Voormalig faience- en porseleinmagazijn P. Van Der Elst & Cie
Charles Demeerstraat 1, 3
Dieudonné Lefèvrestraat 75
Typologie(ën)
loods
Ontwerper(s)
Paul HAMESSE & FRÈRES – architect, architectenbureau – 1923
Juridisch statuut
Ingeschreven in de wettelijke inventaris op 19 augustus 2024
Stijlen
Eclectisme
Inventaris(sen)
- Inventaris van de Industriële Architectuur (AAM - 1980-1982)
- Actualisatie van het inventarisatieproject van het Bouwkundig Erfgoed (DMS-DML - 1995-1998)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Het monumentale erfgoed van België. Laken (Archistory - 2016-2019)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem) en integriteit (idem + kwaliteit van uitvoering).
- Esthetisch Het onroerend goed heeft een esthetische waarde als het de waarnemer zintuigelijk prikkelt op een positieve manier (‘ervaring van schoonheid). Historisch gezien werd deze waarde aangewend om waardevolle natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden aan te duiden, maar het kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Automatisch dringt een afweging met andere waarden zich op, de artistieke in de eerste plaats, maar ook de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen), en dienen koppelingen naar selectiecriteria worden gemaakt: representativiteit, ensemblewaarde en contextuele waarde. Criteria die met andere (met name artistieke) criteria moeten worden gecombineerd.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente, of als bijzonder belangrijke ouderdom en zeldzame ontwikkeling voor een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; enz.), of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale boulevards of in de Leopoldswijk), of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur - met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (b.v. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte), of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (b.v. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, Congreskolom), of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken).
- Sociaal Moeilijk te onderscheiden van de volkskundige waarde en over het algemeen onvoldoende om een selectie op zichzelf te rechtvaardigen. - plaats van herinnering van een gemeenschap, van een sociale groep (bijvoorbeeld: potale in Sainte-Agathe, het kerkplein in Berhem-Sainte-Agathe, Vieux Tilleuls de Boendael in Elsene) - een plaats met volkssymboliek (b.v. Café La Fleur en Papier Doré in de Alexiensstraat) - een plaats waar een wijk gegroepeerd of gestructureerd is (bv. de Fer à Cheval-gebouwen in de Floréal-woonwijk).
- Technisch Onder de technische waarde van een onroerend goed kan men het vroeg gebruik van een bepaald materiaal of een bepaalde techniek verstaan (> engineering), ook gebouwen met een constructief of technologisch belang, een technisch hoogstandje of een technologische innovatie kunnen in aanmerking komen. Het kan eveneens industrieel-archeologisch waardevol worden begrepen zoals getuigenissen van verouderde bouwmethodes. Vanzelfsprekend dringt een koppeling zich aan mbt een wetenschappelijke waarde.
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen spelen, meer dan andere bouwkundige goederen, een prominente rol in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte in het verleden. Meestal determineren zijn andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het hierin een rol speelt, bijvoorbeeld hoekgebouwen, coherente pleinen of (straatwanden), deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, maar ook relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe deze architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2016-2017
id
Urban : 37525
Beschrijving
Geheel van industriële gebouwen in eclectische stijl,
n.o.v. architecten Paul Hamesse et frères, 1923. Signatuur op de
benedenverdieping op nr. 3, links, “PAUL HAMESSE / FRERES / ARCHITECTES”.
Geschiedenis
Op het hoekterrein, aan de kant van de Charles Demeerstraat, liet de firma Van Der Elst in 1923 een L-vormig magazijn bouwen (nr. 3), dat door een binnenplaats van de directeurswoning (nr. 1) werd afgescheiden, met een achterliggend bijgebouw. In 1930 werden de gebouwen overgenomen door de Etablissements Wouters & Cie, een firma die er een magazijn van buitenlandse bieren inrichtte en twee nieuwe evenwijdige gebouwen liet bouwen aan de kant van de Dieudonné Lefèvrestraat (nr. 75), waaronder een hangar met een glazen dak. Eind jaren 1990 werd het gerenoveerde complex ingenomen door een islamitisch cultureel centrum. Toen werd ook de hangar uit 1930 gesloopt en werden de bakstenen gevels met ruitmotieven beschilderd.
Beschrijving
Gevels oorspronkelijk in baksteen met elementen in witsteen, similiBepleistering ter imitatie van natuursteen. en hardsteen.
Op nr. 1 Charles Demeerstraat, vrijstaande woning van drie bouwlagen onder schilddak. HoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met hoge bepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). met spiegels versierd met eierlijsten. Drie klimmende dakkapellenDakkapel met overkapping die in dezelfde richting helt als het dakvlak. in hout. KroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). bewaard. Schrijnwerk vervangen.
Op de voorgevel en de rechterzijgevel, rondboogvormige muuropeningen met archivolt op de benedenverdieping. Op de eerste verdieping, muuropeningen onder getande latei ingewerkt in een doorlopende band. Op de tweede, korfboogvensters die de friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). op het hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. doorbreken. Borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. op de verdiepingen versierd met rechtopstaande zaagtandfriezen. Smeedijzeren borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust..
Twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) op de voorgevel, de hoofdtraveeBredere en rijker uitgewerkte travee, meestal van een huis met asymmetrische compositie; vaak in risaliet en onder bekronende topgevel. opengewerkt met twee venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de benedenverdieping en drielichtenGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere. op de verdiepingen, met centraal Frans balkon op druiper. Deur met onregelmatig uitgesnedenVerdiept aanbrengen, beitelen,… stijlen.
Twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) op de rechterzijgevel, de tweede achter een rechthoekige voorbouw bekroond door een terras en opengewerkt met een serlianaDrielicht met centraal hoger venster onder rondboog en laterale vensters onder architraaf. op de tweede verdieping.
Bepleisterde linkerzijgevel van één traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), met pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel..
Achtergevel achter een lagere voorbouw en het bijgebouw van twee bouwlagen.
Oorspronkelijk, secundaire voetgangersingang onder gewelfde kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement)., aangebouwd tegen de linkerzijde van de woning. Deze ingang en de oorspronkelijke afsluiting zijn vervangen door een hek van recente datum.
Op nr. 3 Charles Demeerstraat, opslagplaats van twee bouwlagen onder plat dak. Symmetrische straatgevel van drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), de centrale smaller. Ze worden geflankeerd door pilasters, die uiterst rechts gekoppeldTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd., met gecanneleerde top. VenstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de benedenverdieping met tralies in art-decostijl. BlindZonder opening; blind venster, schijnopening. hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met centraal een gewelfde bekroning waarop de bedrijfsnaam stond. Zijgevel thans bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen.. Raamwerk met, oorspronkelijk, metalen verdelingen, vervangen.
Op nr. 75 Dieudonné Lefèvrestraat, lang gebouw uit 1930 van twee bouwlagen onder plat dak. VensterLicht- en/of luchtopening in een muur. van de onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. gewijzigd. Links, gevel van de oude hangar, met een brede inrijpoort.
Op de hoek, bakstenen omheiningsmuur geritmeerd door pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel..
Geschiedenis
Op het hoekterrein, aan de kant van de Charles Demeerstraat, liet de firma Van Der Elst in 1923 een L-vormig magazijn bouwen (nr. 3), dat door een binnenplaats van de directeurswoning (nr. 1) werd afgescheiden, met een achterliggend bijgebouw. In 1930 werden de gebouwen overgenomen door de Etablissements Wouters & Cie, een firma die er een magazijn van buitenlandse bieren inrichtte en twee nieuwe evenwijdige gebouwen liet bouwen aan de kant van de Dieudonné Lefèvrestraat (nr. 75), waaronder een hangar met een glazen dak. Eind jaren 1990 werd het gerenoveerde complex ingenomen door een islamitisch cultureel centrum. Toen werd ook de hangar uit 1930 gesloopt en werden de bakstenen gevels met ruitmotieven beschilderd.
Beschrijving
Gevels oorspronkelijk in baksteen met elementen in witsteen, similiBepleistering ter imitatie van natuursteen. en hardsteen.
Op nr. 1 Charles Demeerstraat, vrijstaande woning van drie bouwlagen onder schilddak. HoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met hoge bepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). met spiegels versierd met eierlijsten. Drie klimmende dakkapellenDakkapel met overkapping die in dezelfde richting helt als het dakvlak. in hout. KroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). bewaard. Schrijnwerk vervangen.
Op de voorgevel en de rechterzijgevel, rondboogvormige muuropeningen met archivolt op de benedenverdieping. Op de eerste verdieping, muuropeningen onder getande latei ingewerkt in een doorlopende band. Op de tweede, korfboogvensters die de friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). op het hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. doorbreken. Borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. op de verdiepingen versierd met rechtopstaande zaagtandfriezen. Smeedijzeren borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust..
Twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) op de voorgevel, de hoofdtraveeBredere en rijker uitgewerkte travee, meestal van een huis met asymmetrische compositie; vaak in risaliet en onder bekronende topgevel. opengewerkt met twee venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de benedenverdieping en drielichtenGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere. op de verdiepingen, met centraal Frans balkon op druiper. Deur met onregelmatig uitgesnedenVerdiept aanbrengen, beitelen,… stijlen.
Twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) op de rechterzijgevel, de tweede achter een rechthoekige voorbouw bekroond door een terras en opengewerkt met een serlianaDrielicht met centraal hoger venster onder rondboog en laterale vensters onder architraaf. op de tweede verdieping.
Bepleisterde linkerzijgevel van één traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), met pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel..
Achtergevel achter een lagere voorbouw en het bijgebouw van twee bouwlagen.
Oorspronkelijk, secundaire voetgangersingang onder gewelfde kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement)., aangebouwd tegen de linkerzijde van de woning. Deze ingang en de oorspronkelijke afsluiting zijn vervangen door een hek van recente datum.
Op nr. 3 Charles Demeerstraat, opslagplaats van twee bouwlagen onder plat dak. Symmetrische straatgevel van drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), de centrale smaller. Ze worden geflankeerd door pilasters, die uiterst rechts gekoppeldTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd., met gecanneleerde top. VenstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de benedenverdieping met tralies in art-decostijl. BlindZonder opening; blind venster, schijnopening. hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met centraal een gewelfde bekroning waarop de bedrijfsnaam stond. Zijgevel thans bepleisterdMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen.. Raamwerk met, oorspronkelijk, metalen verdelingen, vervangen.
Op nr. 75 Dieudonné Lefèvrestraat, lang gebouw uit 1930 van twee bouwlagen onder plat dak. VensterLicht- en/of luchtopening in een muur. van de onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. gewijzigd. Links, gevel van de oude hangar, met een brede inrijpoort.
Op de hoek, bakstenen omheiningsmuur geritmeerd door pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel..
Bronnen
Archieven
SAB/OW 53631 (1923), 39051 (1930), 94947 (1990), 106745 (1995).
Publicaties en studies
CULOT, M. [o.l.v.], Bruxelles Hors Pentagone. Inventaire visuel de l’architecture industrielle à Bruxelles, AAM, Brussel, 1980, fiche 37.
Tijdschriften
Almanach du Commerce et de l’Industrie, “Charles De Meer (rue)”, 1925, 1928, 1932.
Websites
Brussel, stad van architecten - Paul Hamesse
