Typologie(ën)
kliniek/hospitaal/ziekenhuis
Ontwerper(s)
Victor HORTA – architect – 1907-1911
Juridisch statuut
Ingeschreven in de wettelijke inventaris op 19 augustus 2024
Stijlen
Eclectisme
Art nouveau
Inventaris(sen)
- Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
- Actualisatie van de Urgentie-Inventaris (Sint-Lukasarchief - 1993-1994)
- Actualisatie van het inventarisatieproject van het Bouwkundig Erfgoed (DMS-DML - 1995-1998)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem), authenticiteit (idem + de kwaliteit van de uitvoering) en integriteit (bewaringstoestand, oorspronkelijke elementen)). Een goed bevat ook artistieke waarde als het kunstwerken omvat (beeldhouwwerken, reliëfs ontworpen voor het goed, enz.) of decoratieve elementen uit de oorspronkelijke bouwperiode of met bijzondere kwaliteit (gesigneerd glasramen, sgraffito, lichtbeuk, enz.).
- Esthetisch Historisch gezien werd die waarde aangewend om waardevolle groene ruimten en natuurlijke of halfnatuurlijke gebieden aan te duiden. De waarde kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Een afweging met andere waarden dringt zich tevens op: de artistieke, de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en de stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen). De volgende selectiecriteria worden er eveneens aan gekoppeld: de ensemblewaarde en de contextuele waarde.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde : - als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente; - of als getuigenis van een periode en/of een zeldzame ontwikkeling van een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; de Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; - of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale lanen of in de Leopoldswijk); - of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur – met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (bv. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte); - of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (bv. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, de Congreskolom); - of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken); - of als het representatief is van het oeuvre van een belangrijke architect in de architectuurgeschiedenis op internationaal, nationaal, regionaal of lokaal niveau (dit betreft zowel befaamde architecten als V. Horta, V. Bourgeois, M. Polak als secundaire architecten, die lokaal verbonden worden aan een gemeente zoals Fernand Lefever in Koekelberg of Emile Hoebeke in Sint-Agatha-Berchem).
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen of landschappen hebben in het verleden een prominente rol gespeeld in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte en de stedelijke ruimte. Meestal bepalen zij andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het daarin een rol speelt, bijvoorbeeld : - hoekgebouwen; - coherente pleinen of homogene huizenrijen (gevels die een ensemble vormen van dezelfde stijl, periode en volume); - tuinwijken, - deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, - relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe die architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2018
id
Urban : 38547
Beschrijving
Rondom de site van het Brugmannziekenhuis (zie
letters C op het plan), omheining naar ontwerp van de architect Victor Horta
uit 1907 en gebouwd vanaf 1911.
Er zijn drie soorten omheiningen, de eerste twee ontworpen in een eclectischeVeel voorkomende stijl (ca. 1850-1914) die inspiratie put uit verschillende architectuurstijlen uit het verleden. Komt door de combinatie van enerzijds verschillende stijlelementen en anderzijds nieuwe technieken en materialen tot een unieke eigentijdse creatie. stijl getint met Art NouveauInternationale beweging (1893 - ca. 1914) als reactie op de ‘neo’-stijlen, maar met sterk lokale verschillen. In België kent de stijl twee stromingen, namelijk de florale art nouveau met Victor Horta als boegbeeld en anderzijds de geometrische art nouveau beïnvloed door Paul Hankar of de Wiener Secession..
Het gedeelte langs het plein wordt gevormd door een hek van rechte staven op een geprofileerde hardstenen sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel., bevestigd aan vierkante metalen palen met voetstuk en kapiteelKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen., dat laatste onder een koepelvormige bekroning. Dit hek wordt onderbroken door nissenUitsparing in de dikte van een muur, kan rechthoekig zijn of onder een boog, achtervlak kan vlak, segmentvormig, halfrond of gebogen zijn; diepe nis voor standbeeld. tussen pijlers1. Muurstut zonder entasis (kromming), mogelijk met basis en kapiteel; - 2. Massief gemetseld of betonnen steunelement met gewoonlijk rechthoekige doorsnede (vb. bruggepijler,…) met kapiteelKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen., in oranjerode baksteen en hardsteen, versierd met platen wit marmer waarop de namen van weldoeners staan. De pijlers1. Muurstut zonder entasis (kromming), mogelijk met basis en kapiteel; - 2. Massief gemetseld of betonnen steunelement met gewoonlijk rechthoekige doorsnede (vb. bruggepijler,…) worden verbonden door de overkapping van de nissenUitsparing in de dikte van een muur, kan rechthoekig zijn of onder een boog, achtervlak kan vlak, segmentvormig, halfrond of gebogen zijn; diepe nis voor standbeeld., als een onregelmatig uitgesnedenVerdiept aanbrengen, beitelen,… tussendorpelStenen dorpel die een deur of venster horizontaal in tweeën deelt.. Vooraan wordt het traliewerk, op dezelfde sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel., verlengd door een afgerond stuk volle muur dat wordt versierd en bekroond door stenen cordonlijsten die twee registersVensterstrook in een topgevel. bakstenen afbakenen, het onderste rood, het bovenste geel.
Voorbij de directeurswoning en net vóór de Geneeskundige Stichting Koningin Elisabeth dient de omheining ook als volle steunmuur voor de kunstmatige grondlaag van de site, die aan deze zijde een afgeronde hoek heeft. De cementen sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel. wordt afgeboord door een getrapteGevel met een driehoekige bekroning die trapsgewijs versmalt. laag hardsteen met holronde muurvoet, een indeling ingegeven door de sterke helling van de weg. De volledig van gekleurde baksteen gemaakte muur wordt verstevigd door brede pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel., twee rechte en twee voorstevenvormige, met stenen kapiteelKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen.. Over bijna de gehele hoogte is de muur gemaakt van oranjerode baksteen. Het bovendeel is in rode en geelgetinte baksteen met onderaanstenen cordonlijsten (waaronder de dekplaat) belijnd door rode tandfriezen
De rest van de site wordt afgeboord door een eenvoudige betonnen afsluiting bestaande uit palen waartussen platen die met een friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). met radmotief zijn opengewerktOpengewerkt, voorzien van een stelsel van kleine, decoratieve openingen.. Deze afsluiting werd enkel onderbroken door de portalen1. In muur uitgespaarde ruimte voor een deur of toegang; - 2. Meer gesloten, voor of achter een gebouw geplaatste beschutting (voorbouw, vestibule). van de Geneeskundige Stichting Koningin Elisabeth en die van het mortuarium. Vandaag blijft hier slechts één gedeelte van over, namelijk dat vóór de Stichting.
Er zijn drie soorten omheiningen, de eerste twee ontworpen in een eclectischeVeel voorkomende stijl (ca. 1850-1914) die inspiratie put uit verschillende architectuurstijlen uit het verleden. Komt door de combinatie van enerzijds verschillende stijlelementen en anderzijds nieuwe technieken en materialen tot een unieke eigentijdse creatie. stijl getint met Art NouveauInternationale beweging (1893 - ca. 1914) als reactie op de ‘neo’-stijlen, maar met sterk lokale verschillen. In België kent de stijl twee stromingen, namelijk de florale art nouveau met Victor Horta als boegbeeld en anderzijds de geometrische art nouveau beïnvloed door Paul Hankar of de Wiener Secession..
Het gedeelte langs het plein wordt gevormd door een hek van rechte staven op een geprofileerde hardstenen sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel., bevestigd aan vierkante metalen palen met voetstuk en kapiteelKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen., dat laatste onder een koepelvormige bekroning. Dit hek wordt onderbroken door nissenUitsparing in de dikte van een muur, kan rechthoekig zijn of onder een boog, achtervlak kan vlak, segmentvormig, halfrond of gebogen zijn; diepe nis voor standbeeld. tussen pijlers1. Muurstut zonder entasis (kromming), mogelijk met basis en kapiteel; - 2. Massief gemetseld of betonnen steunelement met gewoonlijk rechthoekige doorsnede (vb. bruggepijler,…) met kapiteelKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen., in oranjerode baksteen en hardsteen, versierd met platen wit marmer waarop de namen van weldoeners staan. De pijlers1. Muurstut zonder entasis (kromming), mogelijk met basis en kapiteel; - 2. Massief gemetseld of betonnen steunelement met gewoonlijk rechthoekige doorsnede (vb. bruggepijler,…) worden verbonden door de overkapping van de nissenUitsparing in de dikte van een muur, kan rechthoekig zijn of onder een boog, achtervlak kan vlak, segmentvormig, halfrond of gebogen zijn; diepe nis voor standbeeld., als een onregelmatig uitgesnedenVerdiept aanbrengen, beitelen,… tussendorpelStenen dorpel die een deur of venster horizontaal in tweeën deelt.. Vooraan wordt het traliewerk, op dezelfde sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel., verlengd door een afgerond stuk volle muur dat wordt versierd en bekroond door stenen cordonlijsten die twee registersVensterstrook in een topgevel. bakstenen afbakenen, het onderste rood, het bovenste geel.
Voorbij de directeurswoning en net vóór de Geneeskundige Stichting Koningin Elisabeth dient de omheining ook als volle steunmuur voor de kunstmatige grondlaag van de site, die aan deze zijde een afgeronde hoek heeft. De cementen sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel. wordt afgeboord door een getrapteGevel met een driehoekige bekroning die trapsgewijs versmalt. laag hardsteen met holronde muurvoet, een indeling ingegeven door de sterke helling van de weg. De volledig van gekleurde baksteen gemaakte muur wordt verstevigd door brede pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel., twee rechte en twee voorstevenvormige, met stenen kapiteelKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen.. Over bijna de gehele hoogte is de muur gemaakt van oranjerode baksteen. Het bovendeel is in rode en geelgetinte baksteen met onderaanstenen cordonlijsten (waaronder de dekplaat) belijnd door rode tandfriezen
De rest van de site wordt afgeboord door een eenvoudige betonnen afsluiting bestaande uit palen waartussen platen die met een friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). met radmotief zijn opengewerktOpengewerkt, voorzien van een stelsel van kleine, decoratieve openingen.. Deze afsluiting werd enkel onderbroken door de portalen1. In muur uitgespaarde ruimte voor een deur of toegang; - 2. Meer gesloten, voor of achter een gebouw geplaatste beschutting (voorbouw, vestibule). van de Geneeskundige Stichting Koningin Elisabeth en die van het mortuarium. Vandaag blijft hier slechts één gedeelte van over, namelijk dat vóór de Stichting.
