Typologie(ën)
stadhuis/gemeentehuis
Ontwerper(s)
Victor BESME – architect, wegeninspecteur – 1864
Juridisch statuut
Ingeschreven in de wettelijke inventaris op 19 augustus 2024
Stijlen
Neoclassicisme
Inventaris(sen)
- Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
- Actualisatie van de Urgentie-Inventaris (Sint-Lukasarchief - 1993-1994)
- Actualisatie van het inventarisatieproject van het Bouwkundig Erfgoed (DMS-DML - 1995-1998)
- Het monumentale erfgoed van België. Sint-Gillis (DMS-DML - 1997-2004)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem) en integriteit (idem + kwaliteit van uitvoering).
- Esthetisch Het onroerend goed heeft een esthetische waarde als het de waarnemer zintuigelijk prikkelt op een positieve manier (‘ervaring van schoonheid). Historisch gezien werd deze waarde aangewend om waardevolle natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden aan te duiden, maar het kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Automatisch dringt een afweging met andere waarden zich op, de artistieke in de eerste plaats, maar ook de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen), en dienen koppelingen naar selectiecriteria worden gemaakt: representativiteit, ensemblewaarde en contextuele waarde. Criteria die met andere (met name artistieke) criteria moeten worden gecombineerd.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente, of als bijzonder belangrijke ouderdom en zeldzame ontwikkeling voor een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; enz.), of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale boulevards of in de Leopoldswijk), of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur - met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (b.v. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte), of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (b.v. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, Congreskolom), of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken).
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen spelen, meer dan andere bouwkundige goederen, een prominente rol in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte in het verleden. Meestal determineren zijn andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het hierin een rol speelt, bijvoorbeeld hoekgebouwen, coherente pleinen of (straatwanden), deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, maar ook relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe deze architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
1997-2004
id
Urban : 7502
Beschrijving
Groot gebouw in neoclassicistische stijl, parallel aan Sint-Gilliskerk en op hoek met Fortstraat en Sint-Gillis-Kerkstraat, n.o.v. arch. Victor Besme, 1864; eerste uitbreiding in 1875; tweede maal vergroot n.o.v. arch. Edmond Quétin, 1881. Niettemin in jaren 1890 te klein geacht en in eerste jaren van XX vervangen door groot gemeentehuis in het zuiden van de gemeente (zie Maurice Van Meenenplein nr. 39). Oud gemeentehuis deels verbouwd tot Vredegerecht; ander gedeelte achtereenvolgens ‘Museum van het leven van Sint-Gillis', kunstgalerij en momenteel politiekantoor.
Oorspronkelijk vierkantig gebouw (A) van twee bouwlagen en gevels met vijf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...). In 1875 in Fortstraat voorzien van voorgebouw (B) op schouderboogvormig grondplan met twee bouwlagen onder mansardedakGebroken kap of Frans dak met met steile ondervlakken en licht hellende bovenvlakken. met dakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap.. In 1881 toevoeging van verdieping en groot volume (C) met twee spits naar elkaar toelopende gevels en met elkaar verbonden door rotonde; eerste gevel in verlengde van bestaande gevel tegenover kerk, tweede gevel langs Sint-Gillis-Kerkstraat.
Homogeen geheel, waarin gevels van uitbreidingen kenmerken van oorspronkelijk volume hernemen. BepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. gevels met hardstenen elementen. Op benedenverdieping geblokte pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel., soms in hardsteen. Licht hellend dak met talrijke hoge schoorstenen.
Gevel op Voorplein met vijf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...); centrale traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) met deur tussen hardstenen pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. en op eerste verdieping vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. onder entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles.. Gevel tegenover kerk met acht traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...); derde en vijfde als risaliterende toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht. tussen geblokte pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. en onder frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening.; venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. onder entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. en balkon met witstenen balustradeHekwerk van spijlen of balusters. tussen postamenten1. Rechthoekig voetstuk van een standbeeld; - 2. Balkvormige stenen bekroning; - 3. Stenen zijstukken van een balkonborstwering. op eerste verdieping. Gevel in Sint-Gillis-Kerkstraat met drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...); verbonden met vorige gevel door rotonde met twee bouwlagen op onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. met drie deuren en onder dakterras met balustradeHekwerk van spijlen of balusters.. Voorgebouw in Fortstraat met centrale risaliterende toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht. tussen geblokte pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. en onder frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. en tentdak; op verdieping vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. onder entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. en balkon met balustradeHekwerk van spijlen of balusters..
Interieur: Gedeelte waar Vredegerecht gevestigd is nog met oorspronkelijk neoclassicistische aankleding. TrappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. verlicht door ovale lichtkoker; fraaie smeedijzeren trapleuning. Halfronde zittingzaal met weelderig lijstwerk; oorspronkelijk houten meubilair.
Oorspronkelijk vierkantig gebouw (A) van twee bouwlagen en gevels met vijf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...). In 1875 in Fortstraat voorzien van voorgebouw (B) op schouderboogvormig grondplan met twee bouwlagen onder mansardedakGebroken kap of Frans dak met met steile ondervlakken en licht hellende bovenvlakken. met dakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap.. In 1881 toevoeging van verdieping en groot volume (C) met twee spits naar elkaar toelopende gevels en met elkaar verbonden door rotonde; eerste gevel in verlengde van bestaande gevel tegenover kerk, tweede gevel langs Sint-Gillis-Kerkstraat.
Homogeen geheel, waarin gevels van uitbreidingen kenmerken van oorspronkelijk volume hernemen. BepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. gevels met hardstenen elementen. Op benedenverdieping geblokte pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel., soms in hardsteen. Licht hellend dak met talrijke hoge schoorstenen.
Gevel op Voorplein met vijf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...); centrale traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) met deur tussen hardstenen pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. en op eerste verdieping vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. onder entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles.. Gevel tegenover kerk met acht traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...); derde en vijfde als risaliterende toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht. tussen geblokte pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. en onder frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening.; venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. onder entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. en balkon met witstenen balustradeHekwerk van spijlen of balusters. tussen postamenten1. Rechthoekig voetstuk van een standbeeld; - 2. Balkvormige stenen bekroning; - 3. Stenen zijstukken van een balkonborstwering. op eerste verdieping. Gevel in Sint-Gillis-Kerkstraat met drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...); verbonden met vorige gevel door rotonde met twee bouwlagen op onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. met drie deuren en onder dakterras met balustradeHekwerk van spijlen of balusters.. Voorgebouw in Fortstraat met centrale risaliterende toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht. tussen geblokte pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. en onder frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. en tentdak; op verdieping vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. onder entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. en balkon met balustradeHekwerk van spijlen of balusters..
Interieur: Gedeelte waar Vredegerecht gevestigd is nog met oorspronkelijk neoclassicistische aankleding. TrappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. verlicht door ovale lichtkoker; fraaie smeedijzeren trapleuning. Halfronde zittingzaal met weelderig lijstwerk; oorspronkelijk houten meubilair.
Bronnen
Archieven
GASG/OW. (niet geklasseerd fonds).
Verzameling postkaarten Dexia Bank.
GASG/OW. (niet geklasseerd fonds).
Verzameling postkaarten Dexia Bank.
Publicaties en studies
BERNIER, F., Monographie de Saint-Gilles-lez-Bruxelles, P. Weissenbruch, Brussel, 1904, pp. 75-77.
