Typologie(ën)
badhuis
Ontwerper(s)
Ernest S' JONGHERS – architect – 1909
Juridisch statuut
Ingeschreven in de wettelijke inventaris op 19 augustus 2024
Stijlen
Eclectisme
Inventaris(sen)
- Het monumentale erfgoed van België. Anderlecht-Kuregem (Archistory - 2017-2019)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem) en integriteit (idem + kwaliteit van uitvoering).
- Esthetisch Het onroerend goed heeft een esthetische waarde als het de waarnemer zintuigelijk prikkelt op een positieve manier (‘ervaring van schoonheid). Historisch gezien werd deze waarde aangewend om waardevolle natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden aan te duiden, maar het kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Automatisch dringt een afweging met andere waarden zich op, de artistieke in de eerste plaats, maar ook de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen), en dienen koppelingen naar selectiecriteria worden gemaakt: representativiteit, ensemblewaarde en contextuele waarde. Criteria die met andere (met name artistieke) criteria moeten worden gecombineerd.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente, of als bijzonder belangrijke ouderdom en zeldzame ontwikkeling voor een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; enz.), of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale boulevards of in de Leopoldswijk), of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur - met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (b.v. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte), of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (b.v. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, Congreskolom), of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken).
- Sociaal Moeilijk te onderscheiden van de volkskundige waarde en over het algemeen onvoldoende om een selectie op zichzelf te rechtvaardigen. - plaats van herinnering van een gemeenschap, van een sociale groep (bijvoorbeeld: potale in Sainte-Agathe, het kerkplein in Berhem-Sainte-Agathe, Vieux Tilleuls de Boendael in Elsene) - een plaats met volkssymboliek (b.v. Café La Fleur en Papier Doré in de Alexiensstraat) - een plaats waar een wijk gegroepeerd of gestructureerd is (bv. de Fer à Cheval-gebouwen in de Floréal-woonwijk).
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen spelen, meer dan andere bouwkundige goederen, een prominente rol in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte in het verleden. Meestal determineren zijn andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het hierin een rol speelt, bijvoorbeeld hoekgebouwen, coherente pleinen of (straatwanden), deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, maar ook relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe deze architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2019
id
Urban : 39714
Beschrijving
Gelegen op de laterale binnenplaats van Lagere
Gemeenteschool nr. 3 (zie nr. 7), openbare instelling die in 1909 in
eclectische stijl werd ontworpen door gemeentearchitect Ernest S’Jonghers. Gebouw
werd tot restaurant verbouwd maar is thans buiten gebruik.
Het gebouw was vroeger links uitgelijnd op de loop van de Kleine Zenne en dus een beetje schuin t.o.v. de straat ingeplant. Het is opgetrokken in baksteen en natuursteen in twee verschillende hoogten, en ernaast bevindt zich thans een handelspand. Rechts vervangt een hek de bakstenen omheiningsmuur met centrale ingang die op hetzelfde moment werd ontworpen en die de binnenplaats van de school afsloot.
Aan de rooilijn, laag toegangsvolume onder lessenaarsdakDak bestaande uit één hellend dakvlak., oorspronkelijk met de inkomhal en de toiletten van de instelling. Een tweede volume onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken., met acht luchtkokers, bevatte de douchezaal, achter een trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. links en een vestibule met buitendeur rechts. Hoge centrale schoorsteen achteraan.
Hardstenen sokkels, aan de straat uitspringend, met breuksteenMetselwerk bestaande uit brokken onregelmatige natuursteen. van groene zandsteen. Aan deze zijde, muuropeningen met geriemde witstenen omlijsting: rechts, deur met kooflijst met bossageIn oorsprong een gevelbehandeling waarbij ruwgehakte, rechthoekige blokken natuursteen uit de loodlijn steken en de gevel op die manier een fors, rustiek (rustica) karakter verleent; later op gevel vormelijk geïmiteerd door middel van uitspringend al dan niet bepleisterde bakstenen blokken of banden (doorlopende schijnvoegen). een-op-twee en rondboogBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft. onder archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog.; links, vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. oorspronkelijk met twee monelenStenen vensterstijl. onder ontlastingsbogenBoog boven een venster- of deuropening die druk van het muurwerk op de stijlen afwentelt en zo het linteel ontlast., verbouwd tot etalage; op de puntgevelGevel waarvan de top driehoekig is., brede centrale muuropening van hetzelfde type, met vier monelenStenen vensterstijl. en uitspringende onderdorpel.
De overige opstanden worden belijnd door kettingen van witte baksteen, sommige onderbroken door diverse openingen met I-balkIJzeren latei met I-profiel. onder een of meer ontlastingsbogen. Op de rechter gootmuur, deur van de vestibule vergezeld van een getralied vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. (op latere datum verlengd), en vier drieledige hoge vensters die aan de kant van de rivier worden hernomen; op de puntgevelGevel waarvan de top driehoekig is., dubbel hoog vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. aan elke zijde van de schoorsteen. Deur van latere datum.
Puntgevels en halve puntgevelsGevel waarvan de top driehoekig is. (links verdwenen) met schouderstukken in witsteen en aandaken in hardsteen; geveltop aan de straat met een aediculaVersieringsmotief, ontleend aan de klassieke bouwkunst, vormt samenstel van pijlers en een klassieke bekroning. met hardstenen voluten op een korte, met witsteen omlijnde pilasterPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel..
Het afdak was vroeger wellicht met leien bedekt, het zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. is bedekt met industriële pannen. Oorspronkelijke houten kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op de rechter gootmuur. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... vervangen.
Het gebouw was vroeger links uitgelijnd op de loop van de Kleine Zenne en dus een beetje schuin t.o.v. de straat ingeplant. Het is opgetrokken in baksteen en natuursteen in twee verschillende hoogten, en ernaast bevindt zich thans een handelspand. Rechts vervangt een hek de bakstenen omheiningsmuur met centrale ingang die op hetzelfde moment werd ontworpen en die de binnenplaats van de school afsloot.
Aan de rooilijn, laag toegangsvolume onder lessenaarsdakDak bestaande uit één hellend dakvlak., oorspronkelijk met de inkomhal en de toiletten van de instelling. Een tweede volume onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken., met acht luchtkokers, bevatte de douchezaal, achter een trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. links en een vestibule met buitendeur rechts. Hoge centrale schoorsteen achteraan.
Hardstenen sokkels, aan de straat uitspringend, met breuksteenMetselwerk bestaande uit brokken onregelmatige natuursteen. van groene zandsteen. Aan deze zijde, muuropeningen met geriemde witstenen omlijsting: rechts, deur met kooflijst met bossageIn oorsprong een gevelbehandeling waarbij ruwgehakte, rechthoekige blokken natuursteen uit de loodlijn steken en de gevel op die manier een fors, rustiek (rustica) karakter verleent; later op gevel vormelijk geïmiteerd door middel van uitspringend al dan niet bepleisterde bakstenen blokken of banden (doorlopende schijnvoegen). een-op-twee en rondboogBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft. onder archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog.; links, vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. oorspronkelijk met twee monelenStenen vensterstijl. onder ontlastingsbogenBoog boven een venster- of deuropening die druk van het muurwerk op de stijlen afwentelt en zo het linteel ontlast., verbouwd tot etalage; op de puntgevelGevel waarvan de top driehoekig is., brede centrale muuropening van hetzelfde type, met vier monelenStenen vensterstijl. en uitspringende onderdorpel.
De overige opstanden worden belijnd door kettingen van witte baksteen, sommige onderbroken door diverse openingen met I-balkIJzeren latei met I-profiel. onder een of meer ontlastingsbogen. Op de rechter gootmuur, deur van de vestibule vergezeld van een getralied vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. (op latere datum verlengd), en vier drieledige hoge vensters die aan de kant van de rivier worden hernomen; op de puntgevelGevel waarvan de top driehoekig is., dubbel hoog vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. aan elke zijde van de schoorsteen. Deur van latere datum.
Puntgevels en halve puntgevelsGevel waarvan de top driehoekig is. (links verdwenen) met schouderstukken in witsteen en aandaken in hardsteen; geveltop aan de straat met een aediculaVersieringsmotief, ontleend aan de klassieke bouwkunst, vormt samenstel van pijlers en een klassieke bekroning. met hardstenen voluten op een korte, met witsteen omlijnde pilasterPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel..
Het afdak was vroeger wellicht met leien bedekt, het zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. is bedekt met industriële pannen. Oorspronkelijke houten kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op de rechter gootmuur. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... vervangen.
Bronnen
Archieven
GAA/Propriétés communales [Gemeentelijke eigendommen].
GAA/DS 46873 (16.10.1991).
ARA, T148, Provinciebestuur van Brabant, Plannen van de Technische Dienst der Gebouwen, inv. nr. 2747-2752 (1909).
Tijdschriften
DE CORTE, G., “Curo-Hall, passé, présent, avenir”, Anderlechtensia, december 2011, p. 27.
