Onderzoek en redactie

2014-2016

 

Ellipsvormig openbaar landschapspark van 2,63 hectare groot ingesloten door de Besmelaan en de Gabriel Faurélaan aan de noordzijde en de Jupiterlaan aan de zuidzijde. Het park is aangelegd op een steil talud aan de rechterzijde van de Zenne oever en ligt tussen twee grotere parken, het park van Vorst en het Dudenpark.

Op de Ferrariskaart (1771-1778) wordt deze zone aangeduid als een bosrijk gebied, langs beide zijden begrensd door belangrijke verbindingswegen: aan de noordzijde, bovenaan het talud door de Postweg (huidige Besmelaan) en aan de zuidzijde de lager gelegen Galgestraat (huidige Jupiterlaan). Tot eind 18de eeuw zijn deze gronden in het bezit van de abdij van Vorst. Tussen 1800 en 1830 wordt het gebied ontbost en omgevormd tot grasweiden en kleine landbouwgronden. 19e eeuwse kaarten duiden het gebied vervolgens aan als Heegde bos en nog later als Galgeheyde.

Zone van het toekomstig Jupiterpark, toen de [i] Galgeheyde[/i] detail uit de kaart van Vanderstraeten, 1843, ©Koninklijke Bibliotheek van België, Brussel, Sectie Kaarten en Plannen.

Als gevolg van het project van het Zuidpark en de villawijk, bekrachtigd volgens het K.B. van 15.03.1876, behoort dit gebied tot de Société anonyme du Parc de Saint-Gilles die instaat voor de verkaveling en verkoop van de terreinen rondom het park van Vorst. Het aanvankelijke idee om dit gebied aan te leggen als openbaar park wordt reeds snel herzien. De gronden aan de noordelijke zijde van het terrein worden immers verkocht aan de Société anonyme des Habitation ouvrières dans l’agglomeration bruxelloise [Anonieme Maatschappij voor arbeiderswoningen in de Brusselse agglomeratie] die er in 1880 een sociale woningwijk bouwt bestaande uit een tachtigtal arbeiderswoningen die per blok van vier woningen worden opgericht. In 1887 wordt de gemeentelijke school nr. 3, ook gekend als de école du parc, gebouwd in het bouwblok gelegen tussen de Besmelaan en de Jupiterlaan (zuidzijde van het park of aan het begin van de straat). Het schoolgebouw in eclectische stijl was bestemd als kleuter- en basisschool voor jongens.

Volgens het K.B. van 08.02.1912 wordt het Jupiterpark samengevoegd met het Park van Vorst en het Dudenpark zoals het plan van de nieuwe Hoogte Honderdwijk uit 1908 illustreert. Dit plan voorzag voor de eerste keer eveneens de idee van een panoramisch zicht op Brussel. Omschreven als escalier monumental du belvédère, zou het langs de noordzijde van het park worden ingericht. Het zal echter nog tot 1957 duren alvorens het project in gewijzigde vorm zal worden uitgevoerd. Ondertussen werd het zuidelijke deel van het nieuwe park ingericht met de aanleg van kronkelende paden doorheen beboste zones en kleine grasvlaktes. Centraal in het park en langs de zuidzijde bevinden zich de arbeiderswijk en school die vervolgens worden afgebroken in respectievelijk 1937 en 1957.

Zicht op de arbeiderswoningen richting huidige Gabriel Faurélaan, sd (ca.1900) (Verzameling Belfius Bank ©ARB-GOB).

Vanaf de jaren 1960 wordt de volledige oppervlakte ingericht als openbaar park en kent het zijn huidige gedaante; een steile grasvlakte langs de Besmelaan en een beboste zone met kronkelende paden en sierheersters langs de Jupiterlaan. Het zuidelijk deel van het park omvat enkele grotere en zeer opmerkelijke bomen zoals essen, acacia’s en esdoorns. Hier bevinden zich tevens een speelplein en een sportterrein. Centraal in het park is een rechthoekige verharde vlakte met schouderboogvormige uiteinden voorbehouden aan recreatie- en ontmoetingsruimte.

In het verlengde van de Alexandre Bertrandlaan bevindt zich een oriëntatietafel met uitzonderlijk uitzicht op de stad Brussel. Deze belvédère werd in 1957 opgericht door de beeldhouwer Firmin Vandewoude (1907-1994) en in opdracht van de gemeente Vorst. Het bestaat uit een kleinschaliger model dan zijn oorspronkelijk project. De oriëntatietafel duidt de belangrijkste herkenningspunten aan van Brussel.

Boogvormige, breukstenen muur van bijna 5 meter lang, geflankeerd door sokkels en bereikbaar via drie traptreden. Bewerkte hardstenen dekstenen waarop reliëfs van panorama vanuit de gemeente. Aan de twee uiterste zijden het Dudenpark en het Justitiepaleis. Hiertussen bevinden zich twaalf afbeeldingen: de kerken Sint-Vincent-en-Paulus en Sint-Franciscus in Anderlecht, de basiliek van Koekelberg, de stations van Brussel-Zuid en Klein-Eiland, een zgn. gazometer en fabriek in Anderlecht, het stadion van RSC Anderlecht, het gemeentehuis van Anderlecht, de vallei van de Zenne, het Heizelpaleis en tenslotte een aardbeiverkoper van Schepdaal. Het wapenschild van Vorst verwijst naar de opdrachtgever terwijl een windroos de windstreken aanduidt. Het tweetalig opschrift ‘DIT GEZICHTPUNT IS OP HOOGTEPUNT 95 M’ geeft de geografisch locatie. Op de rand, bovenaan de deksteen, worden de afstanden naar zeven gemeentes/plaatsen aangeduid rondom Brussel : Schepdaal, Itterbeek, Dilbeek, Asse, Zellik, Wemmel en Laarbeek.

Langs de Jupiterlaan bevindt zich een ovaalvormig grasperk met bronzen buste op zwarte, marmeren stèle van de dichter, essayist en prozaschrijver Armand Bernier (Braine-L’alleud, 1902 – Vorst, 1969), en sinds 1927 woonachtig te Vorst, uitgevoerd door beeldhouwer Antoine Vriens.
Op de stèle een koperen plaat met opschrift: ‘Par l’oiseau, la forêt chante. / Par l’oiseau, dansent les eaux. / Tout ce qui chante ou qui danse / à l’âme d’un oiseau. / Armand Bernier (1902-1969)’.

Het park staat sinds 26.03.1998 ingeschreven op de bewaarlijst als landschap en telt een aantal opmerkelijke bomen.

Bronnen

Archieven
GAV/OW dossier 45, K.B. 08.02.1912; dossier 49, K.B. 15.03.1876.
Archief Geschied- en patrimoniumkring van Vorst, map ‘Ecole Communale 1 à 5’.
Geschied-en patrimoniumkring van Vorst, ‘Statues et Plaques’.

Publicaties en studies
DEROM, P., De beelden van Brussel, Inventaris, Galerij Patrick Derom, Brussel, 2002, p. 90.
VERNIERS, L., Histoire de Forest-lez-Bruxelles, A. De Boeck, Brussel, 1949, p. 268.
VOKAER, J.-P., Par les rues de Forest. Études sur la toponymie locale, Imp. Cantrin, Brussel, 1954, p. 97.