Typologie(ën)
maalderij
villa
villa
Ontwerper(s)
BOGDAN & VAN BROECK – architectenbureau – 2016
INCONNU - ONBEKEND – 1903
S. RAEMDONCK – architect – 1907
Henri WILDENBLANCK – architect – 1922
Max MANFROID – architect – 1940-1956
Statut juridique
Stijlen
Eclectisme
Neoromaans
Inventaris(sen)
- Actualisatie van de Urgentie-Inventaris (Sint-Lukasarchief - 1993-1994)
- Inventaris van de Industriële Architectuur (AAM - 1980-1982)
- Inventaris van het Industrieel Erfgoed (La Fonderie - 1993-1994)
- Actualisatie van het inventarisatieproject van het Bouwkundig Erfgoed (DMS-DML - 1995-1998)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Het monumentale erfgoed van België. Anderlecht-Kuregem (Archistory - 2017-2019)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek
- Esthetisch
- Historisch
- Wetenschappelijk
- Sociaal
- Technisch
- Stedenbouwkundig
Onderzoek en redactie
2019
id
Urban : 37327
Beschrijving
Oude industrieel maalderijcomplex,
ontworpen in eclectische stijl met invloed van de romaanse stijl in 1903 en tot bedrijvencentrum herbestemd in
2016.
Geschiedenis
Begin jaren 1900 besliste Léon Moulart zijn maalderij, toen gelegen aan de Barastraat, te verhuizen naar de quai du Halage, de toekomstige Fernand Demetskaai. Het uitgestrekte perceel dat hij daarvoor uitkoos, bood mogelijkheden tot expansie en had een rechtstreekse verbinding met het Kanaal van Charleroi en de ringspoorlijn, die er aan westelijke zijde langs liep. In december 1902 diende de industrieel een bouwaanvraag in voor een huis in eclectische stijl van twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) inspringend t.o.v. de kaai. In maart 1903 liet hij links ervan een stalling van twee bouwlagen aanbouwen. In april diende de industrieel de plannen in voor en nieuwe meelfabriek, die in december van datzelfde jaar door de Gemeente werden goedgekeurd. Het complex, dat links van de woning lag, omvatte een gebouw aan de kant van het kanaal van tien traveeën en vijf bouwlagen onder plat dak, gebruikt als molen links en voor de reiniging rechts. Tegen de achtergevel werd een machinezaal onder een platform met daklicht aangebouwd. Achteraan, tegen de rechterzijgevel van het gebouw aan de kaai en ermee verbonden door een loopbrug en een overdekte doorgang, een tweede gebouw, even hoog maar minder breed, onder een plat dak met vooraan in het midden een klein volume onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. met tarwesilo’s en een groot magazijn. Links ertegenaan zijn een stookketel met schoorsteen geplaatst. Tot slot werd tegen de linker gemeenschappelijke muur van het eigendom een stalling met tien boxen gebouwd.
In juli 1907 ontwierp architect S. Raemdonck de plannen voor een uitbreiding met de volledige verbouwing van de woning en haar stalling. Het geheel vormde van dan af een imposante villa in pittoreske stijl, met vooraan de kantoren van de maalderij. Na deze datum en vóór 1912 werd het achtergebouw voorzien van een zolder gevormd door drie zadeldakenDak met twee hellende dakvlakken. haaks op de straat.
Vanaf de jaren 1920 diversifieerde het bedrijf van Léon Moulart door de oprichting van verschillende afdelingen die door zijn kinderen en kleinkinderen werden beheerd: hoedenhandel, veevoederproductie, de verkoop van steenkool, machines en werktuigen en, later, suikerwaren en drukwerk. Naast de hoedenfabriek, die op de aanpalende site van een oude brouwerij werd opgericht, vestigden zich nog andere afdelingen op het eigendom, dat zich achteraan uitstrekte tot aan de Birminghamstraat (nr. 222).
In augustus 1922 stelde architect Henri Wildenblanck plannen op voor een conciërgewoning met omheiningsmuur, rechts van het voorste gebouw van de maalderij. In de muur waren twee inrijpoorten ingewerkt, met daartussen de conciërgewoning van één vertrek diep en met twee bouwlagen onder trapezoïdale geveltop. Controlelokaal aan de rechter ingang. Rechts daarvan, tegen de schuine gemeenschappelijke muur van het eigendom, bevond zich een kolenmagazijn. In 1933 bouwde Antoine Courtens, een van de schoonzoons van Léon Moulart, vóór het voorste gebouw een omheining met een onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. in breuksteenMetselwerk bestaande uit brokken onregelmatige natuursteen., bakstenen pijlers en smeedijzeren traliewerk (thans verdwenen).
In 1940 ontwierp technisch bureau Max Manfroid een magazijn aan de achterzijde van het terrein, tegen de linker gemeenschappelijke muur, bestemd voor de afdeling Voedingsmiddelen. Twee jaar later ontwierp Antoine Courtens voor diezelfde afdeling een refter aan de achterzijde van het terrein, waarvoor echter geen vergunning werd afgeleverd. Nog in 1942 werkte dezelfde architect de plannen uit voor een vergroting van de stalling van de maalderij. In 1948 tekende hij voor de afdeling Voedingsmiddelen een tweede magazijn tegenover het magazijn, maar de uitvoering gebeurde niet conform de plannen. In 1958 stopte de maalderij haar activiteiten ten gunste van de afdeling Voedingsmiddelen, die de afdeling Veevoeders was geworden. In datzelfde jaar werd de machinezaal verbouwd en tegen de achtergevel van het voorste gebouw werden vanaf 1956 nieuwe silo’s in gewapend beton opgetrokken (ingenieur-architect Max Manfroid). De stookketel en zijn schoorsteen werden verwijderd.
In 1980 werden de villa en de conciërgewoning door de maatschappij Intercom gesloopt en vervangen door een gebouw met relaiszalen (n.o.v. architect Marcel Thibou). Blijven vandaag nog over: een deel van de gevel van de conciërgewoning, die een omheiningsmuur vormt, en de gevel van het kolenmagazijn. In 1988 werden de diverse gebouwen van de maalderij verkocht. Van het hoofdgebouw, dat een opslagplaats voor banden was geworden, werden de lagere bouwlagen met planken bekleed en werd de laatste verdieping gecementeerdMet portlandcement bestrijken.. Aan de kant van de kaai werden inrijpoorten gebouwd. Op 22.05.1997 werden de gevels en de bedaking van de voormalige maalderij als monument op de bewaarlijst ingeschreven. Het complex werd door een publieke coöperatieve gekocht en werd volledig gerenoveerd en herbestemd tot een bedrijvencentrum (architectuurbureau Bogdan & Van Broeck), dat op 03.10.2016 werd ingehuldigd.
Beschrijving
Twee evenwijdige gebouwen van vijf bouwlagen, met gevels in baksteen met elementen in hardsteen. De voorgevel en de rechterzijgevel van het voorste gebouw en de rechterzijgevel van het achterste gebouw worden gemarkeerd door kolossale pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. die op het hoofdgestel door een boogfriesReeks van kleine (decoratieve) bogen, vaak steunend op kraagstenen. worden verbonden.
Oorspronkelijk, raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. met stalen kader en ijzeren roedeverdeling met centrale openslaande vleugel; het bewaarde raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn., waarvan de beglazing is verdwenen, is versterkt met intern raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn..
Het voorste gebouw heeft tien traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) in de breedte en twee in de diepte. De eerste bouwlaag, die als onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. dienstdoet, is aan de kant van de kaai behandeld in breuksteenMetselwerk bestaande uit brokken onregelmatige natuursteen. van hardsteen. Op de laatste drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) bevindt zich een wat dieper gebouw onder een attiekmuurtje dat de bekroning van een hoektoren evoceert. Deuren aan de straatkant en cementbezetting van de laatste bouwlaag van latere datum. Oorspronkelijk, voetgangersingang op de eerste traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...). Met een kraan op de voorlaatste traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) werd de steenkool vanaf de aken naar binnen gebracht via een loopbrug en het venster van de eerste verdieping. Tijdens de renovatie werd het dak verhoogd met een beglaasd volume gebruikt als cafetaria, auditorium en vergaderzalen, met een buitentuin en panoramisch terras.
Het achterste gebouw had oorspronkelijk zes traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) op de voorgevel, drie op de rechterzijgevel en vier smallere op de linkerzijgevel, geflankeerd door kolossale pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel.. Die laatste gevel, waarachter zich oorspronkelijk de silo bevond, had vroeger slechts venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de laatste verdieping. De achtergevel was oorspronkelijk blindZonder opening; blind venster, schijnopening.. De muuropeningen van de derde traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) van de rechterzijgevel werden op latere datum tot deur verbouwd. ZadeldakenDak met twee hellende dakvlakken. geplaatst na 1907, het centrale met een platte top. Vooraan en achteraan, topgevelsHoogste deel van een gevel, vaak driehoekig en/of getrapt. met respectievelijk zaagtanden en rechte aandaken, elk opengewerkt met een vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. dat vroeger werd bekroond door een fijne verluchtingsopening vooraan en een oculusKlein rond, ovaal of polygonaal venster. achteraan. De geveltoppen zijn in lichter gekleurde baksteen herwerkt.
De oorspronkelijke loopbrug en de overdekte doorgang tussen de twee gebouwen werden in de loop der jaren verbouwd. Op deze plaats bevindt zich nu een beglaasde “circulatiesilo” met nieuwe loopbruggen, een nieuw trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. en nieuwe liften. Op de binnenplaats, op de plaats van een oude silo uit 1958, is een onthaalruimte onder trapdak ingericht.
Binnen zijn de ruimten onbewerkt gebleven en zijn enkele industriële elementen bewaard, waaronder een luiwerk in het achterste gebouw.
Geschiedenis
Begin jaren 1900 besliste Léon Moulart zijn maalderij, toen gelegen aan de Barastraat, te verhuizen naar de quai du Halage, de toekomstige Fernand Demetskaai. Het uitgestrekte perceel dat hij daarvoor uitkoos, bood mogelijkheden tot expansie en had een rechtstreekse verbinding met het Kanaal van Charleroi en de ringspoorlijn, die er aan westelijke zijde langs liep. In december 1902 diende de industrieel een bouwaanvraag in voor een huis in eclectische stijl van twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) inspringend t.o.v. de kaai. In maart 1903 liet hij links ervan een stalling van twee bouwlagen aanbouwen. In april diende de industrieel de plannen in voor en nieuwe meelfabriek, die in december van datzelfde jaar door de Gemeente werden goedgekeurd. Het complex, dat links van de woning lag, omvatte een gebouw aan de kant van het kanaal van tien traveeën en vijf bouwlagen onder plat dak, gebruikt als molen links en voor de reiniging rechts. Tegen de achtergevel werd een machinezaal onder een platform met daklicht aangebouwd. Achteraan, tegen de rechterzijgevel van het gebouw aan de kaai en ermee verbonden door een loopbrug en een overdekte doorgang, een tweede gebouw, even hoog maar minder breed, onder een plat dak met vooraan in het midden een klein volume onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. met tarwesilo’s en een groot magazijn. Links ertegenaan zijn een stookketel met schoorsteen geplaatst. Tot slot werd tegen de linker gemeenschappelijke muur van het eigendom een stalling met tien boxen gebouwd.
In juli 1907 ontwierp architect S. Raemdonck de plannen voor een uitbreiding met de volledige verbouwing van de woning en haar stalling. Het geheel vormde van dan af een imposante villa in pittoreske stijl, met vooraan de kantoren van de maalderij. Na deze datum en vóór 1912 werd het achtergebouw voorzien van een zolder gevormd door drie zadeldakenDak met twee hellende dakvlakken. haaks op de straat.
Vanaf de jaren 1920 diversifieerde het bedrijf van Léon Moulart door de oprichting van verschillende afdelingen die door zijn kinderen en kleinkinderen werden beheerd: hoedenhandel, veevoederproductie, de verkoop van steenkool, machines en werktuigen en, later, suikerwaren en drukwerk. Naast de hoedenfabriek, die op de aanpalende site van een oude brouwerij werd opgericht, vestigden zich nog andere afdelingen op het eigendom, dat zich achteraan uitstrekte tot aan de Birminghamstraat (nr. 222).
In augustus 1922 stelde architect Henri Wildenblanck plannen op voor een conciërgewoning met omheiningsmuur, rechts van het voorste gebouw van de maalderij. In de muur waren twee inrijpoorten ingewerkt, met daartussen de conciërgewoning van één vertrek diep en met twee bouwlagen onder trapezoïdale geveltop. Controlelokaal aan de rechter ingang. Rechts daarvan, tegen de schuine gemeenschappelijke muur van het eigendom, bevond zich een kolenmagazijn. In 1933 bouwde Antoine Courtens, een van de schoonzoons van Léon Moulart, vóór het voorste gebouw een omheining met een onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. in breuksteenMetselwerk bestaande uit brokken onregelmatige natuursteen., bakstenen pijlers en smeedijzeren traliewerk (thans verdwenen).
In 1940 ontwierp technisch bureau Max Manfroid een magazijn aan de achterzijde van het terrein, tegen de linker gemeenschappelijke muur, bestemd voor de afdeling Voedingsmiddelen. Twee jaar later ontwierp Antoine Courtens voor diezelfde afdeling een refter aan de achterzijde van het terrein, waarvoor echter geen vergunning werd afgeleverd. Nog in 1942 werkte dezelfde architect de plannen uit voor een vergroting van de stalling van de maalderij. In 1948 tekende hij voor de afdeling Voedingsmiddelen een tweede magazijn tegenover het magazijn, maar de uitvoering gebeurde niet conform de plannen. In 1958 stopte de maalderij haar activiteiten ten gunste van de afdeling Voedingsmiddelen, die de afdeling Veevoeders was geworden. In datzelfde jaar werd de machinezaal verbouwd en tegen de achtergevel van het voorste gebouw werden vanaf 1956 nieuwe silo’s in gewapend beton opgetrokken (ingenieur-architect Max Manfroid). De stookketel en zijn schoorsteen werden verwijderd.
In 1980 werden de villa en de conciërgewoning door de maatschappij Intercom gesloopt en vervangen door een gebouw met relaiszalen (n.o.v. architect Marcel Thibou). Blijven vandaag nog over: een deel van de gevel van de conciërgewoning, die een omheiningsmuur vormt, en de gevel van het kolenmagazijn. In 1988 werden de diverse gebouwen van de maalderij verkocht. Van het hoofdgebouw, dat een opslagplaats voor banden was geworden, werden de lagere bouwlagen met planken bekleed en werd de laatste verdieping gecementeerdMet portlandcement bestrijken.. Aan de kant van de kaai werden inrijpoorten gebouwd. Op 22.05.1997 werden de gevels en de bedaking van de voormalige maalderij als monument op de bewaarlijst ingeschreven. Het complex werd door een publieke coöperatieve gekocht en werd volledig gerenoveerd en herbestemd tot een bedrijvencentrum (architectuurbureau Bogdan & Van Broeck), dat op 03.10.2016 werd ingehuldigd.
Beschrijving
Twee evenwijdige gebouwen van vijf bouwlagen, met gevels in baksteen met elementen in hardsteen. De voorgevel en de rechterzijgevel van het voorste gebouw en de rechterzijgevel van het achterste gebouw worden gemarkeerd door kolossale pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. die op het hoofdgestel door een boogfriesReeks van kleine (decoratieve) bogen, vaak steunend op kraagstenen. worden verbonden.
Oorspronkelijk, raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. met stalen kader en ijzeren roedeverdeling met centrale openslaande vleugel; het bewaarde raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn., waarvan de beglazing is verdwenen, is versterkt met intern raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn..
Het voorste gebouw heeft tien traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) in de breedte en twee in de diepte. De eerste bouwlaag, die als onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. dienstdoet, is aan de kant van de kaai behandeld in breuksteenMetselwerk bestaande uit brokken onregelmatige natuursteen. van hardsteen. Op de laatste drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) bevindt zich een wat dieper gebouw onder een attiekmuurtje dat de bekroning van een hoektoren evoceert. Deuren aan de straatkant en cementbezetting van de laatste bouwlaag van latere datum. Oorspronkelijk, voetgangersingang op de eerste traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...). Met een kraan op de voorlaatste traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) werd de steenkool vanaf de aken naar binnen gebracht via een loopbrug en het venster van de eerste verdieping. Tijdens de renovatie werd het dak verhoogd met een beglaasd volume gebruikt als cafetaria, auditorium en vergaderzalen, met een buitentuin en panoramisch terras.
Het achterste gebouw had oorspronkelijk zes traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) op de voorgevel, drie op de rechterzijgevel en vier smallere op de linkerzijgevel, geflankeerd door kolossale pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel.. Die laatste gevel, waarachter zich oorspronkelijk de silo bevond, had vroeger slechts venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de laatste verdieping. De achtergevel was oorspronkelijk blindZonder opening; blind venster, schijnopening.. De muuropeningen van de derde traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) van de rechterzijgevel werden op latere datum tot deur verbouwd. ZadeldakenDak met twee hellende dakvlakken. geplaatst na 1907, het centrale met een platte top. Vooraan en achteraan, topgevelsHoogste deel van een gevel, vaak driehoekig en/of getrapt. met respectievelijk zaagtanden en rechte aandaken, elk opengewerkt met een vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. dat vroeger werd bekroond door een fijne verluchtingsopening vooraan en een oculusKlein rond, ovaal of polygonaal venster. achteraan. De geveltoppen zijn in lichter gekleurde baksteen herwerkt.
De oorspronkelijke loopbrug en de overdekte doorgang tussen de twee gebouwen werden in de loop der jaren verbouwd. Op deze plaats bevindt zich nu een beglaasde “circulatiesilo” met nieuwe loopbruggen, een nieuw trappenhuisGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. en nieuwe liften. Op de binnenplaats, op de plaats van een oude silo uit 1958, is een onthaalruimte onder trapdak ingericht.
Binnen zijn de ruimten onbewerkt gebleven en zijn enkele industriële elementen bewaard, waaronder een luiwerk in het achterste gebouw.
Bronnen
Archieven
GAA/DS 9674 (04.12.1903), 9869 (29.04.1904), 11623 (21.01.1908), 17284 (18.08.1922), 17927 (12.1924), 26001 (14.11.1933), 31158 (17.12.1940), 31564 (08.12.1942), 31604 (07.05.1943), 32620 (14.08.1947), 33215 (09.11.1948), 35849 (17.03.1953), 33982bis (s. d.), 38187 (12.03.1957), 39082-39083 (16.12.1958), 45433 (29.01.1980).
Publicaties en studies
ANDERLECHT MOULART, BOGDAN & VAN BROECK ARCHITECTS, R. VAN MOLKOT, H. HARRYSSON, NEY & PARTNERS, CES, ATS, REYVECO, Port-Sud. Espace pour PMEs et centre d’interprétation. Dossier Monuments et Sites, 2012.
ANDERLECHT MOULART, BOGDAN & VAN BROECK ARCHITECTS, R. VAN MOLKOT, H. HARRYSSON, NEY & PARTNERS, CES, ATS, REYVECO, Port-Sud. Espace pour PMEs et centre d’interprétation. Rapport d’incidences, 2013.
CULOT, M. [red.], Anderlecht 2. Inventaire visuel de l’architecture industrielle à Bruxelles, AAM, Brussel, 1980, fiche 165.
Huberty, C., Soares, P.V., De Brusselse kanalen, Brussel Stad van Kunst en Geschiedenis, 25, Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, 1998, pp. 13-14.
VANDERHULST, G., La Meunerie Moulart à Anderlecht, s. d.
Kaarten / plannen
DIENST OPENBARE WERKEN, Plan général de la commune d’Anderlecht, 1912.
