Voormalige woning en atelier van Victor Horta. Hortamuseum

Naar ontwerp van Victor HORTA, 1898-1901, gebouw in art nouveauInternationale beweging (1893 - ca. 1914) als reactie op de ‘neo’-stijlen, maar met sterk lokale verschillen. In België kent de stijl twee stromingen, namelijk de florale art nouveau met Victor Horta als boegbeeld en anderzijds de geometrische art nouveau beïnvloed door Paul Hankar of de Wiener Secession. op twee percelen met een totale breedte van 12,50 m.
Gevel in witte steen van Euville en Savonnières. Ontworpen als één geheel, gekenmerkt door de originele toepassing van bouwmaterialen en de perfecte integratie van zichtbaar gelaten structuurelementen die bijdragen tot de ornamentiek. Opmerkelijk kwaliteitsvol siersmeedwerk, in aaneengeklonken ijzerelementen met karakteristiek art nouveauInternationale beweging (1893 - ca. 1914) als reactie op de ‘neo’-stijlen, maar met sterk lokale verschillen. In België kent de stijl twee stromingen, namelijk de florale art nouveau met Victor Horta als boegbeeld en anderzijds de geometrische art nouveau beïnvloed door Paul Hankar of de Wiener Secession. zweepslagmotief.

 

Net als Huis Tassel, Huis Van Eetvelde en Huis Solvay is de persoonlijke woning van de architect Victor Horta sinds 2000 opgenomen in de lijst van het Werelderfgoed van de Unesco.

Nr. 23. Architectenbureau en beeldhouwersatelier van drie bouwlagen onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. met lichtkoepel. Harmonie van de gevel is het gevolg van een evenwichtige verdeling van de muuropeningen: op benedenverdieping grote opening rechts naast smalle opening links; het omgekeerde in tweede bouwlaag; hoogste bouwlaag symmetrisch. VenstersLicht- en/of luchtopening in een muur. opgedeeld door gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. zuiltjes met klauwvormig kapiteelKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen., uitspringend voor schrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... . Op benedenverdieping deur in pitchpine; bovenlichtBovenste gedeelte van een raam- of deurkozijn, gescheiden door een dwarsregel; soms voorzien van glas-in-lood en/of roeden. met ijzeren roedeverdeling; groot getoogd drielichtGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere. met deelzuiltjes, verlicht zowel benedenverdieping als kelder; onderste deel met traliewerk in de vorm van ijzeren netwerk met centraal vleugelmotief; dit raam en traliewerk – in 1911 door Horta zelf vervangen door garagepoort – werd in 1993 gereconstrueerd door arch. Barbara Van Der Wee. In tweede bouwlaag twee ongelijke venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. onder afgeschuinde boogConstructie waarvan de beschrijvende lijnen delen van cirkels of gebogen lijnen zijn en waarin alle drukkrachten optreden., met belijnende band op de borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust., schrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ...  met gebogen dwarsregelsEen dwarsregel deelt het kozijn van een deur of raam horizontaal op., smeedijzeren borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust.. L groot tweelicht met deelzuiltjeZuiltje dat een vensteropening verdeelt ter ondersteuning van een latei of de onderverdelende bogen.., basis verankerd in uitstulpend gevelelement, schrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ...  drieledig, In derde bouwlaag vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. van het tekenbureau over hele breedte van de gevel; deelzuiltjes steunen op gewelfd kordonUitspringende, horizontale geleding over de hele breedte van een gevel, om verdiepingen te markeren of als verlenging van de (lek)dorpels., waaronder friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). van bloemblaadjes in reliëf. Metalen schrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ...  met geometrische geleding, vernieuwd in 1980,borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. in roze graniet waarop metalen raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn.. KroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). met modillonsRechthoekig kraagstuk, ter versiering van een kroonlijst., direct rustend op latei van atelierraam.


Nr. 25. Woning van drie bouwlagen en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder mansardedakGebroken kap of Frans dak met met steile ondervlakken en licht hellende bovenvlakken.. Symmetrie van muuropeningen enigszins doorbroken door gedecentreerd balkon en erkerRechthoekig of veelhoekig uitbouwsel, als het ware op de gevel geplakt en daardoor deel uitmakend van de achterliggende ruimte; vaak over één of meer verdiepingen gestapeld.. Benedenverdieping onder hoge I-balkIJzeren latei met I-profiel.; smal centraal vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. met brede lekdrempel die brievenbus beschermt; rechts eiken deur met centrale openslaande vleugel en twee vaste zijpanelen, bovenlichtBovenste gedeelte van een raam- of deurkozijn, gescheiden door een dwarsregel; soms voorzien van glas-in-lood en/of roeden. met matglas en traliewerk; links vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. met gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. zuilvormige tussenstijl en traliewerk, gevat in zelfde omlijsting als twee souterrainvensters in sokkel. Op verdiepingen venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. met licht gedrukte korfbogenBoog samengesteld uit een aantal ineenvloeiende cirkelbogen die samen nagenoeg een liggende ellips vormen.; gewelfde lekdrempels; schrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ...  in geverniste eik met sobere tekening; in tweede bouwl. rechts ijzeren balkon vastgeklonken in I-balkIJzeren latei met I-profiel. van benedenverdieping en met metalen trekstangen opgehangen aan de drie met ijzer beklede stenen consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief. van de erkerRechthoekig of veelhoekig uitbouwsel, als het ware op de gevel geplakt en daardoor deel uitmakend van de achterliggende ruimte; vaak over één of meer verdiepingen gestapeld.; smeedwerk met gestileerde irissen die zich rond metalen trekstangen verstrengelen; onderste deel van borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. en vloer van balkon beglaasd, oorspronkelijk met gekleurd Amerikaans glas; de vloer vormt boven de deur een afgeronde luifelAfdak boven de ingang van een huis of handelszaak.. In derde bouwlaag erkerRechthoekig of veelhoekig uitbouwsel, als het ware op de gevel geplakt en daardoor deel uitmakend van de achterliggende ruimte; vaak over één of meer verdiepingen gestapeld. waarboven terras met smeedijzeren borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. met vlindermotief tussen stenen wangenStenen zijkanten van schouwmantel, balkonborstwering, of andere. voorzien van klein, getralied licht. Dakknik bedekt met witte tegels, verlicht door stenen dakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. met afgeplatte spitsboog, links loodrecht op de linkertravee, rechts op de as van de erkerRechthoekig of veelhoekig uitbouwsel, als het ware op de gevel geplakt en daardoor deel uitmakend van de achterliggende ruimte; vaak over één of meer verdiepingen gestapeld.; bovenschild bedekt met rode dakpannen, doorbroken door grote lichtkoepel boven centrale trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht..
Bewaard bronzen decoratieve elementen: naamplaat Horta, brievenbus, deurklink, deurbel. Huisnummer in de steen gehouwen. IJzerwerkVerzameling van alle metalen elementen van een gebouw. beschilderd in okertint die houttint benadert.
Sobere achtergevels in bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. metselwerk; gewijzigd bij opeenvolgende uitbreidingen. Toegang tot de tuin via breed deurvenster en glazen treden boven lichtput die kelderkeuken en ondergrondse ruimte verlicht.

Interieurs.
Nr. 23. Deur van atelier uitgevend op trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht., eveneens toegankelijk vanuit de woning. Op benedenverdieping oorspronkelijk twee vertrekken, in 1908 derde kamer toegevoegd. Houten cassettenplafond. In de kelders voorm. beeldhouwersatelier. Op eerste overloop telefooncabine met deur met glas-in-lood. Op eerste verdieping wachtkamer en kantoor van de arch. Op tweede verdieping tekenbureau in twee aaneensluitende kamers.

Nr. 25. Voor zijn eigen woning week Horta af van de traditionele plattegrond van de Brusselse huizen, hij gaf de ruimte vorm rondom een trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. met een vierkant grondplan in het hart van het gebouw. TrappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. van bovenaf verlicht door lichtkoepel; daarachter onopvallende diensttrap. Op benedenverdieping links van trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. spreekkamer-vestiaire en toiletruimte, gescheiden d.m.v. een systeem van klap- en schuifdeuren waardoor ruimten naargelang behoefte aangepast kunnen worden. Eerste twee traparmen in Carraramarmer met mahoniehouten leuning, leiden naar bel-etage waar de vanaf hier houten trap, niet meer ingesloten is en zich geheel opent aan de ruimtes die hij bedient: aan straatkant grote hal die een salon vormt, en aan achterkant een eetkamer. De in elkaar overlopende kamers liggen op verschillende niveaus, waardoor originele perspectieven doorheen het gebouw ontstaan. Muren en plafond van eetkamer bedekt met witte verglaasde bakstenen; ruimte opgedeeld door korfbogenBoog samengesteld uit een aantal ineenvloeiende cirkelbogen die samen nagenoeg een liggende ellips vormen. die drie kleine gewelven afbakenen; gipsen bas-reliëfs van P. Braecke sieren bovenkant van muren; in 1906 eetkamer verlengd met klein salon uitkijkend over tuin. Hogerop versmalt de trap waardoor hij veel stijler lijkt en het opgaande ritme versterkt wordt. Lichtkoepel met dubbel tongewelf op fijne metalen, in trapleuning ingewerkte pijlers1. Muurstut zonder entasis (kromming), mogelijk met basis en kapiteel; - 2. Massief gemetseld of betonnen steunelement met gewoonlijk rechthoekige doorsnede (vb. bruggepijler,…). Twee spiegels in de vorm van vlindervleugels, tegenover elkaar aan weerszijde van de trap, vermenigvuldigen de ruimte tot in het oneindige. Eerste verdieping, privé-ruimtes van het echtpaar, met aan straatkant salon en boudoir. Achter aan slaapkamer met aanpalende badkamer en dressing-room. Mansardeverdieping, bestemd voor de dochter van de arch.; in 1906 uitgebreid met wintertuin en terras met tuinzicht.


De gelijktijdig ontworpen binneninrichting maakt intrinsiek deel uit van de architectuur. Constructieve en functionele elementen zijn ornamenteel behandeld. Verwarmings- en verlichtingsinstallaties d.m.v. ingenieuze systemen in decor ingewerkt: industriële radiator met koelribben die metalen zuil vormen aan voet van de trap; hoger, in hal-zitkamer, tweede radiator in onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. van canapé; verlichting perfect in structuren geïntegreerd, zoals in traphal, waar verlichtingselementen zich rond balustraden en armatuur van koepelBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis. slingeren. Kostbare en gevarieerde materialen – marmer, edele houtsoorten, verguld smeedijzerTaai, ‘kneedbaar’ ijzer dat ambachtelijk wordt ‘gesmeed’ (gehamerd bij hoge temperatuur) tot decoratieve bouwonderdelen als tuinhekken, borstweringen…, Amerikaans glas en geslepen glas – met een spel van gebogen lijnen versierd of in arabeskenOrnament met slingerende grondlijn, bekleed met bladeren, bloemen, vruchten, gedeelten van mensen- of dierenbeelden in grillige vormen, maar op sierlijke wijze geschikt en aaneengestrengeld. gebeeldhouwd, creëren subtiel genuanceerde polychromie.


Meubilair. Benedenverdieping: eetkamer met bewaard meubilair in Amerikaanse es; salon aan tuinzijde met bewaard inrichting in sycomoor; muzieksalon: meubilair afkomstig van het huis Dopchie (Ronse); bureau van Horta: tafel, consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief. en zetel afkomstig van de juwelierszaak Wolfers.
Eerste verdieping: privé-salon met zetel en stoel in citroenhout (analoog stoelmodel in muzieksalon van het huis Solvay); slaapkamer: bed, twee stoelen, récamier en kleerkast van het huis Dopchie (Ronse); dressing-room: bewaard scherm. Tweede verdieping straatkant: oorspronkelijk klein bureau in mahonie, salonmeubels in Cubaanse mahonie met zijden bekleding, geweven door atelier Prelle (Lyon, Frankrijk) n.o.v. Eugène Grasset.
Tweede verdieping tuinzijde: kamer met meubilair van het huis Winssinger; klein bureau: schemerlamp, zetel, pronktafeltje, krukje en toonkast n.o.v. Horta voor zijn dochter.

In 1961 kocht de gemeente het huis, op initiatief van arch. Jean Delhaye, voormalige medewerker van Horta, met de bedoeling het als museum in te richten. Deze arch. leidde de eerste restauratie van het gebouw in 1967. Het doel was de ruimten praktischer te maken (inrichting van de kelderverdieping als conciërgeverblijf, plaatsen van lift, constructie van terrassen en werkzaamheden i.v.m. elektriciteit en waterdichtheid). Het museum opende in 1969; eerst beperkt tot het huis, in 1973 uitgebreid tot het atelier, dankzij de verwerving van dit pand door de gemeente. Van 1984 tot 1987 werd de, na de verdeling van de panden opgesplitste tuin, op initiatief van Delhaye heraangelegd naar oude documenten. Een nieuwe restauratiecampagne werd ondernomen vanaf 1989, o.l.v. arch. Barbara Van Der Wee. Tijdens de eerste restauratiefase (1991-1993) werd het raam van de benedenverdieping van het atelier gereconstrueerd en de stabiliteit van het hoofdtrappenhuis verzekerd. Tijdens de tweede fase werden de atelierruimten gereconstrueerd en de achtergevel van het gebouw, de daken (1994-1995) en vervolgens het glas-in-lood van de lichtkoepel en het schilderwerk van het trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. (1998) gerestaureerd.

Bescherming 16.10.1963