Typologie(ën)

herenhuis
museum

Ontwerper(s)

Statut juridique

Beschermd sinds 03 augustus 1956

Stijlen

Barok

Inventaris(sen)

  • Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)
  • Inventaris van de Bioscoopzalen (1993)
  • Inventaris van engineering erfgoed (2011)
  • Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
  • Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)

Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)

  • Artistiek
  • Esthetisch
  • Historisch
  • Sociaal
  • Technisch
  • Stedenbouwkundig

Onderzoek en redactie

2016

id

Urban : 32481
lees meer

Beschrijving

Markant achterhuis in laat-barokke stijl, toegeschreven aan J. Cosijn, en gedateerd 1697. Gelegen aan de westzijde van een binnenplaats, bereikbaar via een overdekte doorgang met toegangspoort aan de straat. Mogelijk in oorsprong een rijk versierd zomerhuis horend bij een complexe herenwoning die later werd opgesplitst. Het perceel werd in 1697 aangekocht door Nicolaas Bally; het eigendom, toen bestaande uit een voor- en achterhuis, werd in 1701 verkocht aan Adriaan Willems. Het gebouw aan de straat, Vlaamsesteenweg nr. 44-48 - tot voor kort twee afzonderlijke panden van drie bouwlagen en samen vijf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) met centraal de doorgang naar het achterhuis, werd in neoclassicistische stijl aangepast in de eerste helft van de 19e eeuw, de twee linker traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) na verwijdering van een getrapte geveltop (1839).

Het Bellonahuis, benaming gegeven door burgemeester Karel Buls verwijzend naar de geveliconografie, werd in 1913 door de Stad Brussel aangekocht. Ontpleisterd en gerestaureerd in 1965, met behoud van het oorspronkelijke beeldhouwwerk. Heden museum voor toneelgeschiedenis ; Maison du Spectacle.

Toegangspoort. Rondboogpoort in barokke hardstenen omlijsting, eveneens te dateren in 1697. Vlakke pilasters waarop hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel., voorzien van trigliefen met drop, metopenAl of niet versierd vlak tussen de trigliefen van een fries. met ramskoppen en schijven, en centraal paneel met orenUitstekend deel van sommige bouwelementen of -constructies, meestal louter decoratief.. Bekroond door een geprofileerd gebogen fronton.

Bellonahuis. DubbelhuisGebouw waarvan de kamers geordend zijn langs beide zijden van de centrale toegangsas. met twee bouwlagen en zeven traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder schilddakDak met twee driehoekige dakvlakken aan de smalle zijde en twee trapeziumvormige aan de lange zijde., in classicerende laat-barokstijl, door middel van een chronogram gedateerd 1697. Mogelijk ontworpen door Jan Cosijn - cf. signatuur onder de buste van de godin Bellona -, aan wie tevens het stilistisch aanverwante Bakkershuis, de zogenaamde Den Coninck van Spaigniën (zie Grote Markt nr. 1) van 1696-1697 wordt toegeschreven; mogelijk stond Cosijn slechts in voor het beeldhouwwerk. De gevel van natuursteen vertoont een dubbel karakter: enerzijds een strenge classicerende compositie, anderzijds een weelderig plastisch decor in Vlaamse barokstijl, opgehoogd met verguldsel. Gevelritme aangegeven door kolossale Ionische pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. met trofeeënNabootsing van oorlogs- of jachttrofeeën die oorspronkelijk werden opgehangen; later veelal als zuiver decoratief motief gebruikt met dezelfde onderwerpen of uitgebreid met zinnebeelden van de kunsten, de ambachten,… van Visvangst, Oorlog, Burgerlijke Macht, Handel, Vrede en Jacht op het hoge basement,
cannelures over de eerste bouwlaag, en spiegels op de tweede bouwlaag. Drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) breed centraal risaliet onder versierd frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening.. Breed hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met architraafHoofdbalk; het onderste, dragende deel van een klassiek hoofdgestel, meestal geleed door banden., vlakke friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). en kroonlijst. Rechthoekige venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. en getoogde kelderopeningen. De borstweringen van de tweede bouwlaag vertonen medaillonsRonde of ovale cartouche. met profielportretten van de Romeinse keizers Hadrianus, Trajanus, Antonius en Marcus Aurelius, waarrond festoenenAan strikken of linten opgehangen slinger van gehouwen of gesneden vruchten en loofwerk, vaak met neerhangende uiteinden.; in het risaliet blinde borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. met getorsteGedraaid, gewrongen. balustradeHekwerk van spijlen of balusters.. Centrale rondboogpoort in geprofileerde omlijsting met neuten, imposten met drop, en sluitsteen, onder gestrekte en geprofileerde waterlijstVooruitspringende rand in het gevelvlak die regenwater buiten gevel laat afdruppelen.; houten vleugeldeur met versierde makelaar en gesmeed ijzeren waaierWaaiervormige roedeverdeling van een bovenlicht, in houtsnijwerk of in smeedijzer.. Aansluitend trofeeNabootsing van oorlogs- of jachttrofeeën die oorspronkelijk werden opgehangen; later veelal als zuiver decoratief motief gebruikt met dezelfde onderwerpen of uitgebreid met zinnebeelden van de kunsten, de ambachten,… ter ere van de slag van Zenta in 1697, waar de Turken werden verslagen door de troepen van prins Eugène van Savoie en keurvorst Frederik-August van Saksen. Centrale buste van de oorlogsgodin Bellona op sokkel met opschrift “I. COSYNE”, omringd door banieren en wapens onder meer pijlenkokers en fasces, het geheel geflankeerd door bloemen- en vruchtenslingers boven twee halfvazen. Bovenaan een banderol met distichon, tevens chronogram: “VIrtUtI aUstrIaCae paCe beLLo fIDeLI - VICtorIIs prUDenter VIgILanter partIs InCLYtae” (Aan de dapperheid van Oostenrijk, trouw in vrede zowel als in oorlog, beroemd door de overwinningen behaald door voorzichtigheid en waakzaamheid).
Centraal risalietRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden. bekroond door een geprofileerd entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. en frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening., nogmaals geprofileerd boven de centrale traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), en geaccentueerd door eier- en tandlijsten. Als top een pelikaan of feniks op sokkel, geflankeerd door twee voluten en liggende leeuwen. Allegorisch tafereel in het timpaanMonumentaal driehoekig of segmentvormig boogveld, meestal besloten in een fronton; vaak rijkelijk versierd.: grijsaard met boek en jongeling met passer en wereldbol, tussen objecten, onder meer vazen, mogelijk een voorstelling van Tijd en Ruimte.

Interieur met bewaarde structuur : balkenlagen met balksloffen en dakspant; Lodewijk XVI-trappaal.

Aan de noord- en oostzijde van de binnenplaats, eenvoudige opstanden wederopgebouwd in 1975, n.o.v. architect J. La Peyre. Ingemetselde gevelsteen met inschrift “coquerea- 1765” in de noordgevel. Uitbreiding in nr. 48, n.o.v. architect J. Laufer-Torenhajm, beëindigd in 1991.

Bronnen

Archieven
SAB/OW 11166 (1839).

Publicaties en studies
CREUZ S., La Maison de la Bellone, Brussel, s.d.