De Schaarbeekse Haard

Twee paren opbrengsthuizen met vier bouwlagen ontworpen voor de Schaarbeekse Haard. Nr. 53-55 en 57-59 van eind 1899 n.o.v. architect Henri Jacobs. Nr. 63 en 65 ontworpen in 1922.

De gebouwen liggen op eenzelfde lange strook terrein verworven door de Haard in 1899 en bebouwd met nog andere arbeiderswoningen, waarvan bewaard zijn nr. 67, 69 (n.o.v. architect Henri Jacobs, 1901) en 105 tot 117 (1900) van de Victor Hugostraat, alsook nr. 30-32 van de Léon Mahillonlaan. De vier opbrengsthuizen van de Victor Hugostraat sluiten een bijzonder homogene huizenrij in dezelfde stijl die begint op nr. 43.

Elk huis bevatte oorspronkelijk acht wooneenheden. Deze appartementen uit 1899 golden indertijd als luxueus in hun soort. Ze bestonden elk uit drie kamers, met wateraansluiting en toilet met spoeling. In 1968 waren er plannen om ze te slopen, maar uiteindelijk werden de vier gebouwen in 2001 gerenoveerd (n.o.v. architect Michel Henrard), waarbij de te klein geachte woningen samen werden gevoegd.


Victor Hugostraat nr. 53-55 en 57-59. Bijna identieke gevels in eclectische stijl met art-nouveaukarakter. Drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), de zijtraveeën lichtjes verschillend uitgewerkt. Centrale toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht. met verspringende bouwlagen doorbreekt de kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement).. Bakstenen gevels, geel op linkertravee, oranjerood (nr. 53-55) of rood (nr. 57-59) op rechtertravee, elk met accenten in de andere kleur, alsook zwarte baksteen, hardsteen en witsteen. Muuropeningen onder steekboogBoog die minder dan een halve cirkel beschrijft; boog in de vorm van een cirkelsegment. Bij vensters spreekt men dan van een getoogd venster of steekboogvenster. of latei, de meeste van metaal, die van de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de benedenverdieping en op de toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht. geschraagd door een of meer gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. deelzuiltjes. Op zijtraveeën, brede muuropening met deur op benedenverdieping; per twee of drie gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de verdiepingen. Elegant decor van sgraffiti in art nouveauInternationale beweging (1893 - ca. 1914) als reactie op de ‘neo’-stijlen, maar met sterk lokale verschillen. In België kent de stijl twee stromingen, namelijk de florale art nouveau met Victor Horta als boegbeeld en anderzijds de geometrische art nouveau beïnvloed door Paul Hankar of de Wiener Secession. op toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht. en op hoofdgestelHoog horizontaal lijstwerk ter bekroning van een gevel.; die op toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht. dragen de inscripties “wees werkzaam”, “wees rein”, “wees spaarzaam” en “voor allen” op nr. 53-55, en “sois actif”, “sois propre”, “sois économe” en “pour tous” op nr. 57-59. Decor van diamantkoppenPiramidaal ornament (3 of 4 zijden), onder andere gebruikt in banden en friezen. en halve bollen. KroonlijstenStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op fijne consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief.. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ...  bewaard op toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht., met metalen roedeverdeling, de overige vervangen. Deur vernieuwd, met ramen met oorspronkelijke traliewerk, dat van het impostvensterVenster boven een deur en ervan gescheiden door een stenen dorpel, een entablement of een muurvlak. met zweepslagmotief.
Oorspronkelijk was de ruimte achteraan in zestien tuintjes onderverdeeld. Behalve de privétuinen voor de woningen op de benedenverdieping is dit nu een speelruimte geworden.


Victor Hugostraat nr. 63 en 65. Gevels van vier bouwlagen met art-decokarakter, in baksteen benadrukt met bepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. zones. Gebogen balkons met smeedijzeren borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust., ToegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht. met verspringende bouwlagen; lage deur met kooflijst, die op nr. 63 onder steekboogBoog die minder dan een halve cirkel beschrijft; boog in de vorm van een cirkelsegment. Bij vensters spreekt men dan van een getoogd venster of steekboogvenster., die op nr. 65 onder rondboogBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft.; smalle gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. venstersLicht- en/of luchtopening in een muur.. KroonlijstenStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). op gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief.. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ...  vervangen; deuren met bovenlichtBovenste gedeelte van een raam- of deurkozijn, gescheiden door een dwarsregel; soms voorzien van glas-in-lood en/of roeden. in oculusKlein rond, ovaal of polygonaal venster. en oorspronkelijk smeedijzeren traliewerk dat de letters “F S” (voor ‘Foyer Schaerbeekois') vormt.
Op nr. 63, vier traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), tweede als toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht., onder een kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). doorbrekende rondbogige bekroning. De andere traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) hebben trapezoïdale ramen in de eerste twee bouwlagen en inspringend venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. in de twee volgende; balkon in derde bouwlaag, gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. in laatste.
Op nr. 65, gevel van vijf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) met symmetrische compositieTypische gevelopstand bestaande uit drie gelijke traveeën; in Brussel komt dit geveltype vaak voor met drie bouwlagen volgens verkleinende ordonnantie; de centrale travee wordt in vele gevallen rijker uitgewerkt en benadrukt door haar licht te laten uitspringen en/of door één of meerdere balkons; het grondplan bestaat over het algemeen uit een aaneenschakeling van kamers., de middelste met toegang; pilasterPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. in de hogere bouwlagen. De andere traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) zijn inspringend op de verdiepingen. VenstersLicht- en/of luchtopening in een muur. met afgeschuinde bovenhoeken op benedenverdieping. GlasdeurenDeur waarvan het grootste deel uit glas bestaat. onder steekboogBoog die minder dan een halve cirkel beschrijft; boog in de vorm van een cirkelsegment. Bij vensters spreekt men dan van een getoogd venster of steekboogvenster. of lichte schouderboog op eerste verdieping, benadrukt door balkon. Op hogere verdiepingen, trapezoïdale erkerRechthoekig of veelhoekig uitbouwsel, als het ware op de gevel geplakt en daardoor deel uitmakend van de achterliggende ruimte; vaak over één of meer verdiepingen gestapeld. op zijtraveeën, drielichtenGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere. op tweede en vierde traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), die op tweede verdieping met balkon.