Lebeaustraat 37. Voormalige Woning Frison, 1985

Lebeaustraat 37. Voormalige Woning Frison, KIK, [s.d.]

Brussel Vijfhoek

Huis Frison

Lebeaustraat 37

Typologie(ën)

burgerwoning

Ontwerper(s)

Victor HORTA – architect – 1894

Juridisch statuut

Beschermd sinds 21 april 1994

Stijlen

Art nouveau

Inventaris(sen)

Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
Bouwen door de eeuwen heen in Brussel. Stad Brussel (1989-1993)

Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)

Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem) en integriteit (idem + kwaliteit van uitvoering).
Esthetisch Het onroerend goed heeft een esthetische waarde als het de waarnemer zintuigelijk prikkelt op een positieve manier (‘ervaring van schoonheid). Historisch gezien werd deze waarde aangewend om waardevolle natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden aan te duiden, maar het kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Automatisch dringt een afweging met andere waarden zich op, de artistieke in de eerste plaats, maar ook de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen), en dienen koppelingen naar selectiecriteria worden gemaakt: representativiteit, ensemblewaarde en contextuele waarde. Criteria die met andere (met name artistieke) criteria moeten worden gecombineerd.
Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente, of als bijzonder belangrijke ouderdom en zeldzame ontwikkeling voor een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; enz.), of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale boulevards of in de Leopoldswijk), of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur - met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (b.v. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte), of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (b.v. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, Congreskolom), of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken).
Landschappelijk Een landschap is een gebied, zoals waargenomen door de mens, waarvan het karakter het resultaat is van ondernomen actie en interactie van natuurlijke en/of menselijke factoren. Het is een schaalbegrip bestaande uit verschillende (erfgoed)componenten, die elk, al of niet hun intrinsieke waarde hebben, maar alles samen tot een groter meerwaardegeheel verheffen én dat dit ook zo word gepercipieerd vanop een bepaalde afstand. Wijde stadspanorama’s zijn het landschap bij uitstek, denken we bijvoorbeeld het zicht over de benedenstad van Brussel vanop het Koningsplein, maar ook op kleinere schaal kunnen dergelijke uit verschillende samengestelde componenten landschappen voorkomen.
Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen spelen, meer dan andere bouwkundige goederen, een prominente rol in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte in het verleden. Meestal determineren zijn andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het hierin een rol speelt, bijvoorbeeld hoekgebouwen, coherente pleinen of (straatwanden), deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, maar ook relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe deze architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.

Onderzoek en redactie

2016

id

Urban : 30289

lees meer

Beschrijving

Burgerwoning in art NouveauInternationale beweging (1893 - ca. 1914) als reactie op de ‘neo’-stijlen, maar met sterk lokale verschillen. In België kent de stijl twee stromingen, namelijk de florale art nouveau met Victor Horta als boegbeeld en anderzijds de geometrische art nouveau beïnvloed door Paul Hankar of de Wiener Secession. naar een ontwerp van architect Victor Horta, 1894. Gebouwd i.o.v. van bevriend advocaat Maurice Frison, voor wie Horta in 1899 nog het landhuis Les Epinglettes (afgebroken) te Ukkel ontwerpt. Vroeg werk binnen het oeuvre van de architect, onmiddellijk volgend op de Woning Autrique en de Woning Tassel.

Drie bouwlagen, twee ongelijke traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), onder een gebogen mansardedakGebroken kap of Frans dak met met steile ondervlakken en licht hellende bovenvlakken.. Verhoging van een annex achteraan door Horta zelf in 1924; ingrijpender verbouwing van het vroegere souterrainHoge kelder of half verzonken verdieping. en de verhoogde benedenverdieping tot winkelruimte, door architect C. Gerard in 1954-1955.

Verzorgd gevelfront met parementGevel- of muurbekleding. van brede natuursteenlagen alternerend met hardsteenbanden, en karakteristiek gebruik van smeedijzerTaai, ‘kneedbaar’ ijzer dat ambachtelijk wordt ‘gesmeed’ (gehamerd bij hoge temperatuur) tot decoratieve bouwonderdelen als tuinhekken, borstweringen…. Asymmetrische, continue opbouw met golvende lijnvoering, verminkt door inbreng van de beglaasde pui. Hoger oplopende, torenvormige linkertravee. Vrij lage rechthoekige deur in breed geprofileerde gegolfde omlijsting, onder een bovenlicht met ijzeren waaierWaaiervormige roedeverdeling van een bovenlicht, in houtsnijwerk of in smeedijzer.. Rechthoekig vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. op de eerste verdieping, met kraagstenen en tweeledig opengewerkte beglaasde borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. op de tweede; ventilatiegaten, respectievelijk ovaal en rond, onder de nauwelijks geprononceerde lekdrempels. Rechthoekig tweelicht met blindeZonder opening; blind venster, schijnopening. borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. in de topgeleding. Bredere rechtertravee oorspronkelijk geopend door een ruim ondervenster, uitgewerkt als bescheiden loggia met deelzuiltjes overgaand in uitgelengde balkonconsoles en ijzeren borstwering; gedrukt mijterboogvormig drielichtGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere. met ijzeren hekken in het souterrain. Aansluitend gegolfd balkon met behouden hoekconsoles en ijzeren hek tussen postamenten1. Rechthoekig voetstuk van een standbeeld; - 2. Balkvormige stenen bekroning; - 3. Stenen zijstukken van een balkonborstwering.; rechthoekige glasdeurenDeur waarvan het grootste deel uit glas bestaat. op de klassiek geordonneerde bel-etage. Ruim drielichtGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere., uitgewerkt als nauwelijks uitspringende gegolfde bow-window met consoleVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief., I-balkIJzeren latei met I-profiel. op gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. deelzuiltjes en ijzeren borstwering op de tweede verdieping, afgewerkt met de kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).. Rechte driedelige dakkapelUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. in de bedaking met rechts hoekpostament, heden met vernieuwde bekleding. Bewaard houtwerk van deur - met ijzeren roosters - en ramen; glas-in-loodraam in het bovenlichtBovenste gedeelte van een raam- of deurkozijn, gescheiden door een dwarsregel; soms voorzien van glas-in-lood en/of roeden..

Lebeaustraat 37. Voormalige Woning Frison, KIK (foto [s.d.]).

Interieur met eerder klassieke indeling, geflankeerd door hal en trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht.: oorspronkelijk advocatenkantoor en fraaie wintertuin als verbinding op de benedenverdieping, groot en klein salon op de eerste, slaapkamers op de tweede verdieping. Heden nog ten dele bewaarde art nouveau-inrichting : onder meer mozaïekvloer, leuning en trappaal in de hal, vnl. schouwen en plafonds in de vertrekken.

Bronnen

Archieven
SAB/OW 5977 (1894), 31736 (1924), 62852 (1954-1955).
KIK, 102955 M, 102394 M, 102940 M.

Publicaties en studies
BORSI F., PORTOGHESI P., Victor Horta, Brussel, 1970, p. 71-72.