Uitgelengde poorttravee waarin rondboogvenster met sleutelSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf. en imposten, voorzien van een smeedijzeren borstwering op schelpvormige consoleVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief..
Zuidvleugel met rondboogpoorten, gewijzigd en verlengd met een gebogen erkerRechthoekig of veelhoekig uitbouwsel, als het ware op de gevel geplakt en daardoor deel uitmakend van de achterliggende ruimte; vaak over één of meer verdiepingen gestapeld. en twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) in 1907-1908; arduinen pomp en fraaie lantaarn.
Ten noorden aanleunende, voormalige stallingen en koetshuis met anderhalve bouwlaag en zeven traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken.. Gedichte rondbogen in de eerste drie traveeën, geknikte centrale traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) met rondboogBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft. onder oculusKlein rond, ovaal of polygonaal venster., voorts rechthoekige venstersLicht- en/of luchtopening in een muur..
Interieur. Ruime trapzaal met eretrap met smeedijzeren leuning en stucwerkModelleerbare, snel hardende massa van gips, kalk en zand; in gepolijste vorm ter vervanging van marmer. in Lodewijk XV-stijl. Bel-etage met salons in enfilade en eetkamer, met lambriseringenWandbetimmering, meestal bestaande uit paneelwerk, aangebracht tegen een binnenmuur (vaak het onderste gedeelte ervan); later ook in marmer, stucwerk, …, plafonds en marmeren schouwmantels in Lodewijk XV-stijl, vermoedelijk deels oorspronkelijk uit de 18e eeuw, deels aanvullingen - mogelijk met van elders overgebrachte elementen - uit de 19e en 20e eeuw.
Buste op arduinen sokkel in de tuin.
Complex gebouw van het dubbelhuistype op U-vormige plattegrond, met twee bouwlagen onder mansardedakGebroken kap of Frans dak met met steile ondervlakken en licht hellende bovenvlakken.. Markante zandstenen voorgevel in Lodewijk XV-stijl met negen traveeën, in de friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). gedateerd “mdcclxii” (1762). Horizontale gevelgeleding door sokkel, puilijst en hoofdgestel; verticale markering door geblokte hoekpilasters en de centrale toegangstravee in risalietRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden. met schijnvoegenImitatievoeg in metsel - of pleisterwerk, aangebracht om regelmatige verdeling te bewerkstelligen of bijvoorbeeld natuurstenen parement (simili) te suggereren.. Laatst genoemde met brede rondboogpoort met kwarthol beloop en sluitsteen onder puilijst; schamppalen. Erboven, op de bel-etage, rondboogvormige glasdeurDeur waarvan het grootste deel uit glas bestaat. in vlakke omlijsting met oren, gebogen waterlijstVooruitspringende rand in het gevelvlak die regenwater buiten gevel laat afdruppelen. op gestrekte uiteinden en rocaillesleutel, voorzien van een sierlijk smeedijzeren borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. en geflankeerd door gedrongen Ionische pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel.. RegistersVensterstrook in een topgevel. van getoogde venstersLicht- en/of luchtopening in een muur.; op benedenverdieping voorzien van tralies of luiken; rechthoekige venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op verdiepingen, beide in geriemde omlijstingen. HoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met gelede architraafHoofdbalk; het onderste, dragende deel van een klassiek hoofdgestel, meestal geleed door banden., friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). en geprofileerde kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).; dakkapellen met frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening..
Tuingevels. U-vormige opstand met respectievelijk drie, zes en oorspronkelijk zes traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...). Gedeeltelijk ontpleisterde baksteenbouw met zandstenen sokkel, kwartholle neggen, steigergaten en daklijst, wellicht wijzend op een oudere kern. Horizontale geleding door de geprofileerde puilijst. Uitgelengde poorttravee waarin rondboogvenster met sleutelSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf. en imposten, voorzien van een smeedijzeren borstwering op schelpvormige consoleVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief..
Zuidvleugel met rondboogpoorten, gewijzigd en verlengd met een gebogen erkerRechthoekig of veelhoekig uitbouwsel, als het ware op de gevel geplakt en daardoor deel uitmakend van de achterliggende ruimte; vaak over één of meer verdiepingen gestapeld. en twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) in 1907-1908; arduinen pomp en fraaie lantaarn.
Ten noorden aanleunende, voormalige stallingen en koetshuis met anderhalve bouwlaag en zeven traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken.. Gedichte rondbogen in de eerste drie traveeën, geknikte centrale traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) met rondboogBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft. onder oculusKlein rond, ovaal of polygonaal venster., voorts rechthoekige venstersLicht- en/of luchtopening in een muur..
Interieur. Ruime trapzaal met eretrap met smeedijzeren leuning en stucwerkModelleerbare, snel hardende massa van gips, kalk en zand; in gepolijste vorm ter vervanging van marmer. in Lodewijk XV-stijl. Bel-etage met salons in enfilade en eetkamer, met lambriseringenWandbetimmering, meestal bestaande uit paneelwerk, aangebracht tegen een binnenmuur (vaak het onderste gedeelte ervan); later ook in marmer, stucwerk, …, plafonds en marmeren schouwmantels in Lodewijk XV-stijl, vermoedelijk deels oorspronkelijk uit de 18e eeuw, deels aanvullingen - mogelijk met van elders overgebrachte elementen - uit de 19e en 20e eeuw.
Buste op arduinen sokkel in de tuin.
Bronnen
Archieven
SAB/OW 308 (1907-1908).
