Voormalige Lagere Scholen nr.28 en 29, huidige École maternelle de l’Éclusier Cogge
Sluismeester Coggestraat 12-14
Typologie(ën)
kinderbewaarplaats
school
school
Ontwerper(s)
Victor BESME – architect, wegeninspecteur – 1869
Juridisch statuut
Ingeschreven in de wettelijke inventaris op 19 augustus 2024
Stijlen
Eclectisme
Inventaris(sen)
- Het monumentale erfgoed van België. Brussel Uitbreding Noord (Apeb - 2016-2018)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem) en integriteit (idem + kwaliteit van uitvoering).
- Esthetisch Het onroerend goed heeft een esthetische waarde als het de waarnemer zintuigelijk prikkelt op een positieve manier (‘ervaring van schoonheid). Historisch gezien werd deze waarde aangewend om waardevolle natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden aan te duiden, maar het kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Automatisch dringt een afweging met andere waarden zich op, de artistieke in de eerste plaats, maar ook de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen), en dienen koppelingen naar selectiecriteria worden gemaakt: representativiteit, ensemblewaarde en contextuele waarde. Criteria die met andere (met name artistieke) criteria moeten worden gecombineerd.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente, of als bijzonder belangrijke ouderdom en zeldzame ontwikkeling voor een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; enz.), of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale boulevards of in de Leopoldswijk), of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur - met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (b.v. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte), of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (b.v. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, Congreskolom), of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken).
Onderzoek en redactie
2016-2017
id
Urban : 37482
Beschrijving
Gemeentelijke onderwijsinstelling ontworpen door architect Victor
Besme in 1869.
Geschiedenis
De school, die op 15.01.1872 werd ingehuldigd, omvatte de Lagere Scholen nr.28 en 29 voor respectievelijk jongens en meisjes. In de jaren 1880 werd hieraan Kleuterschool nr.19 toegevoegd, die gevestigd was op nr.431 Antwerpsesteenweg. Na 1893 werd de speelplaats van de school in oostelijke richting vergroot.
In 1917 was het gehele complex het voorwerp van een heropbouwproject door architect Henri Jacobs en werd het bestemd als meisjesschool met kleuterafdeling. Jacobs dacht zelfs aan een uitbreiding tot de plaats van nr.16-18, en zelfs tot aan de Zenne, maar dit project werd niet uitgevoerd.
In 1933 verhuisde de Lagere Jongensschool nr.28 naar de nieuwe instelling aan de Masuistraat (zie nr.73) en werden haar oude lokalen ter beschikking gesteld van de meisjesschool en de kleuterschool.
In of vóór 1944 werd het gebouw van de kleuterschool, aan de Antwerpsesteenweg, vernield. Onmiddellijk na de oorlog werd het door industriële gebouwen vervangen. In 1950-1951 werd aan de achterzijde van de speelplaats een kinderdagverblijf ingericht, met een terras-solarium (n.o.v. architect R. Le Graive, 1947-1949).
Tot slot werd de school in 2016 grondig gerenoveerd en uitgebreid door bureau Trait Architects, in het kader van het Duurzaam Wijkcontract Masui, dat onder meer voorzag in de herinrichting van de historische loop van de Zenne tot een lang openbaar park. De school werd uitgebreid tot de locatie van het belendende depot (nr.16-18), terwijl het kinderdagverblijf door een overdekte speelplaats werd vervangen. In de rand van het toekomstige Zennepark kwamen er openbare voorzieningen, met een turnzaal en een polyvalente zaal.
Beschrijving
Oorspronkelijk complex bestaande uit vier rechthoekige volumes. In het midden, lichtjes inspringend t.o.v. de straat, hoofdvolume van vijf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en twee bouwlagen onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken.. Aan weerszijden hiervan, aan de rooilijn, rechtstandig halfopen volume van twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en twee bouwlagen onder een dak met drie dakvlakken en een dakterras. Loodrecht op de achterzijde van het hoofdvolume, twee langwerpige volumes van één bouwlaag, oorspronkelijk onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken..
Bakstenen gevels, die op latere datum in het wit zijn geschilderd, versierd met hardstenen elementen. HoofdgestellenHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met boogfriezen bekronen de gebouwen aan de straatkant. KroonlijstenStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). gerenoveerd naar oorspronkelijk ontwerp. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... vervangen.
Hoofdvolume geritmeerd door pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. die steunberen vormen. Middentravee in risaliet, opengewerkt met de ingang, onder een paneel met het opschrift “ECOLE COMMUNALE / 1871”; imposante dakkapelUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. die een attieklaag onder plat dak vormt, opengewerkt met een halfcirkelvormig vensterLicht- en/of luchtopening in een muur.. Zijgevels van drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), de traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) aan de buitenkant blindZonder opening; blind venster, schijnopening., de centrale opengewerkt met een ingang op de benedenverdieping en een vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. op de verdieping.
Traveeën van de zijvolumes gevat in rondboogarcades. De lange gevel heeft slechts één traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), in risalietRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden., opengewerkt met een ingang. VenstersLicht- en/of luchtopening in een muur. met verdiepte omlijsting.
Achtervolume oorspronkelijk voorzien van acht venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., het derde en zesde vergezeld van een deur, gescheiden door pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. die steunberen vormen. Verdieping met vensterregisterDoorlopende horizontale aaneenschakeling van vensters. toegevoegd in 2016-2017.
Muurtje aan de straat opnieuw gebouwd in beschilderde bakstenen.
Interieur: Oorspronkelijk waren het linker- en rechtervolume voorbehouden voor de directie en voor de conciërge. Centrale volumes bestemd voor klaslokalen, twee per bouwlaag vooraan, zes achteraan.
Geschiedenis
De school, die op 15.01.1872 werd ingehuldigd, omvatte de Lagere Scholen nr.28 en 29 voor respectievelijk jongens en meisjes. In de jaren 1880 werd hieraan Kleuterschool nr.19 toegevoegd, die gevestigd was op nr.431 Antwerpsesteenweg. Na 1893 werd de speelplaats van de school in oostelijke richting vergroot.
In 1917 was het gehele complex het voorwerp van een heropbouwproject door architect Henri Jacobs en werd het bestemd als meisjesschool met kleuterafdeling. Jacobs dacht zelfs aan een uitbreiding tot de plaats van nr.16-18, en zelfs tot aan de Zenne, maar dit project werd niet uitgevoerd.
In 1933 verhuisde de Lagere Jongensschool nr.28 naar de nieuwe instelling aan de Masuistraat (zie nr.73) en werden haar oude lokalen ter beschikking gesteld van de meisjesschool en de kleuterschool.
In of vóór 1944 werd het gebouw van de kleuterschool, aan de Antwerpsesteenweg, vernield. Onmiddellijk na de oorlog werd het door industriële gebouwen vervangen. In 1950-1951 werd aan de achterzijde van de speelplaats een kinderdagverblijf ingericht, met een terras-solarium (n.o.v. architect R. Le Graive, 1947-1949).
Tot slot werd de school in 2016 grondig gerenoveerd en uitgebreid door bureau Trait Architects, in het kader van het Duurzaam Wijkcontract Masui, dat onder meer voorzag in de herinrichting van de historische loop van de Zenne tot een lang openbaar park. De school werd uitgebreid tot de locatie van het belendende depot (nr.16-18), terwijl het kinderdagverblijf door een overdekte speelplaats werd vervangen. In de rand van het toekomstige Zennepark kwamen er openbare voorzieningen, met een turnzaal en een polyvalente zaal.
Beschrijving
Oorspronkelijk complex bestaande uit vier rechthoekige volumes. In het midden, lichtjes inspringend t.o.v. de straat, hoofdvolume van vijf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en twee bouwlagen onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken.. Aan weerszijden hiervan, aan de rooilijn, rechtstandig halfopen volume van twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en twee bouwlagen onder een dak met drie dakvlakken en een dakterras. Loodrecht op de achterzijde van het hoofdvolume, twee langwerpige volumes van één bouwlaag, oorspronkelijk onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken..
Bakstenen gevels, die op latere datum in het wit zijn geschilderd, versierd met hardstenen elementen. HoofdgestellenHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met boogfriezen bekronen de gebouwen aan de straatkant. KroonlijstenStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). gerenoveerd naar oorspronkelijk ontwerp. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... vervangen.
Hoofdvolume geritmeerd door pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. die steunberen vormen. Middentravee in risaliet, opengewerkt met de ingang, onder een paneel met het opschrift “ECOLE COMMUNALE / 1871”; imposante dakkapelUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. die een attieklaag onder plat dak vormt, opengewerkt met een halfcirkelvormig vensterLicht- en/of luchtopening in een muur.. Zijgevels van drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), de traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) aan de buitenkant blindZonder opening; blind venster, schijnopening., de centrale opengewerkt met een ingang op de benedenverdieping en een vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. op de verdieping.
Traveeën van de zijvolumes gevat in rondboogarcades. De lange gevel heeft slechts één traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), in risalietRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden., opengewerkt met een ingang. VenstersLicht- en/of luchtopening in een muur. met verdiepte omlijsting.
Achtervolume oorspronkelijk voorzien van acht venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., het derde en zesde vergezeld van een deur, gescheiden door pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. die steunberen vormen. Verdieping met vensterregisterDoorlopende horizontale aaneenschakeling van vensters. toegevoegd in 2016-2017.
Muurtje aan de straat opnieuw gebouwd in beschilderde bakstenen.
Interieur: Oorspronkelijk waren het linker- en rechtervolume voorbehouden voor de directie en voor de conciërge. Centrale volumes bestemd voor klaslokalen, twee per bouwlaag vooraan, zes achteraan.
Bronnen
Archieven
ARA, T148, Province de Brabant, Plans du service technique des bâtiments, inv. nr.4462, microfilm 3012.
SAB/ARCH 296 (1969), 988 (1961-1966).
SAB/IP II 180 (1909-1936), 205 (1922-1937).
SAB/PP 3403 (1905).
SAB/OW 10707 (1889), 61279-61280 (1949), 78818 (1956-1957).
Publicaties en studies
COSYN, A., Laeken Ancien et Moderne, Imprimerie scientifique Charles Bulens, Brussel, 1904, pp. 155.
DEBACKER, I., Aspecten van de stedenbouwkundige ontwikkeling van de gemeente Laken circa 1830-1921 (licentieverhandeling in de Kunstgeschiedenis), VUB, Brussel, 1997-1998, pp. 25, 53, 85.
LIBOIS, B. (red.), Les écoles de la Ville de Bruxelles. Un patrimoine architectural, Stad Brussel-Racine, Brussel, 2012, p. 43.
Kaarten / plannen
Bruxelles et ses environs, Militair Cartografisch Instituut, 1881.
Bruxelles et ses environs, Militair Cartografisch Instituut, 1893.
