Typologie(ën)
school
Ontwerper(s)
Henri JACOBS – architect – 1905-1911
Juridisch statuut
Beschermd sinds 12 februari 1998
Stijlen
Art nouveau
Inventaris(sen)
- Actualisatie van de Urgentie-Inventaris (Sint-Lukasarchief - 1993-1994)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem) en integriteit (idem + kwaliteit van uitvoering).
- Esthetisch Het onroerend goed heeft een esthetische waarde als het de waarnemer zintuigelijk prikkelt op een positieve manier (‘ervaring van schoonheid). Historisch gezien werd deze waarde aangewend om waardevolle natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden aan te duiden, maar het kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Automatisch dringt een afweging met andere waarden zich op, de artistieke in de eerste plaats, maar ook de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen), en dienen koppelingen naar selectiecriteria worden gemaakt: representativiteit, ensemblewaarde en contextuele waarde. Criteria die met andere (met name artistieke) criteria moeten worden gecombineerd.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente, of als bijzonder belangrijke ouderdom en zeldzame ontwikkeling voor een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; enz.), of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale boulevards of in de Leopoldswijk), of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur - met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (b.v. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte), of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (b.v. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, Congreskolom), of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken).
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen spelen, meer dan andere bouwkundige goederen, een prominente rol in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte in het verleden. Meestal determineren zijn andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het hierin een rol speelt, bijvoorbeeld hoekgebouwen, coherente pleinen of (straatwanden), deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, maar ook relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe deze architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2014-2016
id
Urban : 29322
Beschrijving
Opmerkelijke
schoolinstelling in art-nouveaustijl, n.o.v. architect Henri Jacobs, 1905-1911.
Geschiedenis
Deze schoolgebouwen werden opgetrokken in een wijk die toen in volle ontwikkeling was, in de onmiddellijke omgeving van de sociale woningen die de Société Anonyme des Habitations à Bon Marché de l’Agglomération Bruxelloise [Anonieme Maatschappij voor Goedkope Woningen in de Brusselse Agglomeratie] in 1903 had gebouwd (zie nr.14-16-18-20-22, 29-31-33, 27 en 35).
Tijdens de gemeenteraadszitting van 12.10.1905 werd besloten een nieuwe school te bouwen. De school was voor meisjes bestemd en moest oorspronkelijk de druk op de Ecole du Parc (Besmelaan, 1887; gesloopt) verlichten, die een jongensschool werd. De gemeente vertrouwde de plannen van de toekomstige instelling toe aan architect H. Jacobs, die ook werd belast met de bouw van de school in de Van Haelenlaan (1904-1909, gesloopt).
Het plan volgde de officiële voorschriften uit die tijd en nam de algemene indeling van de Modelschool over die in 1875 door de Ligue de l’Enseignement [Onderwijsliga] was vastgelegd: de toegang wordt gevormd door een gebouw op een smal perceel aan de straatkant (nr.37), terwijl de klaslokalen binnen het huizenblok zijn gelegen, rond een centrale overdekte binnenplaats en zijkoeren. Aan de straat (nr.39) bevindt zich ook de dienstwoning van de directeur.
De gemeenteschool van de Rodenbachstraat is een totaalkunstwerk dat typisch is voor architect H.Jacobs. We herkennen er onder meer zijn voorliefde voor gevarieerde en veelkleurige materialen, de bijzondere behandeling van de toegang belijnd door een grote boogConstructie waarvan de beschrijvende lijnen delen van cirkels of gebogen lijnen zijn en waarin alle drukkrachten optreden., de gestileerde motieven tussen de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de verdieping, de opengewerkte balustradeHekwerk van spijlen of balusters., enz.
Beschrijving
Toegangsgebouw (nr.37):
Sobere gevel van twee bouwlagen bekleed met witsteen (Euville), op een hardstenen sokkel. Op de benedenverdieping, toegang in de typische stijl van de architect: centrale toegangsdeur (bewaard) onder getoogd impostvenster geflankeerd door twee holle panelen die de vorm van de steekboog volgen; het geheel is gevat in een grote boogConstructie waarvan de beschrijvende lijnen delen van cirkels of gebogen lijnen zijn en waarin alle drukkrachten optreden. met aan het uiteinde volutes en met een versierde sleutelSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf. (wapenschild van de gemeente Vorst). Aan weerszijden van de deur, rechthoekige vensters onder getande latei, links voor de portiersloge, rechts voor een wachtzaal. Op de eerste verdieping, per vier gekoppelde venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., van elkaar gescheiden door kleine geometrische motieven, die oorspronkelijk de bibliotheek verlichtten. Boven het hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met het opschrift “Ecole communale Gemeenteschool”, kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief. en opengewerkte attiekbalustrade versierd met ijzerwerkVerzameling van alle metalen elementen van een gebouw.. Oorspronkelijk schrijnwerk.
Interieur. Het plafond van de hal is versierd met een fries van polychrome bakstenen, terwijl de muren zijn versierd met hardstenen banden, een bekleding van polychrome bakstenen en een friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). van bucolische sgraffiti (bloemenmotieven, vogels). Tegelvloer met ruitmotieven. Links, deur met hardstenen omlijsting met hoekblokken, bekroond door een cartoucheOmlijsting van een uitspringend vlak in de vorm van ingesneden en omkrullend papier of leer; vaak met opschrift of intern versierd. met het opschrift “concierge”. Rechts, blindeZonder opening; blind venster, schijnopening. nis (witgetinte baksteen en hardsteen). Tegenover de toegangsdeur, dichtgemetseld vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. dat toegang gaf tot het voormalige bureau van de directeur.
Achteraan, vertrekkend uit de hal, lange gang naar de overdekte speelplaats, met daarlangs de klaslokalen van de benedenverdieping en van de verdieping; decor analoog aan dat van de hal, maar soberder.
Overdekte binnenplaats en klaszalen (nr.41):
Gelegen binnen het bouwblok en evenwijdig met de straat georiënteerd, overdekte binnenplaats waarop twee vleugels met klaslokalen uitgeven, met twee bouwlagen in het westen en één in het oosten. De buitengevels worden door een speelplaats afgeboord.
Aan de kant van de binnenplaats zijn de bakstenen gevels van de vleugels opengewerkt met grote venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., hetzij korfboogvormig, hetzij rechthoekig onder I-balk; de klaslokalen zijn toegankelijk via deuren. Aan de zuidkant, brede korfboogvormige muuropening van twee bouwlagen die de overdekte binnenplaats verlicht. Twee trappenhuizenGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. (metalen trap met treden en leuningen in hout) leiden naar de klassen op de verdieping. Vloeren bedekt met geruite tegels. Binnenplaats overdekt door een gebogen geprofileerd plafond, in het wit geschilderd, evenwijdig aan de korfboogvormige muuropening (zuiden). Aan de overzijde, plafond dat een lagere ruimte overdekt, gemaakt van polychrome bakstenen die analoog zijn aan die van de gang en de toegang (nr.37).
Aan de kant van de speelplaats is de gevel van de vleugel opengewerkt met tien traveeën met rechthoekige muuropeningen, die van de toegang smaller. Heel sobere decoratie bestaande uit een friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). van vierkante motieven die steigergaten imiteren, en verluchtingsgaten met traliewerk in art-nouveaustijl.
Aan de kant van de speelplaats is de westelijke gevel opengewerkt met tien traveeën van rechthoekige muuropeningen op de benedenverdieping, bekroond door een fries van vierkante stenen motieven, en acht traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) van korfboogvensters op de verdieping.
Voormalige directeurswoning (nr.39):
Gevel van twee bouwlagen op hardstenen sokkel, de rest van de gevel in baksteen met elementen in witsteen (Euville). Op de benedenverdieping, drie korfboogvormige muuropeningen waarvan de zwikkenHoekstuk tussen een boog en de omlijsting waarin de boog gevat is. met sgraffiti zijn versierd. Op de verdieping, drielicht (getande lateien) met centrale glasdeurDeur waarvan het grootste deel uit glas bestaat. achter een trapezoïdaal balkon afgesloten door een ijzeren borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. met plantenmotief in art-nouveaustijl. Erboven, centrale dakkapelUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. die de kroonlijst doorbreekt, achter een Frans balkonBorstwering tussen de dagkanten van een naar binnen openslaand venster dat tot de vloer doorloopt. met borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. die analoog is aan die op de verdieping.
Zijgevel (links) op hardstenen onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen., de rest van de gevel in witgetinte baksteen versierd met witstenen elementen (Euville). De gevel is opengewerkt met een venstertravee, op de benedenverdieping met vervangen borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust., op de verdieping als drielicht. Bekroning in de vorm van een balustrade, geflankeerd door twee schoorstenen.
Beschermd 12.02.1998
Geschiedenis
Deze schoolgebouwen werden opgetrokken in een wijk die toen in volle ontwikkeling was, in de onmiddellijke omgeving van de sociale woningen die de Société Anonyme des Habitations à Bon Marché de l’Agglomération Bruxelloise [Anonieme Maatschappij voor Goedkope Woningen in de Brusselse Agglomeratie] in 1903 had gebouwd (zie nr.14-16-18-20-22, 29-31-33, 27 en 35).
Tijdens de gemeenteraadszitting van 12.10.1905 werd besloten een nieuwe school te bouwen. De school was voor meisjes bestemd en moest oorspronkelijk de druk op de Ecole du Parc (Besmelaan, 1887; gesloopt) verlichten, die een jongensschool werd. De gemeente vertrouwde de plannen van de toekomstige instelling toe aan architect H. Jacobs, die ook werd belast met de bouw van de school in de Van Haelenlaan (1904-1909, gesloopt).
Het plan volgde de officiële voorschriften uit die tijd en nam de algemene indeling van de Modelschool over die in 1875 door de Ligue de l’Enseignement [Onderwijsliga] was vastgelegd: de toegang wordt gevormd door een gebouw op een smal perceel aan de straatkant (nr.37), terwijl de klaslokalen binnen het huizenblok zijn gelegen, rond een centrale overdekte binnenplaats en zijkoeren. Aan de straat (nr.39) bevindt zich ook de dienstwoning van de directeur.
De gemeenteschool van de Rodenbachstraat is een totaalkunstwerk dat typisch is voor architect H.Jacobs. We herkennen er onder meer zijn voorliefde voor gevarieerde en veelkleurige materialen, de bijzondere behandeling van de toegang belijnd door een grote boogConstructie waarvan de beschrijvende lijnen delen van cirkels of gebogen lijnen zijn en waarin alle drukkrachten optreden., de gestileerde motieven tussen de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de verdieping, de opengewerkte balustradeHekwerk van spijlen of balusters., enz.
Beschrijving
Toegangsgebouw (nr.37):
Sobere gevel van twee bouwlagen bekleed met witsteen (Euville), op een hardstenen sokkel. Op de benedenverdieping, toegang in de typische stijl van de architect: centrale toegangsdeur (bewaard) onder getoogd impostvenster geflankeerd door twee holle panelen die de vorm van de steekboog volgen; het geheel is gevat in een grote boogConstructie waarvan de beschrijvende lijnen delen van cirkels of gebogen lijnen zijn en waarin alle drukkrachten optreden. met aan het uiteinde volutes en met een versierde sleutelSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf. (wapenschild van de gemeente Vorst). Aan weerszijden van de deur, rechthoekige vensters onder getande latei, links voor de portiersloge, rechts voor een wachtzaal. Op de eerste verdieping, per vier gekoppelde venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., van elkaar gescheiden door kleine geometrische motieven, die oorspronkelijk de bibliotheek verlichtten. Boven het hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel. met het opschrift “Ecole communale Gemeenteschool”, kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief. en opengewerkte attiekbalustrade versierd met ijzerwerkVerzameling van alle metalen elementen van een gebouw.. Oorspronkelijk schrijnwerk.
Interieur. Het plafond van de hal is versierd met een fries van polychrome bakstenen, terwijl de muren zijn versierd met hardstenen banden, een bekleding van polychrome bakstenen en een friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). van bucolische sgraffiti (bloemenmotieven, vogels). Tegelvloer met ruitmotieven. Links, deur met hardstenen omlijsting met hoekblokken, bekroond door een cartoucheOmlijsting van een uitspringend vlak in de vorm van ingesneden en omkrullend papier of leer; vaak met opschrift of intern versierd. met het opschrift “concierge”. Rechts, blindeZonder opening; blind venster, schijnopening. nis (witgetinte baksteen en hardsteen). Tegenover de toegangsdeur, dichtgemetseld vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. dat toegang gaf tot het voormalige bureau van de directeur.
Achteraan, vertrekkend uit de hal, lange gang naar de overdekte speelplaats, met daarlangs de klaslokalen van de benedenverdieping en van de verdieping; decor analoog aan dat van de hal, maar soberder.
Overdekte binnenplaats en klaszalen (nr.41):
Gelegen binnen het bouwblok en evenwijdig met de straat georiënteerd, overdekte binnenplaats waarop twee vleugels met klaslokalen uitgeven, met twee bouwlagen in het westen en één in het oosten. De buitengevels worden door een speelplaats afgeboord.
Aan de kant van de binnenplaats zijn de bakstenen gevels van de vleugels opengewerkt met grote venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., hetzij korfboogvormig, hetzij rechthoekig onder I-balk; de klaslokalen zijn toegankelijk via deuren. Aan de zuidkant, brede korfboogvormige muuropening van twee bouwlagen die de overdekte binnenplaats verlicht. Twee trappenhuizenGedeelte van een gebouw waarin de trappen zijn ondergebracht. (metalen trap met treden en leuningen in hout) leiden naar de klassen op de verdieping. Vloeren bedekt met geruite tegels. Binnenplaats overdekt door een gebogen geprofileerd plafond, in het wit geschilderd, evenwijdig aan de korfboogvormige muuropening (zuiden). Aan de overzijde, plafond dat een lagere ruimte overdekt, gemaakt van polychrome bakstenen die analoog zijn aan die van de gang en de toegang (nr.37).
Aan de kant van de speelplaats is de gevel van de vleugel opengewerkt met tien traveeën met rechthoekige muuropeningen, die van de toegang smaller. Heel sobere decoratie bestaande uit een friesHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). van vierkante motieven die steigergaten imiteren, en verluchtingsgaten met traliewerk in art-nouveaustijl.
Aan de kant van de speelplaats is de westelijke gevel opengewerkt met tien traveeën van rechthoekige muuropeningen op de benedenverdieping, bekroond door een fries van vierkante stenen motieven, en acht traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) van korfboogvensters op de verdieping.
Voormalige directeurswoning (nr.39):
Gevel van twee bouwlagen op hardstenen sokkel, de rest van de gevel in baksteen met elementen in witsteen (Euville). Op de benedenverdieping, drie korfboogvormige muuropeningen waarvan de zwikkenHoekstuk tussen een boog en de omlijsting waarin de boog gevat is. met sgraffiti zijn versierd. Op de verdieping, drielicht (getande lateien) met centrale glasdeurDeur waarvan het grootste deel uit glas bestaat. achter een trapezoïdaal balkon afgesloten door een ijzeren borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. met plantenmotief in art-nouveaustijl. Erboven, centrale dakkapelUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. die de kroonlijst doorbreekt, achter een Frans balkonBorstwering tussen de dagkanten van een naar binnen openslaand venster dat tot de vloer doorloopt. met borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. die analoog is aan die op de verdieping.
Zijgevel (links) op hardstenen onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen., de rest van de gevel in witgetinte baksteen versierd met witstenen elementen (Euville). De gevel is opengewerkt met een venstertravee, op de benedenverdieping met vervangen borstwering1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust., op de verdieping als drielicht. Bekroning in de vorm van een balustrade, geflankeerd door twee schoorstenen.
Beschermd 12.02.1998
Bronnen
Archieven
GAV/DS
19896 (1972-1974), 21646 (1994), 24034 (2007).
Publicaties en studies
DEMEY, Th., Geschiedenis van de Brusselse
scholen, Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Brussel, 2005
(Brussel, Stad van Kunst en Geschiedenis, 39), pp. 22-24.
Tijdschriften
CREPLET, N., “Ecole en couleurs,
restauratie van de gevels en daken”, Brussel Erfgoed Brussel, 1,
Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Brussel, 2011, pp. 53-63.
JURION-DE WAHA, Fr., Le
petit monde de l’architecte Henri Jacobs 1846-1935. Au coeur de l’Art nouveau à
Bruxelles, Annales de la société royale d’Archéologie de Bruxelles, dl. 71,
Brussel, 2012-2013, pp. 178-180.
JURION-DE WAHA, Fr., “Henri Jacobs, scholenbouwer”, Brussel Erfgoed, 1, Ministerie van het Brussels
Hoofdstedelijk Gewest, Brussel, 2011, pp. 27-35.
