Typologie(ën)

woning
herenhuis
bijgebouwen

Ontwerper(s)

Louis DERYCKERarchitect1898

Juridisch statuut

Ingeschreven in de wettelijke inventaris op 19 augustus 2024

Stijlen

Eclectisme

Inventaris(sen)

Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)

Onderzoek en redactie

2006-2008

id

Urban : 18427
lees meer

Beschrijving

Drie gebouwen in eclectischeVeel voorkomende stijl (ca. 1850-1914) die inspiratie put uit verschillende architectuurstijlen uit het verleden. Komt door de combinatie van enerzijds verschillende stijlelementen en anderzijds nieuwe technieken en materialen tot een unieke eigentijdse creatie. stijl n.o.v. architect Louis Derycker,  i.o.v. het echtpaar Jaeschke-Michiels, 1898.

Op doorlopend  perceel: herenhuis in Palmerstonlaan en bijgebouw met stallingen in Eburonenstraat, grenzend aan westelijke muur van perceel en aan straatkant afgesloten met omheiningmuur; op aangrenzend perceel alleenstaand huis. Herenhuis en thans tot woning met garage verbouwde stallingen, zijn thans twee afzonderlijke eigendommen.

Palmerstonlaan 20, <a href='/nl/glossary/183' class='info'>opstand<span>Bouwkundige tekening op schaal van een verticaal vlak van een gevel, een binnenmuur,…; in ruime zin het verticaal vlak van een gevel of muur.</span></a>, SAB/OW 18587 (1898).

Palmerstonlaan nr. 20. Herenhuis van drie bouwlagen en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), waarvan eerste breder; twee andere identiek op verdiepingen. Gevel in witsteen met hardstenen elementen. SokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel. in gebouchardeerdeBewerking van natuursteen waardoor een oppervlak ontstaat met regelmatig verspreide puntjes. hardsteen. Rechthoekige venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. onder boogConstructie waarvan de beschrijvende lijnen delen van cirkels of gebogen lijnen zijn en waarin alle drukkrachten optreden. met archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog.. Op eerste traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) voorbouw van twee bouwlagen in hardsteen en met op benedenverdieping rechthoekig vensterLicht- en/of luchtopening in een muur.; op verdieping vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. onder korfboogBoog samengesteld uit een aantal ineenvloeiende cirkelbogen die samen nagenoeg een liggende ellips vormen. en rondboogBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft. met gesculpteerde zwikkenHoekstuk tussen een boog en de omlijsting waarin de boog gevat is.; borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. met balustersVaasvormige spijl van een borstwering.. Bekroond met terras met elegante ijzeren borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. tussen postamenten1. Rechthoekig voetstuk van een standbeeld; - 2. Balkvormige stenen bekroning; - 3. Stenen zijstukken van een balkonborstwering. met bolvormige bekroning; glasdeurDeur waarvan het grootste deel uit glas bestaat. waarboven twee kleine vierkante venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. met leuning. TraveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) bekroond met tentdakDak met vier dakvlakken die in één punt samenkomen (tentdak); onttopt tot een vierzijdig plat dak vormt het een paviljoendak. met kleine dakkapelUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap..

Palmerstonlaan 20, terras boven voorbouw (foto 2007).

Twee volgende traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) op benedenverdieping smal getralied vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. onder rondboogBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft. en rechthoekige koetspoort onder friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). met knoppenEen knop naast elke bordesdeur waarmee de lift kan worden opgeroepen.. In tweede bouwlaag venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. onder entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles.. In derde bouwlaag venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. en glasdeurDeur waarvan het grootste deel uit glas bestaat. van eerste traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder ontlastingsboogBoog boven een venster- of deuropening die druk van het muurwerk op de stijlen afwentelt en zo het linteel ontlast. waarin boogveldEen vlak omsloten door de binnenbegrenzing van een boog en de horizontale lijn die de aanzetten verbindt; meestal boven muuropeningen en soms versierd (beeldhouwwerk, blinde traceringen, cementtegels, …). met gesculpteerde cartoucheOmlijsting van een uitspringend vlak in de vorm van ingesneden en omkrullend papier of leer; vaak met opschrift of intern versierd.. Oorspronkelijk twee kleine dakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap., thans vervangen door dakvlakvenstersIn het dakvlak ingewerkt venster.. Bewaarde deur. Tuinhek, metalen borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. van terras, traliewerk van impostvensterVenster boven een deur en ervan gescheiden door een stenen dorpel, een entablement of een muurvlak. en van vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. op benedenverdieping bewaard; laatstgenoemde met monogram ‘JM', initialen van de opdrachtgevers.

Palmerstonlaan 20, traliewerk van <a href='/nl/glossary/125' class='info'>impostvenster<span>Venster boven een deur en ervan gescheiden door een stenen dorpel, een entablement of een muurvlak.</span></a> (foto 2007).

Interieur
Op grondplan achter eerste traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) drie kamers in enfilade. In derde traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) koetsdoorgang. In tweede traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) voorvertrek gevolgd door hal en eretrap, die eindigt op eerste verdieping, en vervolgens compacte diensttrap. Deze loopt door tot tweede verdieping, waar oorspronkelijk centrale trap onder bovenlichtBovenste gedeelte van een raam- of deurkozijn, gescheiden door een dwarsregel; soms voorzien van glas-in-lood en/of roeden. vertrok naar zolderRuimte onder het dak..
Eerste niet uitgevoerde ontwerp voor herenhuis van architect H. Mostinck, 1897. Zijn plan van het trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. is traditioneler.

Palmerstonlaan 20, benedenverdieping, eetkamer in de richting van de salon (foto 2009).

In koetsdoorgang met pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. is toegang naar hal gemarkeerd door twee zuilenCilindervormig steunpunt; vaak voorzien van basis en kapiteel. De kleine en/of dunne variant ervan wordt colonnet genoemd. met canneluresParallelle, gootvormige decoratieve groeven op een zuil of pilaster.. Deur van hal naar salon versierd met monogram van opdrachtgevers. Wanden van de salon met decor van bloemen en vogels. LambriseringenWandbetimmering, meestal bestaande uit paneelwerk, aangebracht tegen een binnenmuur (vaak het onderste gedeelte ervan); later ook in marmer, stucwerk, … en deuren van eetkamer met donkerrode panelen1. Dunne (houten) plaat, gevat in een omlijsting van stijlen en regels van deuren, lambriseringen en plafonds; - 2. Gevelversiering in de vorm van een in- (spiegel) of uitspringende (paneel) rechthoekige omlijsting.; vleugels van deuren naar salon met ‘twee landsknechten in de stijl van de soldaten van de legers van Keizer Karel' (HEYMANS, V., s.d). Bewaarde marmeren schoorsteenmantelHouten of natuurstenen bekleding rond de opening of mond van een schouw. eveneens met initialen ‘J' en ‘M'.

Palmerstonlaan 20, eretrap met drieledige compositie met de Schikgodinnen (foto 2009).

Eretrap naar eerste verdieping bestaande uit twee trapdelen. Op dit niveau wordt de trap geflankeerd door een galerijOverdekte gang, aan één of beide zijden geritmeerd door zuilen, kolommen of pijlers, bogengang genoemd indien geritmeerd door arcaden., van de trap afgescheiden door een balustradeHekwerk van spijlen of balusters. geritmeerd door zuilenCilindervormig steunpunt; vaak voorzien van basis en kapiteel. De kleine en/of dunne variant ervan wordt colonnet genoemd.. De muur van de galerijOverdekte gang, aan één of beide zijden geritmeerd door zuilen, kolommen of pijlers, bogengang genoemd indien geritmeerd door arcaden. is bekleed met een spiegel1. Dunne (houten) plaat, gevat in een omlijsting van stijlen en regels van deuren, lambriseringen en plafonds; - 2. Gevelversiering in de vorm van een in- (spiegel) of uitspringende (paneel) rechthoekige omlijsting. die de ruimte visueel verdubbelt. Tegenoverliggende muur van galerijOverdekte gang, aan één of beide zijden geritmeerd door zuilen, kolommen of pijlers, bogengang genoemd indien geritmeerd door arcaden. eveneens met balustradeHekwerk van spijlen of balusters. en zuilenCilindervormig steunpunt; vaak voorzien van basis en kapiteel. De kleine en/of dunne variant ervan wordt colonnet genoemd. en ook muur van tussenverdiepingLage verdieping tussen twee bouwlagen; vaak boven commerciële benedenverdieping gelegen. met balusterVaasvormige spijl van een borstwering. en pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel.. Tegenover deze galerijOverdekte gang, aan één of beide zijden geritmeerd door zuilen, kolommen of pijlers, bogengang genoemd indien geritmeerd door arcaden. grote drieledige compositie op gemaroufleerd doek met voorstelling van de schikgodinnen: links Clotho met de spinstok voor de draad van het menselijk lot, in het midden Lachesis, die de draad op de spoelEen elektromagnetische en mechanische inrichting, bestaande uit een spoel (solenoïde) met in het midden een as, waarvan de activering het openen van de remschoenen van de tractiemotor activeert. windt en rechts Atropos die de draad doorsnijdt. Boven tussenverdiepingLage verdieping tussen twee bouwlagen; vaak boven commerciële benedenverdieping gelegen. opmerkelijk glas-in-loodraam met links een fruit plukkende vrouw, misschien Juno en rechts een pauw zittend op een bekken.

Palmerstonlaan 20, glas-in-loodraam van de eretrap (© V. Heymans, 1994).

Op eerste verdieping vooraan grote salon met oorspronkelijk decor. Plafond in het midden versierd met een wolkenhemel afgeboord met balustradeHekwerk van spijlen of balusters. in trompe-l'œil. In hoeken allegorieën van de kunsten: Schilderkunst, Beeldhouwkunst, Muziek en Literatuur. Muren met sierlijsten in Lodewijk-XV-stijl. Deuren met polychroom decor van landelijkeVoorbeelden van landelijke architectuur, treffen we voornamelijk aan in de verstedelijkte rand van Brussel. Ze verwijzen in dat geval vaak naar het ruraal verleden van dat gebied, nu opgeslorpt door de stad. Meestal gaat het om een zeer bescheiden architectuur, met gevels in witgekalkte baksteen en pannendaken. Naast woningen vinden we ook oude boerderijen. De belangrijkste voorbeelden stammen uit de 17e-18e eeuw. elementen en muziekinstrumenten. Bekroond met gemaroufleerd doek met spelende engeltjes.

Palmerstonlaan 20, eerste verdieping, plafond van de grote salon (© V. Heymans, 1994).

In de tuin staat een libanonceder die op 06.05.1993 werd beschermd. Het betreft het enige overblijfsel van het landgoed Van Hoorde dat zich hier bevond voor het terrein in 1895 werd verkaveld.

Eburonenstraat 85 (foto 2007).

Eburonenstraat nr. 85. Oude stalling van twee bouwlagen onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken.. Rechthoekig grondplan. Thans beschilderde bakstenen gevel met bepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. elementen. Aan straatkant topgevelHoogste deel van een gevel, vaak driehoekig en/of getrapt. met toegang, bereikbaar via enkele traptreden en op verdieping twee smalle gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. venstersLicht- en/of luchtopening in een muur.. TopgevelHoogste deel van een gevel, vaak driehoekig en/of getrapt. benadrukt met getandeLijst met kleine repetitieve kubusvormige elementen (tanden); guttae hebben de vorm van een afgeknotte kegel en bevinden zich eerder onder aan een console of triglief. lijst. In zijgevel twee garagepoorten, tweede ter vervanging van twee muuropeningen. Achteraan op hoek torentje met polygonaalRegelmatige veelhoek. dak en smalle venstersLicht- en/of luchtopening in een muur..

Eburonenstraat 85, omheiningmuur, <a href='/nl/glossary/183' class='info'>opstand<span>Bouwkundige tekening op schaal van een verticaal vlak van een gevel, een binnenmuur,…; in ruime zin het verticaal vlak van een gevel of muur.</span></a>, SAB/OW 10409 (1898).

Omheiningmuur van vier traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), met toegang in eerste; elegant ijzeren hek met monogram ‘JM', initialen van de opdrachtgevers. Rechts oorspronkelijke toegangsdeur thans dichtgemetseld. Bakstenen muur met sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel. in breuksteenMetselwerk bestaande uit brokken onregelmatige natuursteen. en ijzeren hekwerk, geritmeerd door zuilenCilindervormig steunpunt; vaak voorzien van basis en kapiteel. De kleine en/of dunne variant ervan wordt colonnet genoemd. met stenen bekroning. DiamantkoppenPiramidaal ornament (3 of 4 zijden), onder andere gebruikt in banden en friezen..

Eburonenstraat 89 (foto 2008).

Eburonenstraat nr. 89. Gevel met symmetrische compositieTypische gevelopstand bestaande uit drie gelijke traveeën; in Brussel komt dit geveltype vaak voor met drie bouwlagen volgens verkleinende ordonnantie; de centrale travee wordt in vele gevallen rijker uitgewerkt en benadrukt door haar licht te laten uitspringen en/of door één of meerdere balkons; het grondplan bestaat over het algemeen uit een aaneenschakeling van kamers. in thans beschilderde baksteen en elementen in steen. Bakstenen pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel.. FriezenHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). in keramische tegels tussen bouwlagen. VensterLicht- en/of luchtopening in een muur. op benedenverdieping onder steekboogBoog die minder dan een halve cirkel beschrijft; boog in de vorm van een cirkelsegment. Bij vensters spreekt men dan van een getoogd venster of steekboogvenster., andere rechthoekig. Op hoofdtraveeBredere en rijker uitgewerkte travee, meestal van een huis met asymmetrische compositie; vaak in risaliet en onder bekronende topgevel. balkon met houten balustradeHekwerk van spijlen of balusters., onder dak met drie hellingen op twee pijlers1. Muurstut zonder entasis (kromming), mogelijk met basis en kapiteel; - 2. Massief gemetseld of betonnen steunelement met gewoonlijk rechthoekige doorsnede (vb. bruggepijler,…). TraveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) bekroond met topgevelHoogste deel van een gevel, vaak driehoekig en/of getrapt. met elegante houten dakstoelMeestal driehoekig samenstel van dragende onderdelen van een kap, in één vlak, haaks op het dakvlak en veelal opgebouwd uit één of meerdere elementen op elkaar (kapgebinten).; vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. geflankeerd door verticale groeven onder drielobbigeVoorzien van het aantal lobben dat door het telwoord wordt aangegeven (vb. tweelobbig, drielobbig, …) boogConstructie waarvan de beschrijvende lijnen delen van cirkels of gebogen lijnen zijn en waarin alle drukkrachten optreden. die twee pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. verbindt. In tweede bouwlaag van toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht. borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. en bekroning van vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. met geometrisch decor; vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. in derde bouwlaag verbonden met kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).. Garage in sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel. van latere datum. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ...  met bovenlichtenBovenste gedeelte van een raam- of deurkozijn, gescheiden door een dwarsregel; soms voorzien van glas-in-lood en/of roeden. met roedeverdelingDunne houten of metalen staaf in een kozijn waarin glasruiten worden bevestigd. deels bewaard.

Eburonenstraat 89, houten <a href='/nl/glossary/61' class='info'>dakstoel<span>Meestal driehoekig samenstel van dragende onderdelen van een kap, in één vlak, haaks op het dakvlak en veelal opgebouwd uit één of meerdere elementen op elkaar (kapgebinten).</span></a> (foto 2008).

Zijgevels van alleenstaand huis blindZonder opening; blind venster, schijnopening., die van rechts bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. en met decor van lisenenDecoratieve, uitspringende, verticale geleding, vaak met andere liseen verbonden door boog(fries). en pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. op bakstenen lampetNeerwaartse beëindiging, afhangende versiering als aanzet van een balkon of erker. met zaagtandStenen tandlijst bestaande uit om de andere uitstekende steenkoppen onder een overstekende strekse laag. en belijnd met banden van tegels. Achterste pilasterPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. eindigend in vierkant torentje met tentdakDak met vier dakvlakken die in één punt samenkomen (tentdak); onttopt tot een vierzijdig plat dak vormt het een paviljoendak..

Bronnen

Archieven
SAB/OW 20 Palmerstonlaan en 85 Eburonenstraat: 18587 (1898); 85, 89 Eburonenstraat: 10409 (1898).

Publicaties en studies
HEYMANS, V., Le quartier des squares et le 20, av. Palmerston, tekst samengesteld met de steun van het Hanse-office, s.d.

Tijdschriften
L'Émulation, 1901, pl. 27-28.