Typologie(ën)

kerk/kathedraal/basiliek
opbrengsthuis
gelijkvloers met handelszaak

Ontwerper(s)

C. fils ALMAIN (-DE HASE)architect1873

Stijlen

Neoclassicisme
Neoromaans

Inventaris(sen)

  • Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)
  • Inventaris van de Bioscoopzalen (1993)
  • Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
  • Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)

Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)

  • Artistiek
  • Esthetisch
  • Historisch
  • Technisch
  • Stedenbouwkundig

Onderzoek en redactie

2016

id

Urban : 31690
lees meer

Beschrijving

Hoekcomplex met huurwoningen (Stalingradlaan) en achterliggend kerkgebouw (Rogier van der Weydenstraat), naar ontwerp van architect C. Almain-de Hase van 1873.

Voormalige kerk van het Aartsbroederschap van Sint-Franciscus Xaverius. Lekengenootschap gesticht door de jezuïet pater L. van Caloen in 1854, met als doel een sociaal en godsdienstig apostolaat gericht op de arbeidersbevolking. Definitieve plannen van 1873, doch reeds voorontwerpen van 1872. Eerstesteenlegging van de kerk in 1874, ingezegend in 1876. Omvatte tevens een verenigingsgebouw (hoek Rogier van der Weydenstraat/Nieuwland), dat werd gesloopt. Sinds
1965 in gebruik als Grieks-Orthodoxe kerk.



Stalingradlaan 30-36, hoek Rogier van der Weydenstraat, voormalige Sint-Franciscus-Xavieruskerk (foto 1984).


Voorbouw.
GekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. rijhuizen met neoclassicistische inslag, drie bouwlagen + entresol en in totaal elf bij zes traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder mansardedakGebroken kap of Frans dak met met steile ondervlakken en licht hellende bovenvlakken. (leien). Bepleisterde en beschilderde lijstgevel met schijnvoegenImitatievoeg in metsel - of pleisterwerk, aangebracht om regelmatige verdeling te bewerkstelligen of bijvoorbeeld natuurstenen parement (simili) te suggereren. op entresol en bovenste verdieping. Getoogde deurvensters in stucomlijsting en oorspronkelijk gietijzeren balkons op de bovenverdieping. Klassiek hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. en oorspronkelijk dakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. met frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening.. Winkelpuien met zij-ingang. Geïntegreerd westportaal van de kerk. Gelijkaardige doch heden gecementeerde zijgevel.

Kerk. Neoromaanse kerk met basilicale opstand, opgetrokken uit baksteen, met verwerking van witte natuur- en hardsteen, onder zadel- en lessenaarsdakenDak bestaande uit één hellend dakvlak.. Beeldhouwwerk door D. Renodeyn. Plattegrond in de vorm van een Latijns kruis met driebeukig schip van vier traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), niet uitspringend transept en vijfzijdig gesloten, ingebouwd koor van één traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...).
Westportaal. Vooruitspringend rondboogportaal met drieledige archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog. op composiete
kolonnetten, omschreven door een gedrukte puntgevelGevel waarvan de top driehoekig is. met kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op maskerkopconsoles, het geheel bepleisterd en beschilderd op hardstenen sokkel. TimpaanMonumentaal driehoekig of segmentvormig boogveld, meestal besloten in een fronton; vaak rijkelijk versierd. met voorstelling van de patroonheilige; decoratief lijstwerk op de archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog..


Stalingradlaan 30-36, voormalige Sint-Franciscus-Xavieruskerk, zijgevel Rogier van der Weydenstraat (foto 1980).

Zuidgevel. Zij- en middenbeuk geritmeerd door lisenen onderling verbonden door bogenfriezen op maskerkopconsoles. Rondboogvensters met doorgetrokken imposten en flankeerzuiltjes in de onderste geleding, drielichten in rondboognis in de bovenste. Transept gemarkeerd door steunberen en hoeklisenen met klimmende bogenfries; achtereenvolgens drielichtGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere. met deelzuiltjes, breed radvenster, en kleiner drielichtGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere. in de top. Aansluitend bij het transept en rondom het koor, bijgebouw met drie bouwlagen + entresol en vier bij zeven traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) Benedenbouw geritmeerd door rondbogen, bovenverdieping door lisenenDecoratieve, uitspringende, verticale geleding, vaak met andere liseen verbonden door boog(fries).; rond- en steekboogvensters, opengewerkte borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. op de entresol, deur onder blindeZonder opening; blind venster, schijnopening. zeslob. Ten noorden van het koor, ingebouwde vierkante toren met klokkenstoel.
Tot voor kort volledig gepolychromeerd kerkinterieur met drieledige opstand. Midden- en zijbeuken gescheiden door rondboogarcaden, op arduinen zuilen
met octogonale sokkel en bladwerkkapiteel (onder meer met wapenschild). Erboven schijntriforium met rondboogarcaden op zuiltjes, en lichtbeuk. Overkluizing met kruisribgewelven (stuc) op halfzuilenZuil die met het muurwerk verbonden is, maar slechts over de halve dikte uitspringt. in het schip en bundelpijlersSamengestelde pijler bezet met (half)zuilen, pijlers of pilasters die bogen uit verschillende richtingen opvangt. in het transept, met kruisgewelven op consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief. in de zijbeuken; rondbogige gordels met rondstaafprofiel. Halfronde koorabsis met straalgewelf en roodmarmeren colonnetten. Doksaal tegen de blindeZonder opening; blind venster, schijnopening. westgevel.

Meubilair

Beschildering en meubilair in neoromaanse- en gotische stijl.
Gepolychromeerde en vergulde kapitelenKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen., gewelfribben en gordelbogen; monumentale taferelen en heiligenbustes in transept en koor, kruisweg in de zijbeuken. Oorspronkelijk imitatieparement, met bijkomend sjabloondecor in het koor, recent overschilderd. Fraaie tegelbevloering.
Hoofdaltaar op trappenpodium, preekstoel oorspronkelijk met geschilderde taferelen van Sint-Franciscus- Xaverius, en doksaal op gebeeldhouwde consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief., naar ontwerp van Almain-de Hase; zij-altaren en biechtstoelen verwijderd, evenals een reeks heiligenbeelden door J. Geefs. Glasramen in koor door Lorin en transept door Comère-Capronnier. Recente iconostase, troon en liturgische voorwerpen van de Grieks-Orthodoxe ritus.

Bronnen

Archieven
SAB/OW 6041 (1873-1876).

Publicaties en studies
Archief Jezuïeten Noordbelgische provincie Brussel, Plannen Sint-Franciscus-Xaveriuskerk.