Typologie(ën)
drukkerij
Ontwerper(s)
Marcel VAN GOETHEM – architect – 1950
Juridisch statuut
Ingeschreven in de wettelijke inventaris op 19 augustus 2024
Stijlen
Modernisme
Inventaris(sen)
- Inventaris van engineering erfgoed (2011)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem) en integriteit (idem + kwaliteit van uitvoering).
- Esthetisch Het onroerend goed heeft een esthetische waarde als het de waarnemer zintuigelijk prikkelt op een positieve manier (‘ervaring van schoonheid). Historisch gezien werd deze waarde aangewend om waardevolle natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden aan te duiden, maar het kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Automatisch dringt een afweging met andere waarden zich op, de artistieke in de eerste plaats, maar ook de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen), en dienen koppelingen naar selectiecriteria worden gemaakt: representativiteit, ensemblewaarde en contextuele waarde. Criteria die met andere (met name artistieke) criteria moeten worden gecombineerd.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente, of als bijzonder belangrijke ouderdom en zeldzame ontwikkeling voor een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; enz.), of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale boulevards of in de Leopoldswijk), of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur - met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (b.v. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte), of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (b.v. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, Congreskolom), of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken).
- Wetenschappelijk Over het algemeen gebruikt om natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden te waarderen in hun botanische kwaliteiten. Binnen de context van een onroerend goed kan het de aanwezigheid van een (bouw)element (bijzonder materiaal, experimenteel materiaal, bouwprocédé of -component) of getuigenis van een ruimtelijk-structurele ruimte (stedenbouwkundig) waarvan het behoud moet worden overwogen met het oog op wetenschappelijk onderzoek.
- Technisch Onder de technische waarde van een onroerend goed kan men het vroeg gebruik van een bepaald materiaal of een bepaalde techniek verstaan (> engineering), ook gebouwen met een constructief of technologisch belang, een technisch hoogstandje of een technologische innovatie kunnen in aanmerking komen. Het kan eveneens industrieel-archeologisch waardevol worden begrepen zoals getuigenissen van verouderde bouwmethodes. Vanzelfsprekend dringt een koppeling zich aan mbt een wetenschappelijke waarde.
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen spelen, meer dan andere bouwkundige goederen, een prominente rol in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte in het verleden. Meestal determineren zijn andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het hierin een rol speelt, bijvoorbeeld hoekgebouwen, coherente pleinen of (straatwanden), deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, maar ook relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe deze architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2016
id
Urban : 33446
Beschrijving
Modernistisch
drukkerijgebouw naar ontwerp van Marcel Van Goethem, 1950.
Samen met de Hoofdzetel van de Nationale Bank (zie de Berlaimontlaan 1-3-5), ontworpen door dezelfde architect, in dienst van de Bank, boven de nieuw aangelegde noord-zuidspoorwegverbinding.
Ingepast tussen de Berlaimontlaan en de lager gelegen Sint-Laurensstraat en aan beide zijden geflankeerd door trappen van de Zandstraat en de Komediantenstraat. Beide trappen maken deel uit van het ontwerp van Van Goethem om het hoogteverschil tussen de de Berlaimontlaan en de Sint-Laurensstraat te overbruggen (en om het terrein van de Drukkerij te scheiden van de toenmalige terreinen van de Office Nationale de la Jonction). Bouwhoogte (vier bouwlagen + technische verdieping) bepaald door panoramisch uitzicht vanaf Congresplein.
Licht gekromde wanden die het wegtracé volgen en afgeronde hoeken verzachten de monumentaliteit van het gebouw en leveren een bijna plastische plattegrond op. Vanaf de verdiepingen plattegrond in H-vorm waarvan de lange zijden langs de de Berlaimontlaan en de Sint-Laurensstraat gelegen zijn.
Twee kelderverdiepingen gedeeltelijk onder de de Berlaimontlaan, en langs de lagere Sint-Laurensstraat als eerste en tweede bouwlaag. Een aan de Berlaimontlaan ontdubbelde gelijkvloerse verdieping: een lage verzonken en een hoge. Het eigenlijke atelier bevindt zich hierachter op het niveau van de lage gelijkvloerse verdieping met de hoge gelijkvloerse verdieping als vide. De verhoogde gelijkvloerse verdieping in overstek langs de Sint-Laurensstraat, steunend op kolommen. De vleugel langs de de Berlaimontlaan met drie verdiepingen, deze langs de Sint-Laurensstraat met één verdieping.
Plat dak met tussen de benen van de H-vorm de sheddaken van het atelier. Sinds jaren ’90 zuidelijke sheddaken overkapt voor extra ventilatie units.
Gevel in Savonnière-steen, uitgezonderd hardstenen kelderverdiepingen.
Hoofdgevel langs de de Berlaimontlaan met centrale toegangsportiek in een vooruitspringende rechthoekige middenbouw van negen traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), geflankeerd door twee aan de uiteinden afgeronde zijvleugels van ieder 16 traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...). Zijvleugels - voorafgegaan door decoratief hekwerk - met verdiepte penanten die de verticaliteit benadrukken. Onder luifelAfdak boven de ingang van een huis of handelszaak. glazen toegangsportiek van drie bouwlagen hoog met metalen hekwerk en dito deur centraal onder supra-porta met boekrol als allegorie voor de Drukkerij.
Zijgevels geritmeerd door venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. van het atelier en koperen regenpijpen. Achtergevel met twee bovengrondse met hardsteen bekleedde kelderverdiepingen onder uitstekend gelijkvloerse verdieping op kolommen en wijkende eerste verdieping. Twee hoogste verdiepingen met ritmerende glaspartijen en smalle penanten. In kelderverdiepingen eveneens ritmerende maar kleinere vensteropeningen. Gevel onderbroken door verticale blokvorm van eerste kelder- tot eerste verdieping, respectievelijk dienstdoend als monte-charge en trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht..
Schrijnwerk bewaard.
Interieur.
Interieur regelmatig aangepast, maar oorspronkelijke indeling nagenoeg ongewijzigd. Op de bovenverdiepingen hoofdzakelijk administratie – indeling met de tijd aangepast naargelang behoeften - langs de Berlaimontlaan en ateliers voor voorbereidend werk langs Sint-Laurensstraat. Op de gelijkvloerse verdieping het eigenlijke drukatelier. Kelderverdiepingen met verwarmings-, ventilatie- en andere technische ruimten, magazijnen, garage - op niveau Sint-Laurensstraat – en schuilkelder van de Nationale Bank uit 1939-’40 die geen deel uitmaakt van de Drukkerij. Ondergrondse passages verbinden de Drukkerij met de naburige gebouwen van de Nationale Bank.
Monumentale inkomhal tussen hoge glaspartijen met aluminium en stalen hekwerk, halfzuilen en marmeren bevloering bewaard. Trap tot verhoogde gelijkvloerse verdieping; balkon op tweede verdieping.
Betegelde trappenhuizenGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. bewaard.
Samen met de Hoofdzetel van de Nationale Bank (zie de Berlaimontlaan 1-3-5), ontworpen door dezelfde architect, in dienst van de Bank, boven de nieuw aangelegde noord-zuidspoorwegverbinding.
Ingepast tussen de Berlaimontlaan en de lager gelegen Sint-Laurensstraat en aan beide zijden geflankeerd door trappen van de Zandstraat en de Komediantenstraat. Beide trappen maken deel uit van het ontwerp van Van Goethem om het hoogteverschil tussen de de Berlaimontlaan en de Sint-Laurensstraat te overbruggen (en om het terrein van de Drukkerij te scheiden van de toenmalige terreinen van de Office Nationale de la Jonction). Bouwhoogte (vier bouwlagen + technische verdieping) bepaald door panoramisch uitzicht vanaf Congresplein.
Licht gekromde wanden die het wegtracé volgen en afgeronde hoeken verzachten de monumentaliteit van het gebouw en leveren een bijna plastische plattegrond op. Vanaf de verdiepingen plattegrond in H-vorm waarvan de lange zijden langs de de Berlaimontlaan en de Sint-Laurensstraat gelegen zijn.
Twee kelderverdiepingen gedeeltelijk onder de de Berlaimontlaan, en langs de lagere Sint-Laurensstraat als eerste en tweede bouwlaag. Een aan de Berlaimontlaan ontdubbelde gelijkvloerse verdieping: een lage verzonken en een hoge. Het eigenlijke atelier bevindt zich hierachter op het niveau van de lage gelijkvloerse verdieping met de hoge gelijkvloerse verdieping als vide. De verhoogde gelijkvloerse verdieping in overstek langs de Sint-Laurensstraat, steunend op kolommen. De vleugel langs de de Berlaimontlaan met drie verdiepingen, deze langs de Sint-Laurensstraat met één verdieping.
Plat dak met tussen de benen van de H-vorm de sheddaken van het atelier. Sinds jaren ’90 zuidelijke sheddaken overkapt voor extra ventilatie units.
Gevel in Savonnière-steen, uitgezonderd hardstenen kelderverdiepingen.
Hoofdgevel langs de de Berlaimontlaan met centrale toegangsportiek in een vooruitspringende rechthoekige middenbouw van negen traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), geflankeerd door twee aan de uiteinden afgeronde zijvleugels van ieder 16 traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...). Zijvleugels - voorafgegaan door decoratief hekwerk - met verdiepte penanten die de verticaliteit benadrukken. Onder luifelAfdak boven de ingang van een huis of handelszaak. glazen toegangsportiek van drie bouwlagen hoog met metalen hekwerk en dito deur centraal onder supra-porta met boekrol als allegorie voor de Drukkerij.
Zijgevels geritmeerd door venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. van het atelier en koperen regenpijpen. Achtergevel met twee bovengrondse met hardsteen bekleedde kelderverdiepingen onder uitstekend gelijkvloerse verdieping op kolommen en wijkende eerste verdieping. Twee hoogste verdiepingen met ritmerende glaspartijen en smalle penanten. In kelderverdiepingen eveneens ritmerende maar kleinere vensteropeningen. Gevel onderbroken door verticale blokvorm van eerste kelder- tot eerste verdieping, respectievelijk dienstdoend als monte-charge en trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht..
Schrijnwerk bewaard.
Interieur.
Interieur regelmatig aangepast, maar oorspronkelijke indeling nagenoeg ongewijzigd. Op de bovenverdiepingen hoofdzakelijk administratie – indeling met de tijd aangepast naargelang behoeften - langs de Berlaimontlaan en ateliers voor voorbereidend werk langs Sint-Laurensstraat. Op de gelijkvloerse verdieping het eigenlijke drukatelier. Kelderverdiepingen met verwarmings-, ventilatie- en andere technische ruimten, magazijnen, garage - op niveau Sint-Laurensstraat – en schuilkelder van de Nationale Bank uit 1939-’40 die geen deel uitmaakt van de Drukkerij. Ondergrondse passages verbinden de Drukkerij met de naburige gebouwen van de Nationale Bank.
Monumentale inkomhal tussen hoge glaspartijen met aluminium en stalen hekwerk, halfzuilen en marmeren bevloering bewaard. Trap tot verhoogde gelijkvloerse verdieping; balkon op tweede verdieping.
Betegelde trappenhuizenGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. bewaard.
Bronnen
Archieven
SAB/OW 60481 a & b (1950)
Publicaties en studies
Marcel Van Goethem, architecte D.P.L.G.; oeuvres & études, 1940-1959. Brussel, [1962].
Tijdschriften
NOVGORODSKY L., "Les nouveaux bâtiments de la Banque Nationale de Belgique à Bruxelles", in: La technique des travaux, 29, 1953, nrs. 7-8, pp. 215-236.
Marcel Van Goethem, architecte D.P.L.G.; oeuvres & études, 1940-1959. Brussel, [1962].
Tijdschriften
NOVGORODSKY L., "Les nouveaux bâtiments de la Banque Nationale de Belgique à Bruxelles", in: La technique des travaux, 29, 1953, nrs. 7-8, pp. 215-236.
Andere
Huren, kopen, verhuizen, bouwen… [infobrochure van de Nationale Bank] s.l., s.d.
Huren, kopen, verhuizen, bouwen… [infobrochure van de Nationale Bank] s.l., s.d.
