Typologie(ën)
beeldhouwwerk en herdenkingsmonument
Ontwerper(s)
Godefroid DEVREESE – beeldhouwer – 1900
Henri (fils) JACOBS – architect – 1900-1907
Edmond GALOPPIN – landschapsarchitect – 1900-1907
Juridisch statuut
Beschermd sinds 10 juli 2008
Stijlen
Art nouveau
Inventaris(sen)
- Het monumentale erfgoed van België. Schaarbeek (Apeb - 2010-2015)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem) en integriteit (idem + kwaliteit van uitvoering).
- Esthetisch Het onroerend goed heeft een esthetische waarde als het de waarnemer zintuigelijk prikkelt op een positieve manier (‘ervaring van schoonheid). Historisch gezien werd deze waarde aangewend om waardevolle natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden aan te duiden, maar het kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Automatisch dringt een afweging met andere waarden zich op, de artistieke in de eerste plaats, maar ook de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen), en dienen koppelingen naar selectiecriteria worden gemaakt: representativiteit, ensemblewaarde en contextuele waarde. Criteria die met andere (met name artistieke) criteria moeten worden gecombineerd.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente, of als bijzonder belangrijke ouderdom en zeldzame ontwikkeling voor een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; enz.), of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale boulevards of in de Leopoldswijk), of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur - met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (b.v. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte), of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (b.v. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, Congreskolom), of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken).
Onderzoek en redactie
2010-2012
id
Urban : 20347
Beschrijving
Fonteinmonument in 1900 ontworpen door beeldhouwer Godefroid Devreese en ingehuldigd op 14.07.1907. Het beeldhouwwerk bestaat uit een vernuftig geheel van sokkels, bekkens en waterstralen ontworpen door architect Henri Jacobs en landschapsarchitect Edmond Galoppin. De typische art-nouveaulijnen en de gedurfde compositie maken er een uitzonderlijk monument van.
Op 13.08.1895 stelden beeldhouwer Godefroid Devreese en architect J. J. Van Ysendyck aan de gemeenteraad van Schaarbeek voor om een monument op te richten voor de weldoeners van de gemeente, een idee dat enkele maanden tevoren al door de Commissie der Gasthuizen was geopperd. Oorspronkelijk zou het monument worden geplaatst op het Liedtsplein, maar met instemming van G. Devreese werd in 1903 gekozen voor het huidige plein. De aanleg en inrichting van de kort tevoren aangelegde Ambiorixsquare inspireerde deze van het Weldoenersplein.
Het monument vermengt uiteenlopende materialen: carraramarmer (beelden), graniet (onder meer voor de sokkels), hardsteen en roze zandsteen met rustica (onderbouw). Centraal in de compositie staat het beeld van De Liefdadigheid, met een vrouw staande tussen een uitgemergelde grijsaard en een kind. Op de hoge sokkel staan de namen van de Schaarbeekse weldoeners. Eronder houdt een jonge vrouw die op een groentemand leunt een schild vast met de afbeelding van een fruitboom, wellicht een verwijzing naar de boomgaarden en de moestuinen die ooit de rijkdom van Schaarbeek vormden. Op de sokkel bevindt zich een tweetalig opschrift ter ere van de schenkers. De twee beelden staan in een bekken met geprofileerde lijnen; op de hoeken van de rand staan fabelachtige zeedieren. Het geheel is voorzien van verscheidene fonteinmonden, op de hoeken van het bekken, aan de voet en in de bovenste sokkel. Het stromende water wordt via een verval naar een lagergelegen drielobbig bekken gevoerd.
Op 13.08.1895 stelden beeldhouwer Godefroid Devreese en architect J. J. Van Ysendyck aan de gemeenteraad van Schaarbeek voor om een monument op te richten voor de weldoeners van de gemeente, een idee dat enkele maanden tevoren al door de Commissie der Gasthuizen was geopperd. Oorspronkelijk zou het monument worden geplaatst op het Liedtsplein, maar met instemming van G. Devreese werd in 1903 gekozen voor het huidige plein. De aanleg en inrichting van de kort tevoren aangelegde Ambiorixsquare inspireerde deze van het Weldoenersplein.
Het monument vermengt uiteenlopende materialen: carraramarmer (beelden), graniet (onder meer voor de sokkels), hardsteen en roze zandsteen met rustica (onderbouw). Centraal in de compositie staat het beeld van De Liefdadigheid, met een vrouw staande tussen een uitgemergelde grijsaard en een kind. Op de hoge sokkel staan de namen van de Schaarbeekse weldoeners. Eronder houdt een jonge vrouw die op een groentemand leunt een schild vast met de afbeelding van een fruitboom, wellicht een verwijzing naar de boomgaarden en de moestuinen die ooit de rijkdom van Schaarbeek vormden. Op de sokkel bevindt zich een tweetalig opschrift ter ere van de schenkers. De twee beelden staan in een bekken met geprofileerde lijnen; op de hoeken van de rand staan fabelachtige zeedieren. Het geheel is voorzien van verscheidene fonteinmonden, op de hoeken van het bekken, aan de voet en in de bovenste sokkel. Het stromende water wordt via een verval naar een lagergelegen drielobbig bekken gevoerd.
Bronnen
Archieven
GAS/Bulletin communal de Schaerbeek, 1903, pp. 1181-1187; 1906, pp. 328-331; 1907, pp. 689-692.
Publicaties en studies
DEROM, P. (o.l.v.), Les sculptures de Bruxelles, Galerie Patrick Derom, Brussel, Uitgeverij Pandora, Antwerpen, 2000, p. 121.
DEROM, P., Les sculptures de Bruxelles. Catalogue raisonné, Galerie Patrick Derom, Brussel, 2002, p. 115.
GAS/Bulletin communal de Schaerbeek, 1903, pp. 1181-1187; 1906, pp. 328-331; 1907, pp. 689-692.
Publicaties en studies
DEROM, P. (o.l.v.), Les sculptures de Bruxelles, Galerie Patrick Derom, Brussel, Uitgeverij Pandora, Antwerpen, 2000, p. 121.
DEROM, P., Les sculptures de Bruxelles. Catalogue raisonné, Galerie Patrick Derom, Brussel, 2002, p. 115.
Opmerkelijke bomen in de nabijheid
