Goederenstation, administratief gebouw en station van de kleine pakjes en de onbestelbare goederen
Picardstraat 5
Thurn en Taxis
Picardstraat 7-9-11
Typologie(ën)
station
loods
kantoorgebouw
Spoorwegerfgoed
loods
kantoorgebouw
Spoorwegerfgoed
Ontwerper(s)
Constant BOSMANS – architect – 1902
Henri VANDEVELD – architect – 1902
Frédéric BRUNEEL – ingenieur-architect – 1902
Jules ZONE – ingenieur – 1902
Juridisch statuut
Ingeschreven in de wettelijke inventaris op 19 augustus 2024
Stijlen
Eclectisme
Neo-Vlaamse renaissance
Inventaris(sen)
- Inventaris van de Industriële Architectuur (AAM - 1980-1982)
- Inventaris van engineering erfgoed (2011)
- Inventaris van de stationsgebouwen in Brussel (Thierry Demey)
- Het monumentale erfgoed van België. Brussel Uitbreding Noord (Apeb - 2016-2018)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem), authenticiteit (idem + de kwaliteit van de uitvoering) en integriteit (bewaringstoestand, oorspronkelijke elementen)). Een goed bevat ook artistieke waarde als het kunstwerken omvat (beeldhouwwerken, reliëfs ontworpen voor het goed, enz.) of decoratieve elementen uit de oorspronkelijke bouwperiode of met bijzondere kwaliteit (gesigneerd glasramen, sgraffito, lichtbeuk, enz.).
- Esthetisch Historisch gezien werd die waarde aangewend om waardevolle groene ruimten en natuurlijke of halfnatuurlijke gebieden aan te duiden. De waarde kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Een afweging met andere waarden dringt zich tevens op: de artistieke, de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en de stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen). De volgende selectiecriteria worden er eveneens aan gekoppeld: de ensemblewaarde en de contextuele waarde.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde : - als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente; - of als getuigenis van een periode en/of een zeldzame ontwikkeling van een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; de Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; - of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale lanen of in de Leopoldswijk); - of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur – met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (bv. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte); - of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (bv. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, de Congreskolom); - of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken); - of als het representatief is van het oeuvre van een belangrijke architect in de architectuurgeschiedenis op internationaal, nationaal, regionaal of lokaal niveau (dit betreft zowel befaamde architecten als V. Horta, V. Bourgeois, M. Polak als secundaire architecten, die lokaal verbonden worden aan een gemeente zoals Fernand Lefever in Koekelberg of Emile Hoebeke in Sint-Agatha-Berchem).
- Wetenschappelijk De wetenschappelijke waarde wordt vaak erkend in het geval van landschappen (parken, halfnatuurlijke gebieden). Binnen de context van een onroerend goed kan het gaan om de aanwezigheid van een (bouw)element (bijzonder materiaal, experimenteel materiaal, bouwprocédé of -component) of getuigenis van een ruimtelijk-structurele ruimte (stedenbouwkundig) waarvan het behoud moet worden overwogen met het oog op wetenschappelijk onderzoek. In het geval van archeologische vindplaatsen en overblijfselen wordt de wetenschappelijke waarde erkend in relatie tot het uitzonderlijke karakter van de resten op het gebied van ouderdom (bijvoorbeeld de Romeinse villa in Jette), de uitzonderlijke bewaringsomstandigheden (bijvoorbeeld de site van het vroegere dorp Oudergem) of de uniciteit van de elementen (bijvoorbeeld een volledig bewaard dakspant) en derhalve op dat vlak een uitzonderlijke en prominente wetenschappelijke bijdrage vormen tot de kennis van ons stedelijk en pre-stedelijk verleden.
- Technisch Onder de technische waarde van een onroerend goed kan men het vroege gebruik van een bepaald materiaal of een bepaalde techniek verstaan (ingenieur), ook gebouwen met een constructief of technologisch belang, een technisch hoogstandje of een technologische innovatie kunnen in aanmerking komen. Het kan eveneens industrieel-archeologisch waardevol worden begrepen zoals getuigenissen van verouderde bouwmethodes. Vanzelfsprekend dringt een koppeling zich aan m.b.t. een wetenschappelijke waarde.
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen of landschappen hebben in het verleden een prominente rol gespeeld in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte en de stedelijke ruimte. Meestal bepalen zij andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het daarin een rol speelt, bijvoorbeeld : - hoekgebouwen; - coherente pleinen of homogene huizenrijen (gevels die een ensemble vormen van dezelfde stijl, periode en volume); - tuinwijken, - deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, - relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe die architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2016
id
Urban : 38539
Beschrijving
Immens complex in baksteen, hardsteen en metaal, behandeld in eclectischeVeel voorkomende stijl (ca. 1850-1914) die inspiratie put uit verschillende architectuurstijlen uit het verleden. Komt door de combinatie van enerzijds verschillende stijlelementen en anderzijds nieuwe technieken en materialen tot een unieke eigentijdse creatie. stijl met een overwicht van de neo-Vlaamse renaissancestijl en met, wat het goederenstation betreft, verwijzingen naar de art nouveauInternationale beweging (1893 - ca. 1914) als reactie op de ‘neo’-stijlen, maar met sterk lokale verschillen. In België kent de stijl twee stromingen, namelijk de florale art nouveau met Victor Horta als boegbeeld en anderzijds de geometrische art nouveau beïnvloed door Paul Hankar of de Wiener Secession.. Het geheel werd ontworpen door de architecten Constant Bosmans en Henri Vandeveld, in associatie met de ingenieurs van de Spoorwegen Frédéric Bruneel en Jules Zone. Het geheel werden grotendeels gebouwd tussen 1903 en 1904.
Goederenstation (E)
Het goederenstation, ook maritiem station genoemd, staat haaks op de Picardstraat, op nr. 7 tot 11. Het bestond uit een grote loods waarin de overscheping van het spoor naar de weg plaatsvond. In het westen werd het station afgeboord door de goederenkoer, waarop veertien extra treinsporen uitkwamen. Vanaf 2017 wordt het station gerenoveerd.
Het ongeveer 300 meter lange station wisselt drie hoofdruimten af met vier secundaire ruimten met gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. metalen structuren; allemaal worden ze bekroond door een zadeldakDak met twee hellende dakvlakken., dat van de secundaire ruimte doorbroken door schilden. Twaalf sporen vormden er een platform bestemd voor de laad- en loskarren.
De grote ruimten en de kleine centrale ruimten hebben 21 traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) tussen spantbalken die rusten op een rij pijlers1. Muurstut zonder entasis (kromming), mogelijk met basis en kapiteel; - 2. Massief gemetseld of betonnen steunelement met gewoonlijk rechthoekige doorsnede (vb. bruggepijler,…) verbonden door ronde liggers. De hoofdbalken zijn bevestigd op lagers om eventuele bewegingen op te vangen en krommen hun binnenwelfvlakWelfvlak aan de binnenzijde van een boog of gewelf. tot een gebroken en afgeplatte rondboogBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft., een tracé dat op de grote venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. van de gevels terugkeert. Bijna de hele structuur is geklonken en het traliewerk is uitgevoerd in N-vorm. De consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief. van de binnenpijlers, de voetstukken van de buitenpijlers en de zwikkenHoekstuk tussen een boog en de omlijsting waarin de boog gevat is. van de grote spanten vertonen art-nouveaukrommingen. De grote ruimten worden verlicht door de glaspartijen van de gevels en van hun hoge wanden, evenals door een smal daklicht in de nokNok, hoogste punt van iets (nok of top). Nokbedekking, afdekking van de nok. dat, via een overzetdak, ook de rook van de locomotieven afvoerde. Hun kroonlijstenStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). rusten op korbelen1. Diagonale houten balk ter ondersteuning van overkragende elementen zoals een luifel, een kroonlijst,…; 2. Balk om de verbinding tussen trekker en spantbeen in een kapspant te versterken., eveneens in art-nouveaustijl.
De kleine uiterste ruimten werden ingekort door de gebouwen die ertegenaan zijn gebouwd en erop uitgeven. Hun gebinte rust lateraal op de lange gemetselde gootmuren van het station, behandeld als dubbelzijdige gevel. Aan de Picardstraat rusten de opstandenBouwkundige tekening op schaal van een verticaal vlak van een gevel, een binnenmuur,…; in ruime zin het verticaal vlak van een gevel of muur. van de hoofdruimten en die van de twee kleine centrale ruimten op een hoge hardstenen sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel.. Die van de eerste ruimten worden omringd door metalen pijlers1. Muurstut zonder entasis (kromming), mogelijk met basis en kapiteel; - 2. Massief gemetseld of betonnen steunelement met gewoonlijk rechthoekige doorsnede (vb. bruggepijler,…) met versierde caissons en op een stenen sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel.. Van de centrale inrijpoorten met stenen omlijsting, die in grote glaspartijen gevat zitten, is enkel nog de centrale ruimte oorspronkelijk: dubbele houten vleugel met hengselsSmeedijzeren beslag waarmee deuren, ramen of luiken worden opgehangen., impostvensterVenster boven een deur en ervan gescheiden door een stenen dorpel, een entablement of een muurvlak. met ijzeren roedeverdelingDunne houten of metalen staaf in een kozijn waarin glasruiten worden bevestigd. op een houten hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel., geprofileerde omlijsting onder omgekeerde archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog., en een hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. waarop vroeger het opschrift “ENTREE / INGANG” op een paneel1. Dunne (houten) plaat, gevat in een omlijsting van stijlen en regels van deuren, lambriseringen en plafonds; - 2. Gevelversiering in de vorm van een in- (spiegel) of uitspringende (paneel) rechthoekige omlijsting. stond. Eind jaren 1970 werd een groot deel van de decoratie van deze gevels verwijderd: de lange topstukken van de pijlers1. Muurstut zonder entasis (kromming), mogelijk met basis en kapiteel; - 2. Massief gemetseld of betonnen steunelement met gewoonlijk rechthoekige doorsnede (vb. bruggepijler,…), de panelen1. Dunne (houten) plaat, gevat in een omlijsting van stijlen en regels van deuren, lambriseringen en plafonds; - 2. Gevelversiering in de vorm van een in- (spiegel) of uitspringende (paneel) rechthoekige omlijsting. van de hellende friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). van de kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement)., een grote stenen aediculaVersieringsmotief, ontleend aan de klassieke bouwkunst, vormt samenstel van pijlers en een klassieke bekroning. in de nokNok, hoogste punt van iets (nok of top). Nokbedekking, afdekking van de nok. – die laatste was versierd met de allegorie van de spoorweg, terwijl de zwikkenHoekstuk tussen een boog en de omlijsting waarin de boog gevat is. werden versierd met respectievelijk die van de haveninrichtingen en die van de postdiensten en de telecommunicatie. De gevels van de kleine ruimten, onder schilddakDak met twee driehoekige dakvlakken aan de smalle zijde en twee trapeziumvormige aan de lange zijde., zijn voorzien van twee paren gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. met neogotischHistoriserende stijl (vanaf ca. 1860) die teruggrijpt naar de gotische vormentaal met o.m. spitsbogen, verticalisme, puntgevels, erkers, enz. Neotudor inspireert zich op de specifieke vormentaal van de overgangsperiode tussen gotiek en renaissance in Engeland onder de Tudors. lijstwerk onder een omgekeerde waterlijstVooruitspringende rand in het gevelvlak die regenwater buiten gevel laat afdruppelen..
In het noorden is de volledig van glas gemaakte gevel soberder, en ook daar zijn de topstukken verdwenen. Een onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. die analoog is met de vorige en gedeeltelijk is bekleed met breukwerk van roze zandsteen, wordt onderbroken door de talrijke spoorlijnen die er binnenkomen.
De zijgevels, met twee registersVensterstrook in een topgevel., hebben een analoge compositie, geritmeerd door vijf hogere voorbouwen met daartussen bijna overal drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) voorzien van twee paren rechthoekige hoge venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. onder een doorlopende omgekeerde archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog.. Op de voorbouwen, twee gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. hoge rondboogvensters met diamantkopPiramidaal ornament (3 of 4 zijden), onder andere gebruikt in banden en friezen., onder een archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog. die analoog is aan de voorgaande; ze worden bekroond door een hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met architraafHoofdbalk; het onderste, dragende deel van een klassiek hoofdgestel, meestal geleed door banden., klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop. en een stenen kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).. Het onderste registerVensterstrook in een topgevel. van de twee gevels is blindZonder opening; blind venster, schijnopening. en versierd met panelen1. Dunne (houten) plaat, gevat in een omlijsting van stijlen en regels van deuren, lambriseringen en plafonds; - 2. Gevelversiering in de vorm van een in- (spiegel) of uitspringende (paneel) rechthoekige omlijsting., behalve op enkele traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) van de oostgevel, waartegen al vanaf het begin twee ondiepe bijgebouwen onder platform werden aangebouwd, geritmeerd door steunberen en symmetrisch verdeelde muuropeningen. Deze volumes werden recent verwijderd, en het eerste registerVensterstrook in een topgevel. van elke gevel is voorzien van de muuropeningen in de aslijn van de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. van het tweede registerVensterstrook in een topgevel..
Administratief gebouw (F)
Aangebouwd tegen de zuidoostelijke hoek van het goederenstation, op nr. 5 van de Picardstraat. Het huisvestte de administratieve diensten van het station, gelegen rond een lokettenzaal. In een van de volumes bevond zich het kantoor voor telegraaf, telefoon en postVerticale zijden van een opening waarop een boog of latei rust..
Dit imposante gebouw heeft een T-vormige plattegrond waarvan de U-vormige, naar het westen geopende kopDe lange zijde van een baksteen heet strek, de korte kop. volgens plan door de neerhaal van de T moest worden doorkruist. De twee smalle binnenplaatsen in de U werden echter overdekt, wellicht vanaf midden 20e eeuw.
Het geheel, in baksteen en belijnd met kordonbanden, kettingen en hoekblokkenAfwisselende opeenvolging van lange en korte zijden van natuurstenen hoekblokken of neggen (geprofileerd) in een bakstenen gevel. in hardsteen, wordt aan straatzijde beheerst door een uitspringend, bijna centraal volume met twee verdiepingen met afnemende hoogte. Het hoge leien schilddakDak met twee driehoekige dakvlakken aan de smalle zijde en twee trapeziumvormige aan de lange zijde. wordt doorbroken door schoorstenen en was vroeger versierd met smeedijzerenTaai, ‘kneedbaar’ ijzer dat ambachtelijk wordt ‘gesmeed’ (gehamerd bij hoge temperatuur) tot decoratieve bouwonderdelen als tuinhekken, borstweringen… nokkenNok, hoogste punt van iets (nok of top). Nokbedekking, afdekking van de nok.. De gevel, met drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) op een hoge onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. met bossageIn oorsprong een gevelbehandeling waarbij ruwgehakte, rechthoekige blokken natuursteen uit de loodlijn steken en de gevel op die manier een fors, rustiek (rustica) karakter verleent; later op gevel vormelijk geïmiteerd door middel van uitspringend al dan niet bepleisterde bakstenen blokken of banden (doorlopende schijnvoegen)., heeft centraal een lichtjes uitspringende voorbouw met overkragende geveltop en een dak dat even hoog is als het hoofddak. Het portaal1. In muur uitgespaarde ruimte voor een deur of toegang; - 2. Meer gesloten, voor of achter een gebouw geplaatste beschutting (voorbouw, vestibule)., met zijn bewaard eikenhouten schrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... , en de twee kruisvenstersVenster, door een moneel en een tussendorpel in vier vlakken verdeeld. worden bekroond door een korfboogBoog samengesteld uit een aantal ineenvloeiende cirkelbogen die samen nagenoeg een liggende ellips vormen. met diamantkoppenPiramidaal ornament (3 of 4 zijden), onder andere gebruikt in banden en friezen., die van de ingang onder een hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met een gebogen gebroken frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. en een eivormig topstuk. Op de verdiepingen zijn de traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) gevat in een geprofileerde rechthoekige omlijsting die door een omgekeerde waterlijstVooruitspringende rand in het gevelvlak die regenwater buiten gevel laat afdruppelen. wordt bekroond. Op de zijtraveeën, vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. met dubbel kruisraam gevolgd door een vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. met twee monelenStenen vensterstijl.. De rijkelijker versierde middentravee verbindt twee door pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. geflankeerde drielichtenGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere., die op de eerste verdieping met tussendorpelStenen dorpel die een deur of venster horizontaal in tweeën deelt., die op de tweede ontlast door een boogConstructie waarvan de beschrijvende lijnen delen van cirkels of gebogen lijnen zijn en waarin alle drukkrachten optreden. op een met keramiek versierde timpaanMonumentaal driehoekig of segmentvormig boogveld, meestal besloten in een fronton; vaak rijkelijk versierd.; de eerste kapitelenKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen. zijn Ionisch, de tweede Korintisch. De geveltop bevat een kruisraam dat analoog is aan de vorige. De aandaken zijn versierd met twee obeliskenMonolithische pijler, naar boven toe smaller en bekroond met piramidale punt. en een hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met gebogen frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening..
Het dak wordt belijnd door een zwaar hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. op klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop. met volutes en een houten kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement)..
De zijgebouwen, gelegen achter een kleine binnenplaats met smeedijzerenTaai, ‘kneedbaar’ ijzer dat ambachtelijk wordt ‘gesmeed’ (gehamerd bij hoge temperatuur) tot decoratieve bouwonderdelen als tuinhekken, borstweringen… traliewerk, hebben slechts twee bouwlagen die rusten op een onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. die analoog is aan de vorige en die worden bekroond door een zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. met uitkragende geveltop. Hun voorgevels hebben respectievelijk twee en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), in eenzelfde compositie. De brede venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., die op dezelfde manier zijn omlijst als de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de voorbouw, hebben een geklonken metalen structuur versierd met monelenStenen vensterstijl., lateienBalkvormig element van hout, steen, beton of metaal dat een muuropening overspant en bovenliggend metselwerk steunt., een vensterbank op de verdieping en raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. met ijzeren roedeverdelingDunne houten of metalen staaf in een kozijn waarin glasruiten worden bevestigd.. De venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de benedenverdieping worden daarenboven beschermd door een versierd smeedijzerenTaai, ‘kneedbaar’ ijzer dat ambachtelijk wordt ‘gesmeed’ (gehamerd bij hoge temperatuur) tot decoratieve bouwonderdelen als tuinhekken, borstweringen… hek met art-nouveau-accenten, terwijl de borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. van de verdieping gemaakt zijn van gele baksteen, versierd met een motief van blauwe raamroeden. De zadeldakenDak met twee hellende dakvlakken. worden beklemtoond door een hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met een friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). van keramiektegels en een houten kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop..
De gevel met rechte geveltop bevat, in eenzelfde omlijsting als de voorgaande, twee stenen kruisvenstersVenster, door een moneel en een tussendorpel in vier vlakken verdeeld., naast traliewerk op de benedenverdieping en een tweekleurige borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. op de verdieping. In de geveltop bevindt zich een rondboogarcade met daarin een vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. met moneelStenen vensterstijl. en een ontlastingsboogBoog boven een venster- of deuropening die druk van het muurwerk op de stijlen afwentelt en zo het linteel ontlast. op keramiektegels. De aandaken sluiten aan bij die van de voorbouw.
De aanpalende gevel van het achtergebouw heeft drie smalle traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en herneemt die van de zijvolumes vooraan. De achtergevel, ook met drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), is analoog maar vereenvoudigd: weinig steen op de omlijstingen maar kussenblokken1. Dekplaat dat ligt tussen de drager (kapiteel) en het gedragene (balk of boog); 2. Kwartronde kraagsteen van een venster- of deurboog. onder de lateienBalkvormig element van hout, steen, beton of metaal dat een muuropening overspant en bovenliggend metselwerk steunt. van de verdieping; geen keramiek onder de kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).. Rechts, uitkragende geveltop.
De westgevel van het zijvolume van het administratief gebouw vooraan en zijn buur achteraan, allebei met uitkragende geveltop, komen samen en geven uit op de hal van het goederenstation. Ze hebben drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), de centrale verbindingstravee smaller; ze nemen de vereenvoudigde compositie van de achtergevel van het rechter achtervolume over. De terugwijkende gevel van het achtervolume heeft in de ruimte aan weerszijden van een dikke schoorsteenschacht twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) met rechthoekige venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. die ook door een geel-blauwe borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. worden gescheiden; van de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de verdieping is de hoogte aangepast aan de dakvlakken van het dak.
Het grote haakse achtervolume heeft één bouwlaag en is slechts aan twee zijden vrij; het huisvestte vroeger een lokettenzaal. Boven het zinken zadeldakDak met twee hellende dakvlakken., groot daklicht met metalen gebinte, met dezelfde vorm, waarvan de verticale wanden zijn behandeld als glasraam dat de zaal in indirect licht doet baden. De oostgevel, met vier traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), is analoog aan die van het aanpalende volume, maar dan zonder de metalen monelenStenen vensterstijl.. De noordelijke puntgevelGevel waarvan de top driehoekig is. wordt gescandeerd door drie pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. die de aandaken met overstek doorbreken en vertoont een heel andere compositie. Versierd met hardstenen kettingen en de hellingen van de geveltop volgend, ontwikkelt zich een indeling van zeven smalle muuropeningen, voorzien van een imitatie-impostvenster in gele en blauwe baksteen. Het imitatie-impostvenster van de centrale muuropening is rechthoekig en rust op een I-balkIJzeren latei met I-profiel., de impostvenstersVenster boven een deur en ervan gescheiden door een stenen dorpel, een entablement of een muurvlak. van de muuropeningen worden bekroond door een rondboogBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft.. De oostgevel verlengt de binnenzijde van de gootmuur van de hal.
Binnen huisvest de grote vestibule aan straatzijde, in een decor van blindeZonder opening; blind venster, schijnopening. arcadesEén of meerdere bogen, steunend op zuilen of pijlers; kan ook blind zijn., een hardstenen trap die via een houten beglaasde draaideur toegang geeft tot een overdwarse galerijOverdekte gang, aan één of beide zijden geritmeerd door zuilen, kolommen of pijlers, bogengang genoemd indien geritmeerd door arcaden. die op de lokettenzaal uitgeeft. De zes gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. zuilenCilindervormig steunpunt; vaak voorzien van basis en kapiteel. De kleine en/of dunne variant ervan wordt colonnet genoemd. met Korinthische invloed dragen de achtergevel van het grote volume aan straatzijde: samen vormen ze de zuidgevel van de lokettenzaal, die wordt geritmeerd door pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel., ook Korintische, die, in een afwisseling van venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. en panelen1. Dunne (houten) plaat, gevat in een omlijsting van stijlen en regels van deuren, lambriseringen en plafonds; - 2. Gevelversiering in de vorm van een in- (spiegel) of uitspringende (paneel) rechthoekige omlijsting., een hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. en een door het daklicht onderbroken plafond met keellijst dragen.
Station van de kleine pakjes en de onbestelbare goederen (G)
In de zuidwestelijke hoek van het Administratief gebouw bevatte het station van de kleine pakjes en de onbestelbare goederen de kantoren voor de afgifte van de postpakketten en de uitgeklaarde goederen.
Dit station bevat kantoren en magazijnen en bestaat uit een vierkante toren en een rechthoekig bijgebouw. Deze twee volumes verenigen, net als het administratief gebouw en in een vrij analoge gevelcompositie, verwijzingen naar de gotischeHistoriserende stijl (vanaf ca. 1860) die teruggrijpt naar de gotische vormentaal met o.m. spitsbogen, verticalisme, puntgevels, erkers, enz. Neotudor inspireert zich op de specifieke vormentaal van de overgangsperiode tussen gotiek en renaissance in Engeland onder de Tudors. stijl en de Vlaamse Renaissance.
De toren, met zijn zware onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. met rusticaIn oorsprong een gevelbehandeling waarbij ruwgehakte, rechthoekige blokken natuursteen uit de loodlijn steken en de gevel op die manier een fors, rustiek (rustica) karakter verleent; later op gevel vormelijk geïmiteerd door middel van uitspringend al dan niet bepleisterde bakstenen blokken of banden (doorlopende schijnvoegen)., heeft vier bouwlagen onder een hoog leien tentdakDak met vier dakvlakken die in één punt samenkomen (tentdak); onttopt tot een vierzijdig plat dak vormt het een paviljoendak. met bliksemafleider. Op de twee vrije zijden, brede traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) met muuropeningen met afnemende hoogte die, net als hun buren van het administratief gebouw, inspringen in eenzelfde rechthoekige omlijsting. De per drie of vier gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., die hier niet verdeeld zijn, worden geflankeerd door pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. of halfzuilenZuil die met het muurwerk verbonden is, maar slechts over de halve dikte uitspringt. in een interpretatie van de drie bouworden. De hanenkamVlakke samengestelde latei, waarvan de stenen als boogstenen functioneren; in ruime zin slaat de term ook op een boog met een getrapte (pseudo-) boogrug. van de omlijsting wordt ontlast door een I-balkIJzeren latei met I-profiel. op klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop.. Zware, op een architraafHoofdbalk; het onderste, dragende deel van een klassiek hoofdgestel, meestal geleed door banden. rustende kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). met naar binnen gekrulde klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop.; dak achter attiekmuurtje, met vier dakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. met vleugelstukkenZijstuk, veelal in voluutvorm, van een topgevel, dakkapel of dakvenster. en eivormige topstukken. De drie vanaf de straat zichtbare dakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. hebben een uitspringende geveltop; achteraan is de geveltop van de dakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. vervangen door twee schoorsteenpijpenHet boven het metselwerk of dak uitstekende deel van een schoorsteen.. De gevel van de toren die op het goederenstation uitgeeft, is verbonden met die van het bijgebouw en herneemt, volgens spiegelbeeldschema, de tegenoverliggende gevel van het administratief gebouw.
De westgevel van het bijgebouw heeft, op een onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. met platte bossageIn oorsprong een gevelbehandeling waarbij ruwgehakte, rechthoekige blokken natuursteen uit de loodlijn steken en de gevel op die manier een fors, rustiek (rustica) karakter verleent; later op gevel vormelijk geïmiteerd door middel van uitspringend al dan niet bepleisterde bakstenen blokken of banden (doorlopende schijnvoegen)., twee bouwlagen met toenemende hoogte; de twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) zijn analoog aan die van de toren maar bevatten minder steen; gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. tussen pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. met Toscaanse invloed. Een op de architraafHoofdbalk; het onderste, dragende deel van een klassiek hoofdgestel, meestal geleed door banden. rustende kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop. boordt een afgeplat leien zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. af.
Al het oorspronkelijke raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn., met zijn strakke decoratieve structuur en ijzeren roedeverdelingDunne houten of metalen staaf in een kozijn waarin glasruiten worden bevestigd., is bewaard (2017).
Binnen, in alle bouwlagen, rusten ijzeren liggers en gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. zuilenCilindervormig steunpunt; vaak voorzien van basis en kapiteel. De kleine en/of dunne variant ervan wordt colonnet genoemd. op bakstenen gewelfjes. De gebinten en een trap in het bijgebouw zijn ook van metaal gemaakt.
Goederenstation (E)
Het goederenstation, ook maritiem station genoemd, staat haaks op de Picardstraat, op nr. 7 tot 11. Het bestond uit een grote loods waarin de overscheping van het spoor naar de weg plaatsvond. In het westen werd het station afgeboord door de goederenkoer, waarop veertien extra treinsporen uitkwamen. Vanaf 2017 wordt het station gerenoveerd.
Het ongeveer 300 meter lange station wisselt drie hoofdruimten af met vier secundaire ruimten met gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. metalen structuren; allemaal worden ze bekroond door een zadeldakDak met twee hellende dakvlakken., dat van de secundaire ruimte doorbroken door schilden. Twaalf sporen vormden er een platform bestemd voor de laad- en loskarren.
De grote ruimten en de kleine centrale ruimten hebben 21 traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) tussen spantbalken die rusten op een rij pijlers1. Muurstut zonder entasis (kromming), mogelijk met basis en kapiteel; - 2. Massief gemetseld of betonnen steunelement met gewoonlijk rechthoekige doorsnede (vb. bruggepijler,…) verbonden door ronde liggers. De hoofdbalken zijn bevestigd op lagers om eventuele bewegingen op te vangen en krommen hun binnenwelfvlakWelfvlak aan de binnenzijde van een boog of gewelf. tot een gebroken en afgeplatte rondboogBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft., een tracé dat op de grote venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. van de gevels terugkeert. Bijna de hele structuur is geklonken en het traliewerk is uitgevoerd in N-vorm. De consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief. van de binnenpijlers, de voetstukken van de buitenpijlers en de zwikkenHoekstuk tussen een boog en de omlijsting waarin de boog gevat is. van de grote spanten vertonen art-nouveaukrommingen. De grote ruimten worden verlicht door de glaspartijen van de gevels en van hun hoge wanden, evenals door een smal daklicht in de nokNok, hoogste punt van iets (nok of top). Nokbedekking, afdekking van de nok. dat, via een overzetdak, ook de rook van de locomotieven afvoerde. Hun kroonlijstenStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). rusten op korbelen1. Diagonale houten balk ter ondersteuning van overkragende elementen zoals een luifel, een kroonlijst,…; 2. Balk om de verbinding tussen trekker en spantbeen in een kapspant te versterken., eveneens in art-nouveaustijl.
De kleine uiterste ruimten werden ingekort door de gebouwen die ertegenaan zijn gebouwd en erop uitgeven. Hun gebinte rust lateraal op de lange gemetselde gootmuren van het station, behandeld als dubbelzijdige gevel. Aan de Picardstraat rusten de opstandenBouwkundige tekening op schaal van een verticaal vlak van een gevel, een binnenmuur,…; in ruime zin het verticaal vlak van een gevel of muur. van de hoofdruimten en die van de twee kleine centrale ruimten op een hoge hardstenen sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel.. Die van de eerste ruimten worden omringd door metalen pijlers1. Muurstut zonder entasis (kromming), mogelijk met basis en kapiteel; - 2. Massief gemetseld of betonnen steunelement met gewoonlijk rechthoekige doorsnede (vb. bruggepijler,…) met versierde caissons en op een stenen sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel.. Van de centrale inrijpoorten met stenen omlijsting, die in grote glaspartijen gevat zitten, is enkel nog de centrale ruimte oorspronkelijk: dubbele houten vleugel met hengselsSmeedijzeren beslag waarmee deuren, ramen of luiken worden opgehangen., impostvensterVenster boven een deur en ervan gescheiden door een stenen dorpel, een entablement of een muurvlak. met ijzeren roedeverdelingDunne houten of metalen staaf in een kozijn waarin glasruiten worden bevestigd. op een houten hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel., geprofileerde omlijsting onder omgekeerde archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog., en een hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. waarop vroeger het opschrift “ENTREE / INGANG” op een paneel1. Dunne (houten) plaat, gevat in een omlijsting van stijlen en regels van deuren, lambriseringen en plafonds; - 2. Gevelversiering in de vorm van een in- (spiegel) of uitspringende (paneel) rechthoekige omlijsting. stond. Eind jaren 1970 werd een groot deel van de decoratie van deze gevels verwijderd: de lange topstukken van de pijlers1. Muurstut zonder entasis (kromming), mogelijk met basis en kapiteel; - 2. Massief gemetseld of betonnen steunelement met gewoonlijk rechthoekige doorsnede (vb. bruggepijler,…), de panelen1. Dunne (houten) plaat, gevat in een omlijsting van stijlen en regels van deuren, lambriseringen en plafonds; - 2. Gevelversiering in de vorm van een in- (spiegel) of uitspringende (paneel) rechthoekige omlijsting. van de hellende friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). van de kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement)., een grote stenen aediculaVersieringsmotief, ontleend aan de klassieke bouwkunst, vormt samenstel van pijlers en een klassieke bekroning. in de nokNok, hoogste punt van iets (nok of top). Nokbedekking, afdekking van de nok. – die laatste was versierd met de allegorie van de spoorweg, terwijl de zwikkenHoekstuk tussen een boog en de omlijsting waarin de boog gevat is. werden versierd met respectievelijk die van de haveninrichtingen en die van de postdiensten en de telecommunicatie. De gevels van de kleine ruimten, onder schilddakDak met twee driehoekige dakvlakken aan de smalle zijde en twee trapeziumvormige aan de lange zijde., zijn voorzien van twee paren gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. met neogotischHistoriserende stijl (vanaf ca. 1860) die teruggrijpt naar de gotische vormentaal met o.m. spitsbogen, verticalisme, puntgevels, erkers, enz. Neotudor inspireert zich op de specifieke vormentaal van de overgangsperiode tussen gotiek en renaissance in Engeland onder de Tudors. lijstwerk onder een omgekeerde waterlijstVooruitspringende rand in het gevelvlak die regenwater buiten gevel laat afdruppelen..
In het noorden is de volledig van glas gemaakte gevel soberder, en ook daar zijn de topstukken verdwenen. Een onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. die analoog is met de vorige en gedeeltelijk is bekleed met breukwerk van roze zandsteen, wordt onderbroken door de talrijke spoorlijnen die er binnenkomen.
De zijgevels, met twee registersVensterstrook in een topgevel., hebben een analoge compositie, geritmeerd door vijf hogere voorbouwen met daartussen bijna overal drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) voorzien van twee paren rechthoekige hoge venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. onder een doorlopende omgekeerde archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog.. Op de voorbouwen, twee gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. hoge rondboogvensters met diamantkopPiramidaal ornament (3 of 4 zijden), onder andere gebruikt in banden en friezen., onder een archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog. die analoog is aan de voorgaande; ze worden bekroond door een hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met architraafHoofdbalk; het onderste, dragende deel van een klassiek hoofdgestel, meestal geleed door banden., klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop. en een stenen kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).. Het onderste registerVensterstrook in een topgevel. van de twee gevels is blindZonder opening; blind venster, schijnopening. en versierd met panelen1. Dunne (houten) plaat, gevat in een omlijsting van stijlen en regels van deuren, lambriseringen en plafonds; - 2. Gevelversiering in de vorm van een in- (spiegel) of uitspringende (paneel) rechthoekige omlijsting., behalve op enkele traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) van de oostgevel, waartegen al vanaf het begin twee ondiepe bijgebouwen onder platform werden aangebouwd, geritmeerd door steunberen en symmetrisch verdeelde muuropeningen. Deze volumes werden recent verwijderd, en het eerste registerVensterstrook in een topgevel. van elke gevel is voorzien van de muuropeningen in de aslijn van de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. van het tweede registerVensterstrook in een topgevel..
Administratief gebouw (F)
Aangebouwd tegen de zuidoostelijke hoek van het goederenstation, op nr. 5 van de Picardstraat. Het huisvestte de administratieve diensten van het station, gelegen rond een lokettenzaal. In een van de volumes bevond zich het kantoor voor telegraaf, telefoon en postVerticale zijden van een opening waarop een boog of latei rust..
Dit imposante gebouw heeft een T-vormige plattegrond waarvan de U-vormige, naar het westen geopende kopDe lange zijde van een baksteen heet strek, de korte kop. volgens plan door de neerhaal van de T moest worden doorkruist. De twee smalle binnenplaatsen in de U werden echter overdekt, wellicht vanaf midden 20e eeuw.
Het geheel, in baksteen en belijnd met kordonbanden, kettingen en hoekblokkenAfwisselende opeenvolging van lange en korte zijden van natuurstenen hoekblokken of neggen (geprofileerd) in een bakstenen gevel. in hardsteen, wordt aan straatzijde beheerst door een uitspringend, bijna centraal volume met twee verdiepingen met afnemende hoogte. Het hoge leien schilddakDak met twee driehoekige dakvlakken aan de smalle zijde en twee trapeziumvormige aan de lange zijde. wordt doorbroken door schoorstenen en was vroeger versierd met smeedijzerenTaai, ‘kneedbaar’ ijzer dat ambachtelijk wordt ‘gesmeed’ (gehamerd bij hoge temperatuur) tot decoratieve bouwonderdelen als tuinhekken, borstweringen… nokkenNok, hoogste punt van iets (nok of top). Nokbedekking, afdekking van de nok.. De gevel, met drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) op een hoge onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. met bossageIn oorsprong een gevelbehandeling waarbij ruwgehakte, rechthoekige blokken natuursteen uit de loodlijn steken en de gevel op die manier een fors, rustiek (rustica) karakter verleent; later op gevel vormelijk geïmiteerd door middel van uitspringend al dan niet bepleisterde bakstenen blokken of banden (doorlopende schijnvoegen)., heeft centraal een lichtjes uitspringende voorbouw met overkragende geveltop en een dak dat even hoog is als het hoofddak. Het portaal1. In muur uitgespaarde ruimte voor een deur of toegang; - 2. Meer gesloten, voor of achter een gebouw geplaatste beschutting (voorbouw, vestibule)., met zijn bewaard eikenhouten schrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... , en de twee kruisvenstersVenster, door een moneel en een tussendorpel in vier vlakken verdeeld. worden bekroond door een korfboogBoog samengesteld uit een aantal ineenvloeiende cirkelbogen die samen nagenoeg een liggende ellips vormen. met diamantkoppenPiramidaal ornament (3 of 4 zijden), onder andere gebruikt in banden en friezen., die van de ingang onder een hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met een gebogen gebroken frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. en een eivormig topstuk. Op de verdiepingen zijn de traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) gevat in een geprofileerde rechthoekige omlijsting die door een omgekeerde waterlijstVooruitspringende rand in het gevelvlak die regenwater buiten gevel laat afdruppelen. wordt bekroond. Op de zijtraveeën, vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. met dubbel kruisraam gevolgd door een vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. met twee monelenStenen vensterstijl.. De rijkelijker versierde middentravee verbindt twee door pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. geflankeerde drielichtenGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere., die op de eerste verdieping met tussendorpelStenen dorpel die een deur of venster horizontaal in tweeën deelt., die op de tweede ontlast door een boogConstructie waarvan de beschrijvende lijnen delen van cirkels of gebogen lijnen zijn en waarin alle drukkrachten optreden. op een met keramiek versierde timpaanMonumentaal driehoekig of segmentvormig boogveld, meestal besloten in een fronton; vaak rijkelijk versierd.; de eerste kapitelenKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen. zijn Ionisch, de tweede Korintisch. De geveltop bevat een kruisraam dat analoog is aan de vorige. De aandaken zijn versierd met twee obeliskenMonolithische pijler, naar boven toe smaller en bekroond met piramidale punt. en een hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met gebogen frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening..
Het dak wordt belijnd door een zwaar hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. op klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop. met volutes en een houten kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement)..
De zijgebouwen, gelegen achter een kleine binnenplaats met smeedijzerenTaai, ‘kneedbaar’ ijzer dat ambachtelijk wordt ‘gesmeed’ (gehamerd bij hoge temperatuur) tot decoratieve bouwonderdelen als tuinhekken, borstweringen… traliewerk, hebben slechts twee bouwlagen die rusten op een onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. die analoog is aan de vorige en die worden bekroond door een zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. met uitkragende geveltop. Hun voorgevels hebben respectievelijk twee en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), in eenzelfde compositie. De brede venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., die op dezelfde manier zijn omlijst als de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de voorbouw, hebben een geklonken metalen structuur versierd met monelenStenen vensterstijl., lateienBalkvormig element van hout, steen, beton of metaal dat een muuropening overspant en bovenliggend metselwerk steunt., een vensterbank op de verdieping en raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. met ijzeren roedeverdelingDunne houten of metalen staaf in een kozijn waarin glasruiten worden bevestigd.. De venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de benedenverdieping worden daarenboven beschermd door een versierd smeedijzerenTaai, ‘kneedbaar’ ijzer dat ambachtelijk wordt ‘gesmeed’ (gehamerd bij hoge temperatuur) tot decoratieve bouwonderdelen als tuinhekken, borstweringen… hek met art-nouveau-accenten, terwijl de borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. van de verdieping gemaakt zijn van gele baksteen, versierd met een motief van blauwe raamroeden. De zadeldakenDak met twee hellende dakvlakken. worden beklemtoond door een hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met een friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). van keramiektegels en een houten kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop..
De gevel met rechte geveltop bevat, in eenzelfde omlijsting als de voorgaande, twee stenen kruisvenstersVenster, door een moneel en een tussendorpel in vier vlakken verdeeld., naast traliewerk op de benedenverdieping en een tweekleurige borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. op de verdieping. In de geveltop bevindt zich een rondboogarcade met daarin een vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. met moneelStenen vensterstijl. en een ontlastingsboogBoog boven een venster- of deuropening die druk van het muurwerk op de stijlen afwentelt en zo het linteel ontlast. op keramiektegels. De aandaken sluiten aan bij die van de voorbouw.
De aanpalende gevel van het achtergebouw heeft drie smalle traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en herneemt die van de zijvolumes vooraan. De achtergevel, ook met drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), is analoog maar vereenvoudigd: weinig steen op de omlijstingen maar kussenblokken1. Dekplaat dat ligt tussen de drager (kapiteel) en het gedragene (balk of boog); 2. Kwartronde kraagsteen van een venster- of deurboog. onder de lateienBalkvormig element van hout, steen, beton of metaal dat een muuropening overspant en bovenliggend metselwerk steunt. van de verdieping; geen keramiek onder de kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).. Rechts, uitkragende geveltop.
De westgevel van het zijvolume van het administratief gebouw vooraan en zijn buur achteraan, allebei met uitkragende geveltop, komen samen en geven uit op de hal van het goederenstation. Ze hebben drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), de centrale verbindingstravee smaller; ze nemen de vereenvoudigde compositie van de achtergevel van het rechter achtervolume over. De terugwijkende gevel van het achtervolume heeft in de ruimte aan weerszijden van een dikke schoorsteenschacht twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) met rechthoekige venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. die ook door een geel-blauwe borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. worden gescheiden; van de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de verdieping is de hoogte aangepast aan de dakvlakken van het dak.
Het grote haakse achtervolume heeft één bouwlaag en is slechts aan twee zijden vrij; het huisvestte vroeger een lokettenzaal. Boven het zinken zadeldakDak met twee hellende dakvlakken., groot daklicht met metalen gebinte, met dezelfde vorm, waarvan de verticale wanden zijn behandeld als glasraam dat de zaal in indirect licht doet baden. De oostgevel, met vier traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), is analoog aan die van het aanpalende volume, maar dan zonder de metalen monelenStenen vensterstijl.. De noordelijke puntgevelGevel waarvan de top driehoekig is. wordt gescandeerd door drie pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. die de aandaken met overstek doorbreken en vertoont een heel andere compositie. Versierd met hardstenen kettingen en de hellingen van de geveltop volgend, ontwikkelt zich een indeling van zeven smalle muuropeningen, voorzien van een imitatie-impostvenster in gele en blauwe baksteen. Het imitatie-impostvenster van de centrale muuropening is rechthoekig en rust op een I-balkIJzeren latei met I-profiel., de impostvenstersVenster boven een deur en ervan gescheiden door een stenen dorpel, een entablement of een muurvlak. van de muuropeningen worden bekroond door een rondboogBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft.. De oostgevel verlengt de binnenzijde van de gootmuur van de hal.
Binnen huisvest de grote vestibule aan straatzijde, in een decor van blindeZonder opening; blind venster, schijnopening. arcadesEén of meerdere bogen, steunend op zuilen of pijlers; kan ook blind zijn., een hardstenen trap die via een houten beglaasde draaideur toegang geeft tot een overdwarse galerijOverdekte gang, aan één of beide zijden geritmeerd door zuilen, kolommen of pijlers, bogengang genoemd indien geritmeerd door arcaden. die op de lokettenzaal uitgeeft. De zes gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. zuilenCilindervormig steunpunt; vaak voorzien van basis en kapiteel. De kleine en/of dunne variant ervan wordt colonnet genoemd. met Korinthische invloed dragen de achtergevel van het grote volume aan straatzijde: samen vormen ze de zuidgevel van de lokettenzaal, die wordt geritmeerd door pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel., ook Korintische, die, in een afwisseling van venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. en panelen1. Dunne (houten) plaat, gevat in een omlijsting van stijlen en regels van deuren, lambriseringen en plafonds; - 2. Gevelversiering in de vorm van een in- (spiegel) of uitspringende (paneel) rechthoekige omlijsting., een hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. en een door het daklicht onderbroken plafond met keellijst dragen.
Station van de kleine pakjes en de onbestelbare goederen (G)
In de zuidwestelijke hoek van het Administratief gebouw bevatte het station van de kleine pakjes en de onbestelbare goederen de kantoren voor de afgifte van de postpakketten en de uitgeklaarde goederen.
Dit station bevat kantoren en magazijnen en bestaat uit een vierkante toren en een rechthoekig bijgebouw. Deze twee volumes verenigen, net als het administratief gebouw en in een vrij analoge gevelcompositie, verwijzingen naar de gotischeHistoriserende stijl (vanaf ca. 1860) die teruggrijpt naar de gotische vormentaal met o.m. spitsbogen, verticalisme, puntgevels, erkers, enz. Neotudor inspireert zich op de specifieke vormentaal van de overgangsperiode tussen gotiek en renaissance in Engeland onder de Tudors. stijl en de Vlaamse Renaissance.
De toren, met zijn zware onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. met rusticaIn oorsprong een gevelbehandeling waarbij ruwgehakte, rechthoekige blokken natuursteen uit de loodlijn steken en de gevel op die manier een fors, rustiek (rustica) karakter verleent; later op gevel vormelijk geïmiteerd door middel van uitspringend al dan niet bepleisterde bakstenen blokken of banden (doorlopende schijnvoegen)., heeft vier bouwlagen onder een hoog leien tentdakDak met vier dakvlakken die in één punt samenkomen (tentdak); onttopt tot een vierzijdig plat dak vormt het een paviljoendak. met bliksemafleider. Op de twee vrije zijden, brede traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) met muuropeningen met afnemende hoogte die, net als hun buren van het administratief gebouw, inspringen in eenzelfde rechthoekige omlijsting. De per drie of vier gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., die hier niet verdeeld zijn, worden geflankeerd door pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. of halfzuilenZuil die met het muurwerk verbonden is, maar slechts over de halve dikte uitspringt. in een interpretatie van de drie bouworden. De hanenkamVlakke samengestelde latei, waarvan de stenen als boogstenen functioneren; in ruime zin slaat de term ook op een boog met een getrapte (pseudo-) boogrug. van de omlijsting wordt ontlast door een I-balkIJzeren latei met I-profiel. op klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop.. Zware, op een architraafHoofdbalk; het onderste, dragende deel van een klassiek hoofdgestel, meestal geleed door banden. rustende kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). met naar binnen gekrulde klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop.; dak achter attiekmuurtje, met vier dakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. met vleugelstukkenZijstuk, veelal in voluutvorm, van een topgevel, dakkapel of dakvenster. en eivormige topstukken. De drie vanaf de straat zichtbare dakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. hebben een uitspringende geveltop; achteraan is de geveltop van de dakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. vervangen door twee schoorsteenpijpenHet boven het metselwerk of dak uitstekende deel van een schoorsteen.. De gevel van de toren die op het goederenstation uitgeeft, is verbonden met die van het bijgebouw en herneemt, volgens spiegelbeeldschema, de tegenoverliggende gevel van het administratief gebouw.
De westgevel van het bijgebouw heeft, op een onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. met platte bossageIn oorsprong een gevelbehandeling waarbij ruwgehakte, rechthoekige blokken natuursteen uit de loodlijn steken en de gevel op die manier een fors, rustiek (rustica) karakter verleent; later op gevel vormelijk geïmiteerd door middel van uitspringend al dan niet bepleisterde bakstenen blokken of banden (doorlopende schijnvoegen)., twee bouwlagen met toenemende hoogte; de twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) zijn analoog aan die van de toren maar bevatten minder steen; gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. tussen pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. met Toscaanse invloed. Een op de architraafHoofdbalk; het onderste, dragende deel van een klassiek hoofdgestel, meestal geleed door banden. rustende kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op klossenKraagstuk van een kroonlijst met verfijnd uitgesneden en/of gefreesd hangend element of drop. boordt een afgeplat leien zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. af.
Al het oorspronkelijke raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn., met zijn strakke decoratieve structuur en ijzeren roedeverdelingDunne houten of metalen staaf in een kozijn waarin glasruiten worden bevestigd., is bewaard (2017).
Binnen, in alle bouwlagen, rusten ijzeren liggers en gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. zuilenCilindervormig steunpunt; vaak voorzien van basis en kapiteel. De kleine en/of dunne variant ervan wordt colonnet genoemd. op bakstenen gewelfjes. De gebinten en een trap in het bijgebouw zijn ook van metaal gemaakt.
Bronnen
Archieven
Archief van de Stichting CIVA.
Publicaties en studies
ATTAS, D., PROVOST, M., Brussel: in de voetsporen van de bouwkundig ingenieurs, uitg. CIVA, Brussel, 2011, p. 70.
CULOT, M. [o.l.v.], Bruxelles
Hors Pentagone. Inventaire visuel de l’architecture industrielle à
Bruxelles,
AAM, Brussel, 1980, fiches 3.
KERREMANS, R., Thurn en Taxis, Brussel, Brussel Stedelijke Ontwikkeling,
Brussel, 2017, pp. 22-23 (Stad van Kunst en Geschiedenis, 55).
VANDERHULST, G., Tour et Taxis. Un
quartier en mouvement. A district in motion. Een wijk in beweging, Project
T&T, 2005, pp. 33-38.
VANDERHULST,
G., Relevé de l’état physique et de la valeur
patrimoniale d’immeubles situés sur le site de Tour & Taxis et ses
alentours – Rapport, maart 2011, pp. 17-26.
Tijdschriften
SOARES, P. V., “Tour et Taxis ou la nécessité d’une gare de marchandises”, Les Cahiers de la Fonderie, 24, 1998,
pp. 75-82.
