Typologie(ën)

werkplaats (ambachtelijk)
werfkantoor
manufactuur

Ontwerper(s)

INCONNU - ONBEKEND1860

J. SCHOCKAERTarchitect1921

BOB 361 ARCHITECTSarchitectenbureau2006-2008

Stijlen

Beaux-Artsstijl

Inventaris(sen)

  • Inventaris van de Industriële Architectuur (AAM - 1980-1982)
  • Inventaris van het Industrieel Erfgoed (La Fonderie - 1993-1994)
  • Actualisatie van het inventarisatieproject van het Bouwkundig Erfgoed (DMS-DML - 1995-1998)
  • Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
  • Het monumentale erfgoed van België. Anderlecht-Kuregem (Archistory - 2017-2019)

Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)

  • Artistiek
  • Esthetisch
  • Historisch
  • Wetenschappelijk
  • Sociaal
  • Technisch
  • Stedenbouwkundig

Onderzoek en redactie

2016, 2019

id

Urban : 36469
lees meer

Beschrijving

Voormalige kantoren en goudsmidsateliers, gevestigd in gebouwen die van vóór 1860 dateren en in de loop der jaren zijn verbouwd of heropgebouwd, onder meer in de jaren 1920, door architect J. Schockaert.

Geschiedenis

Rond 1874 vestigde een zekere A.
Pauwels, graveur, zich aan de Anderlechtlaan, in het huizenblok gelegen tussen de Bergensesteenweg en de Moretusstraat, die op dat moment werd aangelegd. In dit huizenblok bevonden zich sinds de jaren 1840 twee impasses loodrecht op de laan, de Impasse du Soleil en, net ten zuiden daarvan, de Impasse de la Lune. Van de eerste zijn beide zijden bebouwd, van de tweede enkel de noordzijde. Vanaf ongeveer 1880 wordt diezelfde Pauwels vermeld als goud- en zilvergieter op nr. 31, een huis met achterliggend atelier, waarvan de inrijpoort toegang verleende tot de Impasse du Soleil. In 1882 liet hij een nieuw atelier tegen het eerste aanbouwen, achter de linkerhelft van nr. 30, en in 1888 liet hij twee achtergebouwen optrekken, op de rechterhelft van nr. 30 en op nr. 29. In 1887 liet een naburige eigenaar, een zekere F. Degen, een 36 meter lang magazijn dat vóór het begin van de jaren 1860 achter de twee impasses was gevestigd tot acht arbeiderswoningen verbouwen. Vanaf ongeveer 1897 worden de gieter A. Pauwels en de goud- en zilverkeurmeester Ferd. Pauwels vermeld op nr. 29-30-31 van de laan. In 1907 lieten de gebroeders Pauwels een nieuw atelier bouwen (aannemer De Bremaecker), ditmaal achter nr. 28, waardoor de achterkoer van het huis werd verkleind.

In 1920 verenigde het bedrijf de volumes die zich achter nr. 28 tot 31 uitstrekten via de bouw van een tweede verdieping en liet het de drie arbeidershuizen slopen aan de noordkant van de Impasse du Soleil – die toen ook verdween – ten gunste van een nieuwe vleugel loodrecht op het achtergebouw. In 1921 tekende architect J. Schockaert de plannen voor een nieuw gebouw (nr. 29-31) dat het resultaat was van de grondige wijziging van de oude huizen aan de laan (nr. 29 tot 31). Het bevatte kantoren op de benedenverdieping en één groot appartement per verdieping. De Impasse de la Lune verdween op haar beurt vóór 1935.

Na de Tweede Wereldoorlog werd het bedrijf uitgebreid achter nr. 32-33 en integreerde het de site van de oude Impasse de la Lune en het lange volume dat zich achter de twee impasses uitstrekte. Begin jaren 1960 associeerden de gebroeders Pauwels zich met Johnson & Matthey, en in 1968 transformeerden ze het huis op nr. 28. Na 1980 werd het complex buiten gebruik gesteld en raakte het in verval. In 2006-2008 werd het volledig verbouwd tot kantoren en woningen door architectuurbureau BOB 361 Architects, dat er zijn atelier vestigde.

Beschrijving

Aan de laan gelegen, gebouw in Beaux-Artsstijl ontworpen in 1921. Symmetrische opstand van negen traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en drie bouwlagen onder mansarde en plat dak. Gevel in similiBepleistering ter imitatie van natuursteen. versierd met witstenen elementen. Muuropeningen op de benedenverdieping onder rondboogBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft. of korfboogBoog samengesteld uit een aantal ineenvloeiende cirkelbogen die samen nagenoeg een liggende ellips vormen., met inspringende omlijsting en imposante geometrische sleutelSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf.. Deuren op de uiterste en centrale traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), de eerste als inrijpoort. Beglaasde toegangsdeuren in bewerkt smeedijzerTaai, ‘kneedbaar’ ijzer dat ambachtelijk wordt ‘gesmeed’ (gehamerd bij hoge temperatuur) tot decoratieve bouwonderdelen als tuinhekken, borstweringen… met volutenSpiraalvormig ornament; meestal gebruikt als aanzetstuk van topgevels, bij deur- en vensteromlijstingen of als steunbeer.. Inrijpoort en venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. met analoog traliewerk. Monogram “P.F.” (wellicht Pauwels Frères) in het bovenlichtBovenste gedeelte van een raam- of deurkozijn, gescheiden door een dwarsregel; soms voorzien van glas-in-lood en/of roeden. van de deuren. Op de verdiepingen, traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) geflankeerd door kolossale pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. met kapiteelKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen. met Ionische invloed. Rechthoekige venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. met geprofileerde omlijsting en sleutelSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf.. Het onderschild wordt afgeboord door een attiekmuurtje met postamenten en heeft drie gemetselde dakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. met vleugelstukken en een gewelfde kroonlijst. Twee zinken oeils-de-boeuf. Raamwerk vervangen.
Achtergevel in baksteen, met muuropeningen onder een betonnen latei.
Interieur. Oorspronkelijk, benedenverdieping met lokettenhal in het midden, omringd door kantoren. Inrijpoort naar de fabriek, die rechts uitgevend op de trap naar de verdiepingen. Aan elk ervan, grote hal aan het rechter uiteinde. Eetkamer en twee kamers vooraan, bijkeuken, keuken, badkamer en boudoir achteraan.

Gevels van de achtergebouwen met zichtbare bakstenen, thans versierd met vlakken ruw kistingsbeton.
Evenwijdig aan het gebouw aan straatzijde, achtergebouw van drie bouwlagen, de laatste toegevoegd in 1920, bekroond door een terras afgeboord door een borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. met postamenten1. Rechthoekig voetstuk van een standbeeld; - 2. Balkvormige stenen bekroning; - 3. Stenen zijstukken van een balkonborstwering..
Loodrecht geplaatste vleugel uit 1920, oorspronkelijk met twee bouwlagen op de eerste vier traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en drie bouwlagen op de laatste drie, de laatste als toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht. en verspringend. Steekboogvensters.
Oud achterliggend magazijn, tot woningen verbouwd in 1887, met oorspronkelijk twee bouwlagen en twaalf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...). Het noordelijke deel ervan is ingericht als loft met zenitale verlichting.

Bronnen

Archieven
GAA/DS
 2477 (23.03.1882), 3923 (04.02.1888), 3971 (28.04.1888), 11500 (08.10.1907), 16005 (01.10.1920), 17225 (23.03.1923), 41158 (15.10.1962), 43086 (13.06.1968), 50065A (17.10.2006).

Publicaties en studies
 
CULOT, M. [red.], Anderlecht 1. Inventaire visuel de l’architecture industrielle à Bruxelles, AAM, Brussel, 1980, fiche 53bis. 

Tijdschriften
VAN AUDENHOVE, J., “Les habitations sociales à Anderlecht”, Anderlechtensia, 52, juni 1989, pp.
 24-25.
Almanachs du Commerce et de l’Industrie, “Anderlecht (boulevard d’)”, 1873, 1875, 1878, 1880, 1897. 
Almanach du Commerce et de l’Industrie, “Lune (imp. de la)”, 1934. 
Almanachs du Commerce et de l’Industrie, “Poincaré (boulevard)”, 1960, 1965. 
Almanach du Commerce et de l’Industrie, “Soleil (imp. du)”, 1921. 

Kaarten / plannen
HUVENNE, J., Carte topographique et hypsométrique de Bruxelles et ses environs, ca. 1858. 
POPP, P. C., Plan parcellaire de la commune de Anderlecht. Développement du village et des Hameaux de Cureghem, de Vee Weide et het Eiland, begin jaren 1860. 
ROSSCHAERT, J., Projet d’un nouveau quartier à Cureghem avec bassin pour bains publics, 01.05.1877. 
Bruxelles et ses environs, Militair Cartografisch Instituut, 1881.

Websites
www.bob361.com