Typologie(ën)
brouwerij
Ontwerper(s)
Juridisch statuut
Beschermd sinds 20 juli 1993
Stijlen
Eclectisme
Art deco
Modernisme
Inventaris(sen)
- Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
- Inventaris van het Industrieel Erfgoed (La Fonderie - 1993-1994)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Het monumentale erfgoed van België. Vorst (DPC-DCE - 2014-2020)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem) en integriteit (idem + kwaliteit van uitvoering).
- Esthetisch Het onroerend goed heeft een esthetische waarde als het de waarnemer zintuigelijk prikkelt op een positieve manier (‘ervaring van schoonheid). Historisch gezien werd deze waarde aangewend om waardevolle natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden aan te duiden, maar het kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Automatisch dringt een afweging met andere waarden zich op, de artistieke in de eerste plaats, maar ook de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen), en dienen koppelingen naar selectiecriteria worden gemaakt: representativiteit, ensemblewaarde en contextuele waarde. Criteria die met andere (met name artistieke) criteria moeten worden gecombineerd.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente, of als bijzonder belangrijke ouderdom en zeldzame ontwikkeling voor een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; enz.), of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale boulevards of in de Leopoldswijk), of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur - met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (b.v. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte), of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (b.v. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, Congreskolom), of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken).
Onderzoek en redactie
2016-2019
id
Urban : 38948
Beschrijving
Voormalige
brouwerij Wielemans-Ceuppens bestaande uit een geheel van drie gebouwen. Op nr.
354 de nieuwe brouwzaal en graansilo’s – thans centrum voor hedendaagse
beeldende kunst Wiels - in
modernistische stijl n.o.v. architect Adrien Blomme, 1930. Op nr. 356-370 de
oude brouwzaal en machinekamer – thans Centre
Culturel de Forest BRASS en Nederlandstalige bibliotheek - in eclectische
stijl met art decoTendens tot de geometrisering van vormen en architecturale ornamenten die zich uitdrukt in het materiaal- en kleurgebruik. elementen gebouwd in 1903. Op nr. 364-366-372 het
“Metropool”, kantoorgebouw in neoclassicistische stijl gebouwd in 1890-1893.
Geschiedenis
De brouwerij Wielemans-Ceuppens werd in 1862 gesticht door Lambert Wielemans en zijn echtgenote Ida Ceuppens. Deze laatste kwam uit een brouwersfamilie wat de keuze logisch maakte een bierhandel te openen. Lambiek en gueuze werden verkocht aan Brusselse cafés, in hun eigendom, waaronder de bekendste ‘Le Roi d’Espagne’ op de Grote Markt. Na de dood van Lambert in 1863 namen de echtgenote en haar drie zonen (Edouard, Prosper en André) de zaak over en besloten hun eigen bier te brouwen. Hiervoor huurden ze, vanaf 1868, een brouwerij in de Nieuwlandstraat, in het centrum van Brussel.
De broers hadden echter grotere plannen en zochten een nieuw en groter terrein. Omwille van de goedkope grond in het nog landelijke Vorst vestigden zij zich in 1879 langs de Van Volxemlaan. Talrijke factoren maakten van dit terrein een ideale ligging. Zo was de laan in volle stedenbouwkundige ontwikkeling wat leidde tot een ideale ligging om het modernistisch imago van de brouwerij te promoten. Ook vergemakkelijkte de nabijheid van het zuidstation en de tramlijn zowel het transport van personeel als de uitvoer van bier via de spoorweg naar de provincies. Het moerassig terrein strekte zich daarenboven uit over meer dan 50 are en bood kansen voor verdere uitbreidingen en verbouwingen.
Vanaf 1887 werd een nieuw biervariant gebrouwen, de lichtblonde pils van lage gisting die van Duitsland afkomstig was en als eerste in België geïntroduceerd werd. Deze pils – die later de naam Wiels kreeg - zou een groot succes kennen en leidde tot een bloeiende zaak die de drie opeenvolgende generaties bleef groeien.
De nieuwe brouwerij werd vanaf 1880 uitgerust met een reeks industriële gebouwen die zich langs de straatzijde bevonden, op het Léon Wielemansplein en langs de Van Volxemlaan, of verspreid op het binnenterrein en langs de spoorweg achteraan het perceel. Deze bestaan uit stoomketels, een meeloven, kuipen voor verdamping, bewaringsvaten, graanschuren, magazijnen, paardenstallen en een smidse. Ook werden twee aanpalende burgerwoningen gebouwd langs de laan voor Edouard en Prosper Wielemans. Het enige gebouw uit deze eerste bouwfase dat vandaag nog bewaard bleef, is het gebouw Metropool (Van Volxemlaan 364-366-372) dat in 1890-1893 werd gebouwd. Het deed dienst als hoofdburelen en ontvangstruimtes en werd deels gebouwd met gevelelementen gerecupereerd van het hoofdgebouw van de Spaar- en Lijfrentekas, gelegen op het de Brouckèreplein, dat enkele jaren voordien aangekocht werd door de Wielemans familie om afgebroken te worden en plaats te maken voor het nieuwe Hotel Metropole (zie Brouckèreplein 33-35). De ingangspoort, de hardstenen elementen zowel als het bronzen frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. met voorstelling van de toekomst en de welvaart, werden gerecupereerd van het gebouw op het de Brouckèreplein. Het hergebruik van architecturale elementen in een nieuwbouw was voor die periode zeer ongebruikelijk en vernieuwend.
In het begin van de 20ste eeuw werden reeds een aantal gebouwen afgebroken en vervangen of sterk verbouwd. De brouwerij Wielemans-Ceuppens bleef immers concurreren op de internationale markt van Europa en moderniseerde hiervoor zijn gebouwen. Zo werd in 1903 een nieuwe brouwzaal opgericht (huidig Van Volxemlaan 256-370). Het gebouw werd voorzien van een machinekamer die als energiecentrale diende voor de fabriek. Zowel de brouwerijmachines als de elektrische stoommachines werden toevertrouwd aan Duitse firma’s en bestonden uit de allernieuwste technieken.
Tijdens het interbellum, bereikte de brouwerij zijn meest productieve periode en telde tot meer dan duizend werknemers. De derde generatie van de brouwersfamilie met Léon Wielemans als hoofdpersoon bleef vernieuwen met de productie van nieuwe bieren zoals de Stout en de Scotch en later de Forst, de extra-foncée en de Nationale. De veelvuldige bouwvergunningen tonen aan dat de brouwerij bleef groeien: nieuwe hangars en garages werden opgetrokken terwijl andere gebouwen werden verhoogd of verbouwd. De nieuwbouw van de Wielemanstoren aan de hoek van het Léon Wielemansplein en de Luttrebruglaan (Van Volxemlaan 354) vormt echter het hoogtepunt van deze periode. Dit emblematisch gebouw dat als nieuwe brouwerij dienstdeed werd in 1930 opgetrokken door de familiearchitect Adrien Blomme. Zowel op architectonisch als op technisch vlak behoorde ze tot de modernste brouwerijen van Europa. Ze bevatte acht brouwkuipen waarvan materie-, mais- en filterkuipen. Het strakke, betonnen gebouw met doorlopende vensterregistersDoorlopende horizontale aaneenschakeling van vensters. getuigt van transparantie en zichtbaarheid ten opzichte van de straat. Om de eenheid met de Wielemanstoren te bewaren, werden de bakstenen voorgevels van de oude brouwerij en machinekamer gerenoveerd en voorzien van een lichtgekleurde cementlaag met art deco ornamentenNiet-zelfstandig sierelement om een voorwerp of gebouw op te luisteren..
In 1935 schakelde de brouwerij over van tonnen naar flessen en liet hiervoor een bottelarij bouwen. Dit modernistisch gebouw met brede vensterregisters bevond zich aan de rechterzijde van het Metropool kantoorgebouw en werd door architecten Adrien en Yvan Blomme gebouwd. In dezelfde periode werd het vervoer van karren getrokken door paarden ook volledig vervangen door gemotoriseerde vrachtwagens.
De brouwerij maakte tijdens de Tweede Wereldoorlog een recessie door. Toch probeerde ze na de oorlog haar activiteiten terug op te nemen en bleef ze haar industriële gebouwen tot begin jaren 1970 uitbreiden. De dood van Léon Wielemans in 1975 en de harde concurrentie en crisis leidden er echter toe dat de Wielemans-Ceuppens brouwerij in 1979 werd verkocht aan de Leuvense biermagnaat Artois (later Interbrew en Inbev). Vanaf de jaren 1980 werden de activiteiten afgebouwd en in 1988 was Th. Rotthier, archterkleinzoon van Prosper Wielemans, genoodzaakt de brouwactiviteiten definitief te staken.
Reeds enkele maanden na de sluiting van de brouwerij werd een groot deel van de industriële gebouwen afgebroken, ook de brouwkuipen in de Wielemanstoren werden deels ontmanteld. La Fonderie verzette zich tegen de afbraak. Volgens K.B. van 20.07.1997 werden de Wielemanstoren, de oude brouwzaal met machinekamer en het kantoorgebouw beschermd als monument.
Het Wiels gebouw werd in 2005-2007 gerestaureerd en doet vandaag dienst als centrum voor hedendaagse beeldende kunst met café-restaurant. De oude brouwzaal met machinekamer werden in gebruik genomen als Cultureel Centrum van de Gemeente Vorst en Nederlandstalige bibliotheek. Het kantoorgebouw wacht nog steeds op een nieuwe functie.
Wiels gebouw
Exterieur
Brouwzaal aan de hoek van de Van Volxemlaan en de Luttrebruglaan, tegenover het Léon Wielemansplein, vier bouwlagen, geheel onder plat dak. Benedenverdieping in hardsteen, overige delen in beton. Hogere benedenverdieping met grote vensteropeningen, repetitieve verdiepingen met nadruk op horizontale lijn door doorlopende vensteropeningen met uitstekende bovendorpels. Centrale traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) Van Volxemlaan met hoofdingang en groot verticaal glasraam geflankeerd door drie registersVensterstrook in een topgevel. van telkens vijf uitspringende lijsten en bovenaan het opschrift Wielemans Ceuppens.
Graansilo in het verlengde van de brouwzaal bestaande uit een blindeZonder opening; blind venster, schijnopening. gevel in beton. Langs de Luttrebruglaan nog één van de vier garagepoorten onder doorlopend dakoversteek. Op de verdiepingen dito registersVensterstrook in een topgevel. met uitspringende lijsten. Uiterst links langs de Luttrebruglaan, doorlopende , driehoekige blinde erkervorm in de bovenste bouwlagen. Aan de achterzijde van het gebouw monumentaal keramieken tegelopschrift met rode letters op wit achtergrond “Wielemans Forst”.
Interieur
Gelijkvloerse verdieping met grote ruimte op twee niveaus waarin drie van de acht koperen brouwkuipen bewaard zijn gebleven. Deze ruimte dient vandaag als onthaal en café/restaurant. Muren bekleed met lambriseringenWandbetimmering, meestal bestaande uit paneelwerk, aangebracht tegen een binnenmuur (vaak het onderste gedeelte ervan); later ook in marmer, stucwerk, … met zwarte tegels en groene randen. Lichtarmaturen in art decoTendens tot de geometrisering van vormen en architecturale ornamenten die zich uitdrukt in het materiaal- en kleurgebruik.. Achteraan het gebouw, ruimte met hogere bouwlaag, bereikbaar via een trap, waarin zich oorspronkelijk de graanzolders bevonden. Deze werd sterk verbouwd en omgevormd tot tentoonstellingszalen.
Vroegere brouwzaal en machinekamer
Exterieur
Vroegere brouwzaal en machinekamer waarvan eerste volume van drie traveeën en vijf bouwlagen onder plat dak en tweede volume van vier traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en twee bouwlagen onder tentdak met centrale glazen koepelBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis.. GecementeerdeMet portlandcement bestrijken. gevel met hardstenen onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. en benedenverdieping met diepe schijnvoegenImitatievoeg in metsel - of pleisterwerk, aangebracht om regelmatige verdeling te bewerkstelligen of bijvoorbeeld natuurstenen parement (simili) te suggereren..
Vroegere brouwzaal met rechthoekige of rondboogvormige muuropeningen, op twee hoogste bouwlagen gekoppeldTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd.. Borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. en penanten in stucwerkModelleerbare, snel hardende massa van gips, kalk en zand; in gepolijste vorm ter vervanging van marmer. versierd met geometrische motieven in art decoTendens tot de geometrisering van vormen en architecturale ornamenten die zich uitdrukt in het materiaal- en kleurgebruik.. Uitspringende kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). met attiek onderbroken door rechthoekige postamenten1. Rechthoekig voetstuk van een standbeeld; - 2. Balkvormige stenen bekroning; - 3. Stenen zijstukken van een balkonborstwering.. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... vervangen met respect voor oorspronkelijk model.
Machinekamer met rechthoekige vensteropeningen waarvan deze van de kelder, gelijkvloerse en eerste verdieping doorlopen in eenzelfde omlijsting. Achtergevel met glasramen waarin het wapenschild van de brouwerij.
Interieur
Vroegere brouwzaal in ijzeren structuur op kolommen, plafond met reeks tongewelven. Keramische vloertegels en muurbetegeling met faiences en decoratieve friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). waarin leeuwen.
Machinekamer met ijzeren draagstructuur van het Polonceau type en centraal glazen dak. Eén grote ruimte waarin zich de stoommachines, compressoren en koelmachines bevonden welke vandaag nog deels bewaard zijn. Keramische vloertegels en lambriseringWandbetimmering, meestal bestaande uit paneelwerk, aangebracht tegen een binnenmuur (vaak het onderste gedeelte ervan); later ook in marmer, stucwerk, … met roze marmeren tegels.
Metropool gebouw
Exterieur
Symmetrische opstand van twee bouwlagen en negen traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) aan de straatzijde. Centraal risalietRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden. onder hoog attiekMuur of bouwlaag boven de kroonlijst die meestal het dak aan het gezicht onttrekt. waarin opschrift met vergulde letters “Brasserie Wielemans-Ceuppens”. BepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. gevel met imitatievoegen en elementen in hardsteen. Rondboogvormige muuropeningen met doorlopende archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog. op de benedenverdieping, rechthoekig met entablementenHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. op de eerste verdieping. Muuropeningen in de risalietRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden. van elkaar gescheiden door colonnetten. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... verdwenen.
Interieur
Volgens ontwerpplan centraal bureau voor de directie met rijk versierde ontvangstzaal waarin lambriseringenWandbetimmering, meestal bestaande uit paneelwerk, aangebracht tegen een binnenmuur (vaak het onderste gedeelte ervan); later ook in marmer, stucwerk, … en beschilderde fresco’s met de grote brouwerssteden. Aan de linkerzijde burelen, aan de rechterzijde economaat.
Beschermd als monument op 20.07.1993
Geschiedenis
De brouwerij Wielemans-Ceuppens werd in 1862 gesticht door Lambert Wielemans en zijn echtgenote Ida Ceuppens. Deze laatste kwam uit een brouwersfamilie wat de keuze logisch maakte een bierhandel te openen. Lambiek en gueuze werden verkocht aan Brusselse cafés, in hun eigendom, waaronder de bekendste ‘Le Roi d’Espagne’ op de Grote Markt. Na de dood van Lambert in 1863 namen de echtgenote en haar drie zonen (Edouard, Prosper en André) de zaak over en besloten hun eigen bier te brouwen. Hiervoor huurden ze, vanaf 1868, een brouwerij in de Nieuwlandstraat, in het centrum van Brussel.
De broers hadden echter grotere plannen en zochten een nieuw en groter terrein. Omwille van de goedkope grond in het nog landelijke Vorst vestigden zij zich in 1879 langs de Van Volxemlaan. Talrijke factoren maakten van dit terrein een ideale ligging. Zo was de laan in volle stedenbouwkundige ontwikkeling wat leidde tot een ideale ligging om het modernistisch imago van de brouwerij te promoten. Ook vergemakkelijkte de nabijheid van het zuidstation en de tramlijn zowel het transport van personeel als de uitvoer van bier via de spoorweg naar de provincies. Het moerassig terrein strekte zich daarenboven uit over meer dan 50 are en bood kansen voor verdere uitbreidingen en verbouwingen.
Vanaf 1887 werd een nieuw biervariant gebrouwen, de lichtblonde pils van lage gisting die van Duitsland afkomstig was en als eerste in België geïntroduceerd werd. Deze pils – die later de naam Wiels kreeg - zou een groot succes kennen en leidde tot een bloeiende zaak die de drie opeenvolgende generaties bleef groeien.
De nieuwe brouwerij werd vanaf 1880 uitgerust met een reeks industriële gebouwen die zich langs de straatzijde bevonden, op het Léon Wielemansplein en langs de Van Volxemlaan, of verspreid op het binnenterrein en langs de spoorweg achteraan het perceel. Deze bestaan uit stoomketels, een meeloven, kuipen voor verdamping, bewaringsvaten, graanschuren, magazijnen, paardenstallen en een smidse. Ook werden twee aanpalende burgerwoningen gebouwd langs de laan voor Edouard en Prosper Wielemans. Het enige gebouw uit deze eerste bouwfase dat vandaag nog bewaard bleef, is het gebouw Metropool (Van Volxemlaan 364-366-372) dat in 1890-1893 werd gebouwd. Het deed dienst als hoofdburelen en ontvangstruimtes en werd deels gebouwd met gevelelementen gerecupereerd van het hoofdgebouw van de Spaar- en Lijfrentekas, gelegen op het de Brouckèreplein, dat enkele jaren voordien aangekocht werd door de Wielemans familie om afgebroken te worden en plaats te maken voor het nieuwe Hotel Metropole (zie Brouckèreplein 33-35). De ingangspoort, de hardstenen elementen zowel als het bronzen frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. met voorstelling van de toekomst en de welvaart, werden gerecupereerd van het gebouw op het de Brouckèreplein. Het hergebruik van architecturale elementen in een nieuwbouw was voor die periode zeer ongebruikelijk en vernieuwend.
In het begin van de 20ste eeuw werden reeds een aantal gebouwen afgebroken en vervangen of sterk verbouwd. De brouwerij Wielemans-Ceuppens bleef immers concurreren op de internationale markt van Europa en moderniseerde hiervoor zijn gebouwen. Zo werd in 1903 een nieuwe brouwzaal opgericht (huidig Van Volxemlaan 256-370). Het gebouw werd voorzien van een machinekamer die als energiecentrale diende voor de fabriek. Zowel de brouwerijmachines als de elektrische stoommachines werden toevertrouwd aan Duitse firma’s en bestonden uit de allernieuwste technieken.
Tijdens het interbellum, bereikte de brouwerij zijn meest productieve periode en telde tot meer dan duizend werknemers. De derde generatie van de brouwersfamilie met Léon Wielemans als hoofdpersoon bleef vernieuwen met de productie van nieuwe bieren zoals de Stout en de Scotch en later de Forst, de extra-foncée en de Nationale. De veelvuldige bouwvergunningen tonen aan dat de brouwerij bleef groeien: nieuwe hangars en garages werden opgetrokken terwijl andere gebouwen werden verhoogd of verbouwd. De nieuwbouw van de Wielemanstoren aan de hoek van het Léon Wielemansplein en de Luttrebruglaan (Van Volxemlaan 354) vormt echter het hoogtepunt van deze periode. Dit emblematisch gebouw dat als nieuwe brouwerij dienstdeed werd in 1930 opgetrokken door de familiearchitect Adrien Blomme. Zowel op architectonisch als op technisch vlak behoorde ze tot de modernste brouwerijen van Europa. Ze bevatte acht brouwkuipen waarvan materie-, mais- en filterkuipen. Het strakke, betonnen gebouw met doorlopende vensterregistersDoorlopende horizontale aaneenschakeling van vensters. getuigt van transparantie en zichtbaarheid ten opzichte van de straat. Om de eenheid met de Wielemanstoren te bewaren, werden de bakstenen voorgevels van de oude brouwerij en machinekamer gerenoveerd en voorzien van een lichtgekleurde cementlaag met art deco ornamentenNiet-zelfstandig sierelement om een voorwerp of gebouw op te luisteren..
In 1935 schakelde de brouwerij over van tonnen naar flessen en liet hiervoor een bottelarij bouwen. Dit modernistisch gebouw met brede vensterregisters bevond zich aan de rechterzijde van het Metropool kantoorgebouw en werd door architecten Adrien en Yvan Blomme gebouwd. In dezelfde periode werd het vervoer van karren getrokken door paarden ook volledig vervangen door gemotoriseerde vrachtwagens.
De brouwerij maakte tijdens de Tweede Wereldoorlog een recessie door. Toch probeerde ze na de oorlog haar activiteiten terug op te nemen en bleef ze haar industriële gebouwen tot begin jaren 1970 uitbreiden. De dood van Léon Wielemans in 1975 en de harde concurrentie en crisis leidden er echter toe dat de Wielemans-Ceuppens brouwerij in 1979 werd verkocht aan de Leuvense biermagnaat Artois (later Interbrew en Inbev). Vanaf de jaren 1980 werden de activiteiten afgebouwd en in 1988 was Th. Rotthier, archterkleinzoon van Prosper Wielemans, genoodzaakt de brouwactiviteiten definitief te staken.
Reeds enkele maanden na de sluiting van de brouwerij werd een groot deel van de industriële gebouwen afgebroken, ook de brouwkuipen in de Wielemanstoren werden deels ontmanteld. La Fonderie verzette zich tegen de afbraak. Volgens K.B. van 20.07.1997 werden de Wielemanstoren, de oude brouwzaal met machinekamer en het kantoorgebouw beschermd als monument.
Het Wiels gebouw werd in 2005-2007 gerestaureerd en doet vandaag dienst als centrum voor hedendaagse beeldende kunst met café-restaurant. De oude brouwzaal met machinekamer werden in gebruik genomen als Cultureel Centrum van de Gemeente Vorst en Nederlandstalige bibliotheek. Het kantoorgebouw wacht nog steeds op een nieuwe functie.
Wiels gebouw
Exterieur
Brouwzaal aan de hoek van de Van Volxemlaan en de Luttrebruglaan, tegenover het Léon Wielemansplein, vier bouwlagen, geheel onder plat dak. Benedenverdieping in hardsteen, overige delen in beton. Hogere benedenverdieping met grote vensteropeningen, repetitieve verdiepingen met nadruk op horizontale lijn door doorlopende vensteropeningen met uitstekende bovendorpels. Centrale traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) Van Volxemlaan met hoofdingang en groot verticaal glasraam geflankeerd door drie registersVensterstrook in een topgevel. van telkens vijf uitspringende lijsten en bovenaan het opschrift Wielemans Ceuppens.
Graansilo in het verlengde van de brouwzaal bestaande uit een blindeZonder opening; blind venster, schijnopening. gevel in beton. Langs de Luttrebruglaan nog één van de vier garagepoorten onder doorlopend dakoversteek. Op de verdiepingen dito registersVensterstrook in een topgevel. met uitspringende lijsten. Uiterst links langs de Luttrebruglaan, doorlopende , driehoekige blinde erkervorm in de bovenste bouwlagen. Aan de achterzijde van het gebouw monumentaal keramieken tegelopschrift met rode letters op wit achtergrond “Wielemans Forst”.
Interieur
Gelijkvloerse verdieping met grote ruimte op twee niveaus waarin drie van de acht koperen brouwkuipen bewaard zijn gebleven. Deze ruimte dient vandaag als onthaal en café/restaurant. Muren bekleed met lambriseringenWandbetimmering, meestal bestaande uit paneelwerk, aangebracht tegen een binnenmuur (vaak het onderste gedeelte ervan); later ook in marmer, stucwerk, … met zwarte tegels en groene randen. Lichtarmaturen in art decoTendens tot de geometrisering van vormen en architecturale ornamenten die zich uitdrukt in het materiaal- en kleurgebruik.. Achteraan het gebouw, ruimte met hogere bouwlaag, bereikbaar via een trap, waarin zich oorspronkelijk de graanzolders bevonden. Deze werd sterk verbouwd en omgevormd tot tentoonstellingszalen.
Vroegere brouwzaal en machinekamer
Exterieur
Vroegere brouwzaal en machinekamer waarvan eerste volume van drie traveeën en vijf bouwlagen onder plat dak en tweede volume van vier traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en twee bouwlagen onder tentdak met centrale glazen koepelBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis.. GecementeerdeMet portlandcement bestrijken. gevel met hardstenen onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. en benedenverdieping met diepe schijnvoegenImitatievoeg in metsel - of pleisterwerk, aangebracht om regelmatige verdeling te bewerkstelligen of bijvoorbeeld natuurstenen parement (simili) te suggereren..
Vroegere brouwzaal met rechthoekige of rondboogvormige muuropeningen, op twee hoogste bouwlagen gekoppeldTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd.. Borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. en penanten in stucwerkModelleerbare, snel hardende massa van gips, kalk en zand; in gepolijste vorm ter vervanging van marmer. versierd met geometrische motieven in art decoTendens tot de geometrisering van vormen en architecturale ornamenten die zich uitdrukt in het materiaal- en kleurgebruik.. Uitspringende kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). met attiek onderbroken door rechthoekige postamenten1. Rechthoekig voetstuk van een standbeeld; - 2. Balkvormige stenen bekroning; - 3. Stenen zijstukken van een balkonborstwering.. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... vervangen met respect voor oorspronkelijk model.
Machinekamer met rechthoekige vensteropeningen waarvan deze van de kelder, gelijkvloerse en eerste verdieping doorlopen in eenzelfde omlijsting. Achtergevel met glasramen waarin het wapenschild van de brouwerij.
Interieur
Vroegere brouwzaal in ijzeren structuur op kolommen, plafond met reeks tongewelven. Keramische vloertegels en muurbetegeling met faiences en decoratieve friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). waarin leeuwen.
Machinekamer met ijzeren draagstructuur van het Polonceau type en centraal glazen dak. Eén grote ruimte waarin zich de stoommachines, compressoren en koelmachines bevonden welke vandaag nog deels bewaard zijn. Keramische vloertegels en lambriseringWandbetimmering, meestal bestaande uit paneelwerk, aangebracht tegen een binnenmuur (vaak het onderste gedeelte ervan); later ook in marmer, stucwerk, … met roze marmeren tegels.
Metropool gebouw
Exterieur
Symmetrische opstand van twee bouwlagen en negen traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) aan de straatzijde. Centraal risalietRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden. onder hoog attiekMuur of bouwlaag boven de kroonlijst die meestal het dak aan het gezicht onttrekt. waarin opschrift met vergulde letters “Brasserie Wielemans-Ceuppens”. BepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. gevel met imitatievoegen en elementen in hardsteen. Rondboogvormige muuropeningen met doorlopende archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog. op de benedenverdieping, rechthoekig met entablementenHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. op de eerste verdieping. Muuropeningen in de risalietRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden. van elkaar gescheiden door colonnetten. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... verdwenen.
Interieur
Volgens ontwerpplan centraal bureau voor de directie met rijk versierde ontvangstzaal waarin lambriseringenWandbetimmering, meestal bestaande uit paneelwerk, aangebracht tegen een binnenmuur (vaak het onderste gedeelte ervan); later ook in marmer, stucwerk, … en beschilderde fresco’s met de grote brouwerssteden. Aan de linkerzijde burelen, aan de rechterzijde economaat.
Beschermd als monument op 20.07.1993
Bronnen
Archieven
La
Fonderie, Brouwerij Wielemans-Ceuppens, Vanderhulst G., fiche 64, 65, 66, 67,
1992.
Publicaties en Studies
s.a.,
Blomme Wiels, Brussel, 2007.
Bier en brouwerijen te Brussel, Van de
Middeleeuwen tot vandaag,
Archief en Museum van het Vlaams Leven te Brussel vzw, Brussel, 1996, pp.
223-225.
BLOMME, F., A
la rencontre d’Adrien Blomme 1878-1940. Sa vie, son œuvre racontées par
Françoise Blomme, CIVA, Brussel, 2004.
COURTOIS, R. en M. HERCK, Adrien
Blomme. Travaux d’architecte, SCAB, Brussel, 1978.
CULOT, M. [dir.], Forest. Inventaire
visuel de l'architecture industrielle à Bruxelles, AAM, Bruxelles,
1980-1982, fiche 1.
DEL MARMOL, B. en O. BERCKMANS, Ancien
immeuble de bureaux de la brasserie Wielemans-Ceuppens, avenue Van Volxem
366-368 à Forest. Etude historique et matérielle de la salle dite “de
réception” du rez-de-chaussée, APEB, Brussel, 2016, vol. 1 en 2.
VERNIERS, L’histoire de Forest-les-Bruxelles,
Bruxelles, 1949, p. 299.
Tijdschriften
GERARD,
H., ‘De brouwerijen Wielemans-Ceuppens te Vorst, een wedergeboorte in vrouwelijke
linie’, Historische woonsteden en tuinen,
nr. 141, 2004, pp. 29-33.
KERREMANS, R., ‘Les brasseries
Wielemans-Ceuppens classées’, Les
Nouvelles du Patrimoine, nr. 51, 1993, pp. 26-27.
NEMO, J., ‘Les nouvelles installations de Wielemans-Ceuppens’, Clarté, nr. 12, 1933, pp. 17-20.
‘La nouvelle salle de brassage de la brasserie Wielemans-Ceuppens, œuvre de
l’architecte A. Blomme’, La Revue
Documentaire, nr. 7, 1931, pp. 106-110.
VAES, J-P., ‘Wielemans-Ceuppens. Grandeur et décadence d’une brasserie’, Les cahiers de la Fonderie, nr. 8, 1990,
pp. 13-22.
VANDERHULST, G., ‘La Fonderie veut sauver la Brasserie. Un témoin, un
acteur, une réflexion’, Les cahiers de la
Fonderie, nr. 8, 1990, pp. 2-7.
VAN LIL, A., ‘Wielemans-Ceuppens. Un nom séculaire à Forest’, Le Folklore Brabançon, nr. 252, 1986, pp.
291-314.
