Typologie(ën)
fabriek
kunstencentrum/cultureel centrum
kunstencentrum/cultureel centrum
Ontwerper(s)
Emile DEVREUX – architect – 1895
GARRIC-NEGRE-ALTUNA-QUIROT – architectenbureau – 1998
Juridisch statuut
Ingeschreven in de wettelijke inventaris op 19 augustus 2024
Stijlen
Eclectisme
hedendaagse architectuur
Inventaris(sen)
- Inventaris van de Industriële Architectuur (AAM - 1980-1982)
- Actualisatie van de Urgentie-Inventaris (Sint-Lukasarchief - 1993-1994)
- Actualisatie van het inventarisatieproject van het Bouwkundig Erfgoed (DMS-DML - 1995-1998)
- Het monumentale erfgoed van België. Elsene (DMS-DML - 2005-2015)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem), authenticiteit (idem + de kwaliteit van de uitvoering) en integriteit (bewaringstoestand, oorspronkelijke elementen)). Een goed bevat ook artistieke waarde als het kunstwerken omvat (beeldhouwwerken, reliëfs ontworpen voor het goed, enz.) of decoratieve elementen uit de oorspronkelijke bouwperiode of met bijzondere kwaliteit (gesigneerd glasramen, sgraffito, lichtbeuk, enz.).
- Esthetisch Historisch gezien werd die waarde aangewend om waardevolle groene ruimten en natuurlijke of halfnatuurlijke gebieden aan te duiden. De waarde kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Een afweging met andere waarden dringt zich tevens op: de artistieke, de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en de stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen). De volgende selectiecriteria worden er eveneens aan gekoppeld: de ensemblewaarde en de contextuele waarde.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde : - als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente; - of als getuigenis van een periode en/of een zeldzame ontwikkeling van een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; de Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; - of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale lanen of in de Leopoldswijk); - of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur – met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (bv. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte); - of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (bv. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, de Congreskolom); - of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken); - of als het representatief is van het oeuvre van een belangrijke architect in de architectuurgeschiedenis op internationaal, nationaal, regionaal of lokaal niveau (dit betreft zowel befaamde architecten als V. Horta, V. Bourgeois, M. Polak als secundaire architecten, die lokaal verbonden worden aan een gemeente zoals Fernand Lefever in Koekelberg of Emile Hoebeke in Sint-Agatha-Berchem).
- Wetenschappelijk De wetenschappelijke waarde wordt vaak erkend in het geval van landschappen (parken, halfnatuurlijke gebieden). Binnen de context van een onroerend goed kan het gaan om de aanwezigheid van een (bouw)element (bijzonder materiaal, experimenteel materiaal, bouwprocédé of -component) of getuigenis van een ruimtelijk-structurele ruimte (stedenbouwkundig) waarvan het behoud moet worden overwogen met het oog op wetenschappelijk onderzoek. In het geval van archeologische vindplaatsen en overblijfselen wordt de wetenschappelijke waarde erkend in relatie tot het uitzonderlijke karakter van de resten op het gebied van ouderdom (bijvoorbeeld de Romeinse villa in Jette), de uitzonderlijke bewaringsomstandigheden (bijvoorbeeld de site van het vroegere dorp Oudergem) of de uniciteit van de elementen (bijvoorbeeld een volledig bewaard dakspant) en derhalve op dat vlak een uitzonderlijke en prominente wetenschappelijke bijdrage vormen tot de kennis van ons stedelijk en pre-stedelijk verleden.
- Technisch Onder de technische waarde van een onroerend goed kan men het vroege gebruik van een bepaald materiaal of een bepaalde techniek verstaan (ingenieur), ook gebouwen met een constructief of technologisch belang, een technisch hoogstandje of een technologische innovatie kunnen in aanmerking komen. Het kan eveneens industrieel-archeologisch waardevol worden begrepen zoals getuigenissen van verouderde bouwmethodes. Vanzelfsprekend dringt een koppeling zich aan m.b.t. een wetenschappelijke waarde.
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen of landschappen hebben in het verleden een prominente rol gespeeld in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte en de stedelijke ruimte. Meestal bepalen zij andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het daarin een rol speelt, bijvoorbeeld : - hoekgebouwen; - coherente pleinen of homogene huizenrijen (gevels die een ensemble vormen van dezelfde stijl, periode en volume); - tuinwijken, - deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, - relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe die architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2007-2009
id
Urban : 18807
Beschrijving
Voormalige elektrisch onderstation in eclectische stijl, n.o.v. architect Émile Devreux, 1895.
Thans is hier het Centre International pour la Ville et le Paysage [Internationaal centrum voor stad, architectuur en landschap] CIVA gevestigd. Het werd uitgebreid met een gebouw in hedendaagse stijl, n.o.v. architectenbureau Garric-Nègre-Altuna-Quirot, 1998.
Oud gebouw: oorspronkelijk gebouwd als elektriciteitsfabriek en in 1983 verbouwd tot kantoren van de Brusselse Intercommunale Watermaatschappij (BIWM). In het gebouw is thans een deel van het CIVA gevestigd.
Twee bouwlagen en veertien traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) – acht traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) in Kluisstraat en zes in Verlaatstraat. Gevel in baksteen met elementen in hardsteen. Muuropeningen op verdieping onder rondboogBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft.. Drie linkertraveeën in Verlaatstraat resulteren uit verbouwing van 1901 door dezelfde architect. MansardedakGebroken kap of Frans dak met met steile ondervlakken en licht hellende bovenvlakken. met elf dakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. (resulterend uit verbouwing van 1949) – acht in Kluisstraat, drie in Verlaatstraat. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... deels bewaard.
Interieur
Structuur van gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. zuilen en metalen balken. Opmerkelijk bakstenen gewelfplafond.
Voor het hedendaags gebouw werd een internationale architectuurwedstrijd uitgeschreven. Het werd in 2000 ingewijd en bestaat uit tentoonstellingsruimten, archiefruimten – en ruimten voor het bestuderen van de archieven –, kantoren, een bibliotheek en een voordrachtzaal, ten behoeve van het CIVA.
Bakstenen gevel met grote muuropeningen. Betonnen inkom onder gebogen, met zink beklede luifelAfdak boven de ingang van een huis of handelszaak.. Toegangsvolume bekroond met dakterras. Aan weerszijden daarvan twee symmetrische rechthoekige volumes, rechts geflankeerd door breed rechthoekig volume met regelmatige verticale vensterregistersDoorlopende horizontale aaneenschakeling van vensters.. Gevel in Verlaatstraat ‘H'-vormig.
Thans is hier het Centre International pour la Ville et le Paysage [Internationaal centrum voor stad, architectuur en landschap] CIVA gevestigd. Het werd uitgebreid met een gebouw in hedendaagse stijl, n.o.v. architectenbureau Garric-Nègre-Altuna-Quirot, 1998.
Oud gebouw: oorspronkelijk gebouwd als elektriciteitsfabriek en in 1983 verbouwd tot kantoren van de Brusselse Intercommunale Watermaatschappij (BIWM). In het gebouw is thans een deel van het CIVA gevestigd.
Twee bouwlagen en veertien traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) – acht traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) in Kluisstraat en zes in Verlaatstraat. Gevel in baksteen met elementen in hardsteen. Muuropeningen op verdieping onder rondboogBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft.. Drie linkertraveeën in Verlaatstraat resulteren uit verbouwing van 1901 door dezelfde architect. MansardedakGebroken kap of Frans dak met met steile ondervlakken en licht hellende bovenvlakken. met elf dakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. (resulterend uit verbouwing van 1949) – acht in Kluisstraat, drie in Verlaatstraat. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... deels bewaard.
Interieur
Structuur van gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. zuilen en metalen balken. Opmerkelijk bakstenen gewelfplafond.
Voor het hedendaags gebouw werd een internationale architectuurwedstrijd uitgeschreven. Het werd in 2000 ingewijd en bestaat uit tentoonstellingsruimten, archiefruimten – en ruimten voor het bestuderen van de archieven –, kantoren, een bibliotheek en een voordrachtzaal, ten behoeve van het CIVA.
Bakstenen gevel met grote muuropeningen. Betonnen inkom onder gebogen, met zink beklede luifelAfdak boven de ingang van een huis of handelszaak.. Toegangsvolume bekroond met dakterras. Aan weerszijden daarvan twee symmetrische rechthoekige volumes, rechts geflankeerd door breed rechthoekig volume met regelmatige verticale vensterregistersDoorlopende horizontale aaneenschakeling van vensters.. Gevel in Verlaatstraat ‘H'-vormig.
Bronnen
Archieven
GAE/DS 116-53-55; 300-2.
Publicaties en studies
BOVY, Ph., Vers l'Ermitage, Gemeente Elsene, Brussel, 2002 (À la découverte de l'histoire d'Ixelles, 9), pp. 24-25.
Inventaire visuel de l'architecture industrielle à Bruxelles-Ixelles, AAM, Brussel, 1980-1982, fiche nr. 95.
Tijdschriften
BALAU, R., ‘Fondation contre l'architecture', A+, 148, 1997, pp. 28-29.
Websites
CIVA
