Typologie(ën)

kerk/kathedraal/basiliek

Ontwerper(s)

Victor JANSSENarchitect1909

Jo DE BOUVERarchitect1952

Stijlen

Neoclassicisme
Neogotiek

Inventaris(sen)

  • Actualisatie van de Urgentie-Inventaris (Sint-Lukasarchief - 1993-1994)
  • Actualisatie van het inventarisatieproject van het Bouwkundig Erfgoed (DMS-DML - 1995-1998)
  • Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
  • Het monumentale erfgoed van België. Brussel Uitbreiding Oost (Apeb - 2006-2009)

Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)

  • Artistiek
  • Esthetisch
  • Historisch
  • Stedenbouwkundig

Onderzoek en redactie

2006-2008

id

Urban : 18205
lees meer

Beschrijving

Geschiedenis (zie ook Geschiedenis van de stedenbouwkundige ontwikkeling)

De kerk die architect Gédéon Bordiau had voorzien op zijn rooilijnenplan voor de Noord-Oostwijk en die was goedgekeurd bij K.B. van 20.12.1875 op de Margaretasquare was in 1895 nog altijd niet gebouwd. De bewoners van de wijk waren het beu om lange afstanden af te leggen naar kerken in naburige gemeenten en ze lieten in de Notelaarsstraat nr. 20, op het grondgebied van Schaarbeek een kapel bouwen. Het gebouw werd op 1 november 1895 ingewijd als kerk van de nieuwe parochie van het Heilig Hart.

De Stad Brussel die voor dit voldongen feit werd geplaatst, gaf daarop een negatief advies in verband met de parochie. Nochtans werd haar oprichting goedgekeurd bij K.B. van 27.10.1896. Daarop zou de Stad onophoudelijk de pogingen van de parochie om in de wijk een eigen kerk te bouwen, dwarsbomen.

In 1907 diende pastoor Félix Buelens een bouwaanvraag in voor een ‘voordrachtzaal', op een terrein in de Correggiostraat dat in zijn bezit was. Het ontwerp was getekend door de architecten Georges Cochaux en Alex Struyven.

Correggiostraat 15a-17, voormalige Heilig-Hartkerk, eerste ontwerp, in 1907 getekend door de architecten Georges Cochaux en Alex Struyven, SAB/OW 2467 (1907).

Toen de bouw volop bezig was, vernam de Stad dat de toekomstige zaal eigenlijk dienst zou doen als kerk. De Gemeenteraad eiste daarop de stopzetting van de werken. Nochtans zou de Stad de lichtelijk herziene plannen, deze keer opgesteld door architect Victor Janssen, uiteindelijk goedkeuren. De kerk werd op 19 maart 1909 gewijd.

Correggiostraat 15a-17, voormalige Heilig-Hartkerk, uitgevoerd ontwerp, in 1907 getekend door architect Victor Janssen, SAB/OW 2467 (1907).

In 1941 bleek dat de kerk, die als tijdelijk gebouw voorzien was, niet met ‘eerste kwaliteit' materiaal was gebouwd en dat belangrijke restauratiewerken noodzakelijk waren. Gezien de aangroei van het aantal parochianen, was het gebouw bovendien te klein geworden. De parochie besloot dus om een nieuwe kerk te bouwen. Er werd een voorontwerp gemaakt door architect Léonard Homez. Het zou worden gebouwd in de Correggiostraat, op het terrein grenzend aan de oude kerk, dat voordien door de parochie was aangekocht.

In 1942 stelde de Stad echter voor om de nieuwe kerk te bouwen aan de andere kant van het huizenblok, in de Michelangelostraat, waar de nr. 18 tot 24 zouden onteigend worden. De parochie schaarde zich achter dit idee, maar het werd uiteindelijk opgegeven.

Correggiostraat 17a-19a, Heilig Hartkerk, opstand aan de straat, getekend door architect Jo de Bouver, SAB/OW 63802 (1952).

Na de oorlog, in 1952 tekende architect Jo De Bouver een nieuw ontwerp voor het perceel naast de oude kerk. De bouw begon in 1954. Eind 1956 werd de voormalige kerk, waarvan de lage linker zijbeuk gesloopt was, omgevormd tot parochiezaal. Het gebouw onderging nog talrijke wijzigingen en is sinds 2003 verbouwd tot Oud-Syrische orthodoxe kerk.

Nr. 15a-17
, voormalige Heilig-Hartkerk, n.o.v. architect Victor Janssen, in 1907 en in 1956 verbouwd tot parochiezaal.


Oorspronkelijk symmetrisch gebouw bestaande uit een centraal volume onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken., geflankeerd door zijbeuken; die van links werd bij de bouw van de nieuwe kerk tussen 1954 en 1956 gesloopt.

Corregiostraat 15a-17, voormalige Heilig-Hartkerk (Verzameling C. Dekeyser).

Gevel met neoclassicistische inslag in witsteen en similiBepleistering ter imitatie van natuursteen.. Sokkel in hardsteen. Centraal volume onder topgevelHoogste deel van een gevel, vaak driehoekig en/of getrapt., voorafgegaan door frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening.. Indrukwekkende rechthoekige deur in rondboogvormige keellijst en onder entablementHoofdgestel of onderdeel ervan (vb. kroonlijst) als bekroning van muuropening; entablement vaak op consoles. en boogveldEen vlak omsloten door de binnenbegrenzing van een boog en de horizontale lijn die de aanzetten verbindt; meestal boven muuropeningen en soms versierd (beeldhouwwerk, blinde traceringen, cementtegels, …). waarin Christus te zien is met uitgestrekte armen en omgeven door engeltjes, onder de inscriptie ‘venez à moi vous qui souffrez, je vous soulagerai'. Op het ontwerp, dat werd ingediend als ‘voordrachtzaal', is het boogveldEen vlak omsloten door de binnenbegrenzing van een boog en de horizontale lijn die de aanzetten verbindt; meestal boven muuropeningen en soms versierd (beeldhouwwerk, blinde traceringen, cementtegels, …). sober versierd met een vaasmotief. Ingang geflankeerd door gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. met Ionische kapiteelKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen.. In zijbeuk grote rechthoekige deur bekroond met cartoucheOmlijsting van een uitspringend vlak in de vorm van ingesneden en omkrullend papier of leer; vaak met opschrift of intern versierd. en geflankeerd door kleinere dienstdeur onder rondboogBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft.. Bewaarde paneeldeuren.

Correggiostraat 15a-17, voormalige Heilig-Hartkerk, <a href='/nl/glossary/35' class='info'>boogveld<span>Een vlak omsloten door de binnenbegrenzing van een boog en de horizontale lijn die de aanzetten verbindt; meestal boven muuropeningen en soms versierd (beeldhouwwerk, blinde traceringen, cementtegels, …).</span></a> met Christus (foto 2008).

Het eerste ontwerp dat enkele maanden eerder werd getekend door de architecten Cochaux en Struyven, heeft een gevel in dezelfde stijl, maar deze is massiever en geornamenteerder.

Nr. 17a-19a, Heilig-Hartkerk in modern gotische stijl, n.o.v. architect Jo de Bouver, 1952.

Zuidwestelijk georiënteerd basilicaal grondplan. Straatgevel lichtjes inspringend, zodat een via twee treden bereikbaar voorplein (I) ontstaat. Twee laterale voorbouwen: klokkentoren (G) links en volume van twee bouwlagen rechts (H). Vestibule (F) gevolgd door schip (C) van drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. met smalle zijbeuken (D). Koor (A), minder hoog en eveneens onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken.; rechts geflankeerd door sacristie (B).

Correggiostraat 17a-19a, Heilig Hartkerk, grondplan getekend door architect Jo de Bouver, SAB/OW 63802 (1952).

Straatgevel in baksteen met elementen in witsteen van Savonnières op benedenverdieping en hogere bouwlagen. Hardstenen sokkel. Muuropeningen op benedenverdieping onder spitsboog. VenstersLicht- en/of luchtopening in een muur. met schuine onderdorpel.

Correggiostraat 17a-19a, Heilig Hartkerk, voorgevel van het schip (© V. Brunetta & M. Eberlin, 2009).

Gevel van schip met topgevelHoogste deel van een gevel, vaak driehoekig en/of getrapt. bekroond met stenen kruis. Brede centrale ingang in hoge spitsboogvormige en getrapte omlijsting, geflankeerd door lampen op sokkel en onder vijf hoge en smalle spitsboogvormige venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. met doorlopende  tussendorpelStenen dorpel die een deur of venster horizontaal in tweeën deelt.; onder venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. inscriptie ‘domus dei domus orationis'.

Correggiostraat 17a-19a, Heilig Hartkerk, klokkentoren (foto 2008).

Hoge vierkante klokkentoren onder tentdak met spits en windhaan. Aan straatzijde nis, thans zonder beeld, onder twee bouwlagen met gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. smalle venstersLicht- en/of luchtopening in een muur.. Klokkenkamer met galmborden. Links van de toren, smal volume van drie bouwlagen, met dienstdeur en vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. op elke verdieping.

Correggiostraat 17a-19a, Heilig Hartkerk, rechtervoorbouw (© V. Brunetta & M. Eberlin, 2009).

Rechtervoorbouw met twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...); links hoofdtraveeBredere en rijker uitgewerkte travee, meestal van een huis met asymmetrische compositie; vaak in risaliet en onder bekronende topgevel. onder topgevelHoogste deel van een gevel, vaak driehoekig en/of getrapt., rechts toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht.. GekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., rechthoekig op verdieping. DakkapelUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. met tentdak.

Paneeldeur en metalen schrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ...  bewaard.

Correggiostraat 17a-19a, Heilig Hartkerk, zicht op het koor (foto 2009).

Interieur in gele baksteen. Schip onder spitsboogvormig tongewelf, geritmeerd door betonnen spitsbogen. Laterale lichtinval via spitsboogvormige drielichtenGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere. gevat in omlijsting van dezelfde vorm.

Correggiostraat 17a-19a, Heilig Hartkerk, een van de biechtstoelen in de noordelijke zijbeuk (foto 2009).

Zijbeuken uitgevend op schip via afgeplatte spitsbogen; in tweede traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) aan zuidkant en in derde traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), drie biechtstoelen (E) in licht hout, eveneens onder afgeplatte spitsboog. Muren van zijbeuken versierd met keramieken tableaus in reliëf die de kruisweg voorstellen.

Correggiostraat 17a-19a, Heilig Hartkerk, glas-in-loodraam van het koor (foto 2008).

Koor bestaande uit drie delen volgens verkleinende hoogte; afgebakend met spitsbogen, de twee laatste op gedrongen zuilen. Laterale lichtinval via drie gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. venstersLicht- en/of luchtopening in een muur.; achteraan drielichtGroep van drie smalle vensters binnen dezelfde omlijsting, onderling gescheiden door deelzuiltjes of stijlen/monelen; centraal venster soms hoger dan beide andere. met glas-in-loodramen gesigneerd ‘R. Crickx Fecit', thema: Christus aan het kruis, de heilige Longinus die de zijde van Jezus met zijn lans doorboort, en Maria. Vloer en altaar in zwart geaderd marmer. Links van koor monumentaal reliëf in keramiek, met een voorstelling van Maria met Kind, geplaatst na de wijding van de kerk.

Correggiostraat 17a-19a, Heilig Hartkerk, orgelgalerij (foto 2008).

Boven toegangsvestibule, orgelgalerij. Orgel in neogotische stijl in 1909 ontworpen door Émile I Kerkhoff voor de boetekerk van het Très Saint-Sacrement de Miracle du couvent des Dames de l'Adoration Perpétuelle [Allerheiligste sacrament van het mirakel van het klooster van de dames van de eeuwigdurende aanbidding] in de Van Maerlantstraat. Het orgel werd in 1980, toen het klooster, dat thans verbouwd is tot kantoren, werd gesloten, aan de Heilig Hartkerk verkocht.

Bronnen

Archieven
SAB/OW 15a-17: 2467 (1907), 105451 (1994); 17a-19a: 55545 (1941), 65502 (1942), 63802 (1952).
SAB/Bulletin communal de Bruxelles, 1896, t. I, pp. 981-983; 1897, t. I, pp. 156-161.

Publicaties en studies
FELIX, J.-P., Inventaire des orgues de Bruxelles – Bruxelles Ville, Jean-Pierre Félix éd, s.l., 1994, pp. 101-104.
LAPORTE, J., 100 ans d'histoire de la paroisse du Sacré-Cœur dans le quartier Nord-Est de la Ville de Bruxelles, Paroisse du Sacré-Cœur, Brussel, 1996.