![Blaesstraat 174-198. Cité Hellemans. Les Anciennes Habitations, binnenstraatje, [s.d.]](https://monument.heritage.brussels/medias/buildings/10002010/10002010_0174_M02.jpg)
Cité Hellemans
Blaesstraat 174-174a-176-176a, 178-178a-180-182, 182a-182b-184-184a-186, 186a-188-188a-190, 192-194-196-198
Goudsmedenstraat 1, 3, 5, 7, 9, 11
Borduurdersstraat 1, 3, 5, 7, 9, 11
Kuipersstraat 1-3-5, 7, 9, 11, 13
Schoorsteenvegersstraat 1, 2, 3, 4
Stoelenmakersstraat 1, 3, 5, 7, 9, 11
Timmerliedenstraat 2, 4, 6, 7, 9, 11, 12, 13, 1-3-5, 8-10
Typologie(ën)
arbeiderswoning
Ontwerper(s)
Émile HELLEMANS – architect – 1912
Stijlen
Art nouveau
Inventaris(sen)
- Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)
- Inventaris van de Industriële Architectuur (AAM - 1980-1982)
- Inventaris van het Industrieel Erfgoed (La Fonderie - 1993-1994)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Erfgoedinventaris van de sociale woningbouw (La Fonderie - 2005)
- Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek
- Esthetisch
- Historisch
- Landschappelijk
- Wetenschappelijk
- Sociaal
- Technisch
- Stedenbouwkundig
Onderzoek en redactie
2016
id
Urban : 30828
Beschrijving
Complex
van arbeiderswoningen of de zogenaamde Cité Hellemans, ook Les
Anciennes Habitations genoemd,
in electische stijl met Art Nouveau-inslag, n.o.v. architect E. Hellemans.
In project vanaf 1906, opgetrokken door de Stad Brussel vanaf 1912 en voor bewoning opengesteld in 1915. Sanering, met vervangende arbeidershuisvesting, van één der meest ongezonde, met gangen doorsneden bouwblokken van de stad, begrensd door Blaesstraat en Hoogstraat, Sistervatstraat en Pieremansstraat. Eerste en enig in eigen beheer gerealiseerd gemeentelijk woningbouwproject te Brussel, onder impuls van de toenmalige socialistisch-liberale coalitie in het stadsbestuur; na de Eerste wereldoorlog overgedragen aan de door de Stad Brussel nieuw opgerichte woningbouwmaatschappij De Brusselse Haard. Modelrealisatie volgens de heersende principes over sociale en fysieke hygiëne, met doorgedreven functiesplitsing, gericht op het individuele gezin.
Strakke rechtlijnige structuur van zeven parallelle rijen blokken met vier bouwlagen en plat dak; gescheiden door zes binnenstraten, met name Borduurdersstraat, Goudsmedenstraat, Kuipersstraat, Schoorsteenvegersstraat, Stoelenmakerstraat en Timmerliedenstraat. Omvat 272 wooneenheden, meest drie- voorts één- tot vierkamerwoningen, gemeenschappelijke wasplaats en kinderkribbe. Gesloten blok met winkelpanden aan de Blaesstraat, vier binnenste blokken met centrale doorgangen voor inwendige circulatie, laatste twee rijen met gemeenschappelijke voorzieningen en kleinere woonblokken. Woningen telkens aan weerszij van, per blok zes, halfopen trappenhuizenGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht.. Baksteenbouw verlevendigd door brede decoratieve friezenHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). en ontlastingsbogenBoog boven een venster- of deuropening die druk van het muurwerk op de stijlen afwentelt en zo het linteel ontlast. in contrasterende kleuren en met schaarse verwerking van hardsteen ; gietijzeren I-balken voor overspanningen.
Uniforme, vnl. horizontaliserende gevelopbouw met sterke verticale accenten. Aan voorzijde hoger oplopende trappenhuizenGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. bekroond door lisenenDecoratieve, uitspringende, verticale geleding, vaak met andere liseen verbonden door boog(fries). en postamenten, met rondboogportaal ; flankerende, gestapelde loggia’s met ijzeren borstwering en op hoogste verdieping colonnettes, binnen smalle penanten. Achterzijde geritmeerd door uitspringende, gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. annexen; hogere sokkel overeenkomstig de terreinhelling waarin bergingen. Kolossale rondboogdoorgangen over twee bouwlagen met trappen. Voorts rechthoekige en steekboogopeningen en typische lekdrempels. Groot aantal schouwen en verluchtingskokers met bijkomende decoratieve functie. Afwijkend gevelschema aan de Blaesstraat : afgeschuinde hoektraveeënTravee op de hoek (meestal 45°) van een gebouw. ; bovenverdiepingen geritmeerd door hoger oplopende bow-windows met koepeldakDak waarvan de buitenomtrek die van een koepel is., vensternissen en vlakke pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel.; gevarieerde venstervormen, onder meer drielichtenGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere. met gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. deelzuilen. Winkelpuien met gebogen ijzeren overspanning. Eenvoudige afgeschuinde opstand met lisenen aan de Hoogstraat. Afzonderlijk behandelde wasplaats : langgerekte, gesloten opstand met twee bouwlagen, geritmeerd door smalle rondbooglisenen en rechter zijrisaliet; en kinderkribbe : drie bouwlagen geritmeerd door hoger oplopend middenrisaliet met opschrift “CRECHE”.
Woningen oorspronkelijk volgens typeplan met onderling, veelal via een ruitvormig halletje, verbonden kamers, afzonderlijke keuken, ruim voorterras (loggia) en kleiner achterterras met toilet, afvalschacht en berging (annex), uitgerust met gas en water; trappenhuizenGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. opgevat als voortzetting van de straat met publiek karakter.
Renovatie per blok, gestart in 1983, onder leiding van architect B. Courtens.
In project vanaf 1906, opgetrokken door de Stad Brussel vanaf 1912 en voor bewoning opengesteld in 1915. Sanering, met vervangende arbeidershuisvesting, van één der meest ongezonde, met gangen doorsneden bouwblokken van de stad, begrensd door Blaesstraat en Hoogstraat, Sistervatstraat en Pieremansstraat. Eerste en enig in eigen beheer gerealiseerd gemeentelijk woningbouwproject te Brussel, onder impuls van de toenmalige socialistisch-liberale coalitie in het stadsbestuur; na de Eerste wereldoorlog overgedragen aan de door de Stad Brussel nieuw opgerichte woningbouwmaatschappij De Brusselse Haard. Modelrealisatie volgens de heersende principes over sociale en fysieke hygiëne, met doorgedreven functiesplitsing, gericht op het individuele gezin.
Strakke rechtlijnige structuur van zeven parallelle rijen blokken met vier bouwlagen en plat dak; gescheiden door zes binnenstraten, met name Borduurdersstraat, Goudsmedenstraat, Kuipersstraat, Schoorsteenvegersstraat, Stoelenmakerstraat en Timmerliedenstraat. Omvat 272 wooneenheden, meest drie- voorts één- tot vierkamerwoningen, gemeenschappelijke wasplaats en kinderkribbe. Gesloten blok met winkelpanden aan de Blaesstraat, vier binnenste blokken met centrale doorgangen voor inwendige circulatie, laatste twee rijen met gemeenschappelijke voorzieningen en kleinere woonblokken. Woningen telkens aan weerszij van, per blok zes, halfopen trappenhuizenGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht.. Baksteenbouw verlevendigd door brede decoratieve friezenHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). en ontlastingsbogenBoog boven een venster- of deuropening die druk van het muurwerk op de stijlen afwentelt en zo het linteel ontlast. in contrasterende kleuren en met schaarse verwerking van hardsteen ; gietijzeren I-balken voor overspanningen.
Uniforme, vnl. horizontaliserende gevelopbouw met sterke verticale accenten. Aan voorzijde hoger oplopende trappenhuizenGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. bekroond door lisenenDecoratieve, uitspringende, verticale geleding, vaak met andere liseen verbonden door boog(fries). en postamenten, met rondboogportaal ; flankerende, gestapelde loggia’s met ijzeren borstwering en op hoogste verdieping colonnettes, binnen smalle penanten. Achterzijde geritmeerd door uitspringende, gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. annexen; hogere sokkel overeenkomstig de terreinhelling waarin bergingen. Kolossale rondboogdoorgangen over twee bouwlagen met trappen. Voorts rechthoekige en steekboogopeningen en typische lekdrempels. Groot aantal schouwen en verluchtingskokers met bijkomende decoratieve functie. Afwijkend gevelschema aan de Blaesstraat : afgeschuinde hoektraveeënTravee op de hoek (meestal 45°) van een gebouw. ; bovenverdiepingen geritmeerd door hoger oplopende bow-windows met koepeldakDak waarvan de buitenomtrek die van een koepel is., vensternissen en vlakke pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel.; gevarieerde venstervormen, onder meer drielichtenGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere. met gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. deelzuilen. Winkelpuien met gebogen ijzeren overspanning. Eenvoudige afgeschuinde opstand met lisenen aan de Hoogstraat. Afzonderlijk behandelde wasplaats : langgerekte, gesloten opstand met twee bouwlagen, geritmeerd door smalle rondbooglisenen en rechter zijrisaliet; en kinderkribbe : drie bouwlagen geritmeerd door hoger oplopend middenrisaliet met opschrift “CRECHE”.
Woningen oorspronkelijk volgens typeplan met onderling, veelal via een ruitvormig halletje, verbonden kamers, afzonderlijke keuken, ruim voorterras (loggia) en kleiner achterterras met toilet, afvalschacht en berging (annex), uitgerust met gas en water; trappenhuizenGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. opgevat als voortzetting van de straat met publiek karakter.
Renovatie per blok, gestart in 1983, onder leiding van architect B. Courtens.
Bronnen
Archieven
SAB/ A.A., 1912, rep. 8572; PP, 2838; NPP, 74.
Tijdschriften
DE MEULDER B., De «Cité Hellemans», 1906- 1915 (Wonen TABK/Archis, 1985, 21-22, pp. 27- 36).
DE MEULDER B., De «Cité Hellemans», 1906- 1915 (Wonen TABK/Archis, 1985, 21-22, pp. 27- 36).
