Sint-Antoniuskerk

Driebeukige kerk in neogotische stijl met hogere middenbeuk, koor, kleine hoektoren, dwarsbeuken en bijgebouwen, gebouwd in 2 fasen, waarvan het eerste deel langs het koor in 1907 volgens plannen van ingenieur-architect Henry Vaes en architect Paul Saintenoy en het tweede deel – omwille van financiële redenen – pas decennia later in 1949-1953 en volgens gewijzigde plannen van architect De Bauwer.

Geschiedenis
Reeds vanaf het midden van de 19^de eeuw bestond aan het kruispunt van de Brusselse steenweg en de Roose straet (huidige Steenbeukstraat) een kapel gewijd aan Sint-Antonius. De boeren die in de buurt woonden hielden een jaarlijks feest met processie ter ere van Sint-Antonius, die hun vee diende te beschermen tegen epidemieën.

De snelle verstedelijking van de Zuidwijk op het einde van de 19^de eeuw en de bijhorende bevolkingstoename leiden in 1897 tot de creatie van een nieuwe parochie die de bestaande heilige in ere hield: de Sint-Antonius van Paduaparochie. De grenzen van de parochie bevinden zich tussen de Zenne en het park van Vorst enerzijds, en het Grondwetplein en de Sint-Denijsstraat anderzijds.
Een noodkapel wordt gebouwd in de de Mérodestraat 225-227 (zie de Mérodestraat 225-227) die reeds snel te klein wordt bevonden. Twee jaar na de oprichting van de kapel beslist de gemeenteraad van Vorst om een financiële bijdrage te leveren aan de nieuwe parochie. Ze stelt de landmeter Ph. Cattoir aan om een nieuw stedenbouwkundig project uit te tekenen waarbij de definitieve kerk aan een voorplein wordt gebouwd en omgeven wordt door nieuwe straten. Zo wordt een algemeen perspectief gecreëerd op het religieus gebouw en krijgt de kerk een centrale plaats in de nieuwe parochie. Het plan wordt goedgekeurd volgens K.B. van 06.05.1899.
Het ontwerp van de kerk wordt in 1902 getekend door de ingenieur-architect Henri Vaes (1876-1945) en de architect Paul Saintenoy (1862-1952). De Kerkfabriek keurt de plannen goed op 16.04.1905 en in 1907 wordt de eerste steen gelegd. De bouwwerken starten aan de oostzijde van het gebouw maar worden omwille van financiële redenen stopgezet. Enkel het koor, de dwarsbeuken en de vier eerste traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) van de midden- en zijbeuken worden gebouwd. Een tijdelijk westportaal met groot driedelig maaswerk dient de kerk af te sluiten. De oorspronkelijke plannen van Vaes en Saintenoy worden niet volledig gerespecteerd: zo worden in de bijgebouwen de dakvensters met driehoeksfronton en pinakelsSlanke beëindiging in de vorm van een gotisch torentje. vereenvoudigd en hebben de maaswerken in de middenbeuk één groot spitsboogvormig vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. in plaats van de twee smalle spitsboogvensters bekroond door een oculusvenster.

De afwerking van de kerk blijkt te kostelijk en daarom stelt de kerkfabriek in 1941 een nieuwe architect aan om de oorspronkelijke bouwplannen te wijzigen. Architect De Bauwer maakt deze plannen op en uiteindelijk wordt het religieus gebouw tussen 1949 en 1953 afgewerkt. De bouwwerken worden deels gefinancierd door de wijnhandelaar Cinzano die de kelders van de kerk zal gebruiken als reserves voor zijn waren. De keldervensters in dit deel van het gebouw verraden dit gebruik. In plaats van de twee laatste traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) die het bestaande gebouw dienden te verlengen voorziet De Bauwer een lager gebouw bestaande uit twee topgevelsHoogste deel van een gevel, vaak driehoekig en/of getrapt. en langs de westzijde een brede ingangspoort.

Beschrijving
Plattegrond
Basilicaal plan met middenbeuk van vier traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) geflankeerd door lagere zijbeuk en dwarsbeuk, langs de oostzijde rechthoekig koor met bijgebouwen waarin een sacristie. Kleine hoektoren aan de noordoostelijke zijde. Later gebouwd volume met lagere narthex van één traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en twee zijkapellen uitgevend op driezijdige apsis.

Buitenzijde
Gevels in bruinrood- en roodgekleurde bakstenen met elementen in hardsteen. De hoofdgevel bestaat uit drie delen: een centraal deel geflankeerd door twee zijbeuken. Het centrale deel wordt bekroond door een puntgevelGevel waarvan de top driehoekig is. waarin drie smalle spitsboogvensters met maaswerk gevat in één omlijsting met onderaan het beeld van de Heilige Antonius van Padua, geheel bekroond door een klein oculusvenster en een kruis. Op de benedenverdieping, massief inkomportaal onder luifelAfdak boven de ingang van een huis of handelszaak., door rechthoekige pilasters ingedeeld in drie delen.
Zijgevels met enkel-of veelvuldige spitsboogvensters gescheiden door steunberen. Getrapte tandlijst in hoofdgestel zijbeuken, boogfriesReeks van kleine (decoratieve) bogen, vaak steunend op kraagstenen. in middenbeuk. Kleine zijkapellen in de narthex. Bijgebouw van twee bouwlagen langs de zuidelijke zijgevel voorzien van tweelichten en dakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap.. Langs de noordelijke zijgevel dwarsbeuk onder puntgevel.

Interieur
Hoofd- en zijbeuken voorzien van kruisribgewelven en geritmeerd door spitsboogvormige arcadesEén of meerdere bogen, steunend op zuilen of pijlers; kan ook blind zijn. op kolommen met veelzijdige kapitelenKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen.. Meest oostelijk kolom met kapitelenKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen. voorzien van acanthusbladeren. Kolommen in blauwe steen, muren geschilderd met schijnvoegenImitatievoeg in metsel - of pleisterwerk, aangebracht om regelmatige verdeling te bewerkstelligen of bijvoorbeeld natuurstenen parement (simili) te suggereren. en vloer in zwart-witte tegels die samen ruitmotieven vormen. Koor voorzien van muurschilderingen met onder andere de voorstelling van het kind Jezus in de stal en de Annunciatie. Doopkapel in de narthex met doopvont in zwarte marmer en tweede zijkapel gewijd aan Sint-Antonius van Padua.