Typologie(ën)
relicten van de stadsomwalling
Ontwerper(s)
INCONNU - ONBEKEND – 1200-1300
Pierre Victor JAMAER – architect – 1888-1889
Statut juridique
Stijlen
Romaans
Inventaris(sen)
- Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek
- Esthetisch
- Historisch
- Stedenbouwkundig
Onderzoek en redactie
2016
id
Urban : 33025
Beschrijving
Overblijfsel van de
eerste stadsomwalling (11e-13e eeuw). Vermoedelijk sinds de bouw
van de tweede stadsomwalling (tweede helft 14e eeuw) in particulier bezit. In 16e eeuw aangepast tot woning: volgens G. Des Marez na de omvorming van de oude walgracht
tot Sint-Katelijnedok in 1564 en de verkoop van de aanpalende gronden tussen de
Sint-Katelijnestraat en de Lakensestraat; toen vermeld als huis “Den Toren”. Op
18e-eeuwse documenten afgebeeld met kegel vormig zadeldakDak met twee hellende dakvlakken., aan veldzijde een
rondboogdeur en drie boven elkaar geplaatste kruis- en kloostervensters en aan
stadszijde eindigend op een trapgevelGevel met een driehoekige bekroning die trapsgewijs versmalt.. In 1810 bouwaanvraag voor
torenaanpassing: trapvormige beëindiging en kegeldak vervangen door een mank
zadeldak; verlaagde veldzijde afgevlakt en aangepast met bepleisterde
lijstgevel met in drie bouwlagen rechthoekige deur en dito venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., onder
bekronend dakvensterUit het dakvlak opgaand stenen venster dat met de gevel in verbinding staat of er enkel door een kroonlijst van gescheiden is.. Cf. in deze toestand nog figurerend op opstanden van
1888, met aan stadszijde behouden rondbogige keel onder smalle rechthoekige
bovenvensters. Onderdeel van de herberg zogenaamd “In den Toren” en
geïntegreerd in de omringende bebouwing, werd de toren, tijdens de
saneringswerken van de Zwarte Lievevrouwwijk, in 1887 ontmanteld en door
toedoen van burgemeester Karel Buis van sloping gered, gevolgd door een
grondige restauratie in 1888-1889 onder leiding van stadsarchitect P.V. Jamaer,
waarbij onder meer reconstructie van trapgevelGevel met een driehoekige bekroning die trapsgewijs versmalt., kegelvormig dak, afgerond
gevelvlak en centrale schietgaten aan veldzijde.
Halfcirkelvormige toren van zandsteen, gerestaureerd met aanverwante natuursteen. Langs westzijde omringd door een overbrugde droge gracht (eertijds watergracht), afgezet door ijzeren hekwerk.
Stadszijde met trapgevelGevel met een driehoekige bekroning die trapsgewijs versmalt. (5 treden + topstuk), geopend door opeenvolgend twee ruime rondbogen en een hijssysteem met luik in de top. Veldzijde met smalle schietgaten op eerste bouwlaag; deels omlopend halfrond geprofileerd kordonUitspringende, horizontale geleding over de hele breedte van een gevel, om verdiepingen te markeren of als verlenging van de (lek)dorpels. en bredere kijk- of moordgaten ter hoogte van de bovenste bouwlaag (oorspronkelijk het platform met gekanteelde weergang, naderhand aangepast en verhoogd cf. supra). Kegelvormig zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. met bekronend windijzer en overkragende dakrand op kwartronde kraagstenen.
Benedenverdieping overkluisd door combinatie van rondboog- en halfkoepelgewelf; schietgaten met diepe dagkantenBinnenkant (tussen muurvlak en kozijn) van de stijlen van een muuropeningen; soms geprofileerd of afgeschuind. en vernauwende wangenStenen zijkanten van schouwmantel, balkonborstwering, of andere.; in de muur uitgespaarde trap en doorgang onder latei op kwartronde karbelen, leidend naar de weergang van de walmuren. Bovenverdieping onder vlakke zolderverdieping, bereikbaar vanuit de walmuren via trap en gelijkaardige doorgang; inwendig parement van baksteen en gereduceerde muurdikte aan stadszijde (0 m 60 in plaats van 2 m 10) resulterend van aanpassing tot woning in 16e eeuw (cf. P. Combaz). Bordestrap leidend naar zolderverdieping. Fragmenten van aansluitende walmuren: ten noorden gekanteeld en hoger opgetrokken aan torenzijde (scherm vóór trap); aan stadszijde fragmentarische steunbogen onder weergang op kraagstenen; schietgaten.
Halfcirkelvormige toren van zandsteen, gerestaureerd met aanverwante natuursteen. Langs westzijde omringd door een overbrugde droge gracht (eertijds watergracht), afgezet door ijzeren hekwerk.
Stadszijde met trapgevelGevel met een driehoekige bekroning die trapsgewijs versmalt. (5 treden + topstuk), geopend door opeenvolgend twee ruime rondbogen en een hijssysteem met luik in de top. Veldzijde met smalle schietgaten op eerste bouwlaag; deels omlopend halfrond geprofileerd kordonUitspringende, horizontale geleding over de hele breedte van een gevel, om verdiepingen te markeren of als verlenging van de (lek)dorpels. en bredere kijk- of moordgaten ter hoogte van de bovenste bouwlaag (oorspronkelijk het platform met gekanteelde weergang, naderhand aangepast en verhoogd cf. supra). Kegelvormig zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. met bekronend windijzer en overkragende dakrand op kwartronde kraagstenen.
Benedenverdieping overkluisd door combinatie van rondboog- en halfkoepelgewelf; schietgaten met diepe dagkantenBinnenkant (tussen muurvlak en kozijn) van de stijlen van een muuropeningen; soms geprofileerd of afgeschuind. en vernauwende wangenStenen zijkanten van schouwmantel, balkonborstwering, of andere.; in de muur uitgespaarde trap en doorgang onder latei op kwartronde karbelen, leidend naar de weergang van de walmuren. Bovenverdieping onder vlakke zolderverdieping, bereikbaar vanuit de walmuren via trap en gelijkaardige doorgang; inwendig parement van baksteen en gereduceerde muurdikte aan stadszijde (0 m 60 in plaats van 2 m 10) resulterend van aanpassing tot woning in 16e eeuw (cf. P. Combaz). Bordestrap leidend naar zolderverdieping. Fragmenten van aansluitende walmuren: ten noorden gekanteeld en hoger opgetrokken aan torenzijde (scherm vóór trap); aan stadszijde fragmentarische steunbogen onder weergang op kraagstenen; schietgaten.
Bronnen
Archieven
SAB/OW 5721 (1887-1889); AA, vol. 7, 1810, rep. 524-530; NPP, A 17.
Publicaties en studies
DES MAREZ G., 1979, pp. 107-108.
Tijdschriften
COMBAZ P., DE BEHAULT A, La première enceinte de Bruxelles. A propos du dégagement de la tour dite «La Tour-Noire» (A.S.R.A.B., dl. 1, 1888, pp. 141-189).
COMBAZ R, La restauration de la Tour Noire à Bruxelles (A.S.R.A.B., dl. 4, 1890, p. 110-189).
COMBAZ P., DE BEHAULT A, La première enceinte de Bruxelles. A propos du dégagement de la tour dite «La Tour-Noire» (A.S.R.A.B., dl. 1, 1888, pp. 141-189).
COMBAZ R, La restauration de la Tour Noire à Bruxelles (A.S.R.A.B., dl. 4, 1890, p. 110-189).
