Voormalige eigen woning van Adrien Blomme, rectoraat van de Université libre de Bruxelles
Franklin Rooseveltlaan 52
Antoine Depagelaan 1
Typologie(ën)
appartementsgebouw
kantoorgebouw
Ontwerper(s)
Adrien BLOMME – architect – 1928
Ossip ZADKINE – beeldhouwer
Stijlen
Inventaris(sen)
- Actualisatie van de Urgentie-Inventaris (Sint-Lukasarchief - 1993-1994)
- Actualisatie van het inventarisatieproject van het Bouwkundig Erfgoed (DMS-DML - 1995-1998)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem) en integriteit (idem + kwaliteit van uitvoering).
- Esthetisch Het onroerend goed heeft een esthetische waarde als het de waarnemer zintuigelijk prikkelt op een positieve manier (‘ervaring van schoonheid). Historisch gezien werd deze waarde aangewend om waardevolle natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden aan te duiden, maar het kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Automatisch dringt een afweging met andere waarden zich op, de artistieke in de eerste plaats, maar ook de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen), en dienen koppelingen naar selectiecriteria worden gemaakt: representativiteit, ensemblewaarde en contextuele waarde. Criteria die met andere (met name artistieke) criteria moeten worden gecombineerd.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente, of als bijzonder belangrijke ouderdom en zeldzame ontwikkeling voor een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; enz.), of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale boulevards of in de Leopoldswijk), of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur - met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (b.v. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte), of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (b.v. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, Congreskolom), of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken).
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen spelen, meer dan andere bouwkundige goederen, een prominente rol in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte in het verleden. Meestal determineren zijn andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het hierin een rol speelt, bijvoorbeeld hoekgebouwen, coherente pleinen of (straatwanden), deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, maar ook relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe deze architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
id
Beschrijving
De architect was toen reeds vijftig en vader van zes kinderen. Het gebouw werd ingericht om aan eventuele toekomstige familiale noden tegemoet te komen. Stad Brussel weigerde aanvankelijk ontwerp omdat modernismeInternationale stijl (vanaf ca. 1920) waarbij het functionele primeert op de vorm. Wordt gekenmerkt door een rationeel grondplan, eenvoudige geometrische vormen, platte daken en het gebruik van moderne materialen zoals gewapend beton. van gevels niet strookte met stijl van toenmalige Natiënlaan (huidige F. Rooseveltlaan). Blomme deed toen beroep op zijn collega-architecten en stagemeesters Georges Hobé en Alexis Dumont, en ook op arch. Victor Horta, Fernand Petit en Adolphe Puissant om druk uit te oefenen op de stad.
Uiteindelijk werd zijn ontwerp onvoorwaardelijk aanvaard. In 1964 kocht de Université libre de Bruxelles het gebouw om er zijn rectoraat in onder te brengen en verbouwde het volledig tot kantoren.
Indrukwekkend hoekgebouw in vorm van asymmetrische V. In F. Rooseveltlaan domineren horizontale lijnen, in A. Depagelaan de verticale. BepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. gevels met schaarse elementen in hardsteen op dito onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen.. Platte daken. In F. Rooseveltlaan vier bouwlagen, in A. Depagelaan zes bouwlagen en in elke straat vier of vijf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), verbonden door brede afschuiningSchuine vlakke kant aan een houten of stenen bouwonderdeel. van drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...). Overal rechthoekige venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., gevat in gemeenschappelijke nis of in registerVensterstrook in een topgevel., met hardstenen omlijsting.
Eerste traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) van A. Depagelaan terugspringend met halfverzonken garage. Tweede traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) of toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht. tot bureaus en appartementen; inkom met hardstenen omlijsting. TraveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) doorbreekt kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). en is bekroond met bas-reliëf van beeldhouwer Ossip Zadkine, vriend van Adrien Blomme, motief: twee menselijke figuren. Laatste traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) verbonden met afgeronde hoektraveeTravee op de hoek (meestal 45°) van een gebouw. met in derde bouwlaag ronde erkerRechthoekig of veelhoekig uitbouwsel, als het ware op de gevel geplakt en daardoor deel uitmakend van de achterliggende ruimte; vaak over één of meer verdiepingen gestapeld..
Afgeschuinde hoek en eerste drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) in F. Rooseveltlaan vormen gigantische uitbouw van drie bouwlagen. Overgang tussen beide gevels wordt in eerste twee bouwlagen opgelost door een driehoekige insprong. Afgeschuinde hoek voorafgegaan door monumentale portiek1. Open galerij of zuilengang waarvan het dak op zuilen of arcades rust; - 2. Classicistische ruimte vóór een toegangsdeur die terugspringt of niet gelijk is met de voorgevel; - 3. Samenstel van twee zuilen onder architraaf die overgang tussen twee ruimtes accentueert. met op benedenverdieping uitgespaarde hoofdingang, loggiaOverdekte, halfopen ruimte; schaduwrijke inham in de gevel van een gebouw. met drie gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. rondboogvormige glasdeurenDeur waarvan het grootste deel uit glas bestaat. in tweede bouwlaag en bekronend terras met drie glasdeurenDeur waarvan het grootste deel uit glas bestaat. in derde bouwlaag. Hoofdingang geflankeerd door twee bas-reliëfs van Ossip Zadkine, met attributen van architect: links T-lat, driehoek, gradenboog, passer en tekenpapier; rechts maquette, rol papier en arm met passer.
In laatste traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) in F. Rooseveltlaan, oorspronkelijke garage verbouwd tot kantoren ten behoeve van ULB. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... vervangen; oorspronkelijk tuinhek; oorspronkelijke metalen deuren; garagepoort in A. Depagelaan vervangen.
Interieur. Ondanks verbouwing tot kantoren is oorspronkelijke indeling en bestemming van verschillende ruimten thans nog leesbaar.
Algemene indeling. Via toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht. in A. Depagelaan waren op eerste drie verdiepingen drie kleine appartementen bereikbaar. Vervolgens twee grote appartementen over hele vleugelbreedte op twee hoogste verdiepingen. Achter vensterregistersDoorlopende horizontale aaneenschakeling van vensters. in vierde bouwlaag groot atelier bestaande uit groot landschapsbureau in afgeschuinde traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en deze van F. Rooseveltlaan. Daarbij aansluitend aan kant van A. Depagelaan, kantoor van secretaresse en wachtzaal voor klanten.
Rest van gebouw, nl. op benedenverdieping en eerste twee verdiepingen van afgeschuinde traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en deze in F. Rooseveltlaan, en grootste deel van eerste en tweede verdieping in Depagelaan waren voorbehouden voor familie Blomme. Met uitzondering van landschapsbureau doen talrijke, vaak smalle kamers denken aan pakketbootesthetica.
Circulatie. Afzonderlijke appartementen en architectenbureau op verdieping in A. Depagelaan, bereikbaar via klassieke trap of lift. TrappaalHoofdbaluster aan de eerste trede van een trap. met gedreven metalen bas-reliëf, motief: twee hagedissen. Centrale cirkelvormige ontvangsthal bereikbaar via hoofdingang in afschuiningSchuine vlakke kant aan een houten of stenen bouwonderdeel., geflankeerd door twee trappenhuizenGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht.. Links met achthoekige eretrap naar hal op eerste verdieping en rechts, via zijgang in sas, diensttrap naar drie verdiepingen van woning van familie Blomme.
Vertrekken met oorspronkelijk decor. Cirkelvormige ontvangsthal geplaveid met verschillende soorten roze (Prémeau, Imperor's red) en zwart marmer.
Oorspronkelijk met centrale fontein. Centrale deur naar tuin. In wand geïntegreerde lampen achter mooi smeedijzeren traliewerk. Indirect licht in keellijst van plafond waarin zeshoekige ster is verwerkt. Achthoekige eretrap met dezelfde materialen als hal; getrapte muurvlakken vormen leuning. Opmerkelijke achthoekige kegelvormige plafondlamp.
Op bel-etage, grote leefruimte verlicht door drie rondboogvensters van afgeschuinde traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...).
Thans verbouwd tot kantoor van rector; oorspronkelijk aankleding deels verloren. Oorspronkelijke schouw met spiegel en geïntegreerde wandlampen, maar verborgen achter wand. Oorspronkelijk via enkele treden verbonden met eetkamer aan kant van F. Rooseveltlaan en klein halfcirkelvormig muzieksalon aan kant van A. Depagelaan. Muzieksalon gaf uit op kantoor van Blomme, thans nog met oorspronkelijke in palissander lambriseringWandbetimmering, meestal bestaande uit paneelwerk, aangebracht tegen een binnenmuur (vaak het onderste gedeelte ervan); later ook in marmer, stucwerk, … geïntegreerde bibliotheek.
Huidige staat. Toen rectoraat en deel van administratie van Université libre de Bruxelles gebouw betrokken, werd interieur op meerdere plaatsen sterk verbouwd. Ingrijpende wijzigingen van grondplannen hebben perceptie van bepaalde vertrekken of zelfs hele verdiepingen verstoord. Verdieping met voormalig architectuurbureau, volledig in kleine kamers verdeeld. Bovendien groot deel van aankleding verdwenen, met uitzondering van hoger vermelde elementen. Oorspronkelijk meubilair en tapijten volledig verwijderd. In achtergevel oorspronkelijk metalen schrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... .
Bescherming 27.09.2007
Bronnen
Archieven
SAB/OW 35454 (1928), 39748 (1928).
Publicaties en studies
BLOMME, F., À la rencontre d'Adrien Blomme (1878-1940), CIVA, Brussel, 2004, pp. 97-107, 153.
DE HENS, G., MARTINY, V.-G., Une école d'architecture, des tendances 1766-1991, Académie royale des Beaux-Arts de Bruxelles, Brussel, 1992, p. 81.
Itinéraire de l'Université libre de Bruxelles, coll. Hommes et paysages, 34, Société Royale Belge de Géographie, Université libre de Bruxelles éd., Brussel, 2004, p. 42.
Tijdschriften
“L'œuvre de l'arch. Adrien Blomme”, Le Document, 8, 1933, s.p.
IMBERT, C. “la maison d'un arch., 52, avenue des Nations, Bruxelles”, La Technique des Travaux, 8, 1931, pp. 471-482.
Opmerkelijke bomen in de nabijheid