Typologie(ën)
arbeiderswoning
Ontwerper(s)
INCONNU - ONBEKEND – 1878
Juridisch statuut
Ingeschreven in de wettelijke inventaris op 19 augustus 2024
Inventaris(sen)
- Het monumentale erfgoed van België. Schaarbeek (Apeb - 2010-2015)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem) en integriteit (idem + kwaliteit van uitvoering).
- Esthetisch Het onroerend goed heeft een esthetische waarde als het de waarnemer zintuigelijk prikkelt op een positieve manier (‘ervaring van schoonheid). Historisch gezien werd deze waarde aangewend om waardevolle natuurlijke of semi-natuurlijke gebieden aan te duiden, maar het kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Automatisch dringt een afweging met andere waarden zich op, de artistieke in de eerste plaats, maar ook de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen), en dienen koppelingen naar selectiecriteria worden gemaakt: representativiteit, ensemblewaarde en contextuele waarde. Criteria die met andere (met name artistieke) criteria moeten worden gecombineerd.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente, of als bijzonder belangrijke ouderdom en zeldzame ontwikkeling voor een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; enz.), of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale boulevards of in de Leopoldswijk), of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur - met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (b.v. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte), of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (b.v. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, Congreskolom), of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken).
- Landschappelijk Een landschap is een gebied, zoals waargenomen door de mens, waarvan het karakter het resultaat is van ondernomen actie en interactie van natuurlijke en/of menselijke factoren. Het is een schaalbegrip bestaande uit verschillende (erfgoed)componenten, die elk, al of niet hun intrinsieke waarde hebben, maar alles samen tot een groter meerwaardegeheel verheffen én dat dit ook zo word gepercipieerd vanop een bepaalde afstand. Wijde stadspanorama’s zijn het landschap bij uitstek, denken we bijvoorbeeld het zicht over de benedenstad van Brussel vanop het Koningsplein, maar ook op kleinere schaal kunnen dergelijke uit verschillende samengestelde componenten landschappen voorkomen.
- Sociaal Moeilijk te onderscheiden van de volkskundige waarde en over het algemeen onvoldoende om een selectie op zichzelf te rechtvaardigen. - plaats van herinnering van een gemeenschap, van een sociale groep (bijvoorbeeld: potale in Sainte-Agathe, het kerkplein in Berhem-Sainte-Agathe, Vieux Tilleuls de Boendael in Elsene) - een plaats met volkssymboliek (b.v. Café La Fleur en Papier Doré in de Alexiensstraat) - een plaats waar een wijk gegroepeerd of gestructureerd is (bv. de Fer à Cheval-gebouwen in de Floréal-woonwijk).
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen spelen, meer dan andere bouwkundige goederen, een prominente rol in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte in het verleden. Meestal determineren zijn andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het hierin een rol speelt, bijvoorbeeld hoekgebouwen, coherente pleinen of (straatwanden), deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, maar ook relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe deze architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2010-2012
id
Urban : 20943
Beschrijving
Binnen huizenblok, ensemble van zes arbeiderswoningen, 1878, toegankelijk via doorgang onder gebouw met nr. 89.
Maakten oorspronkelijk deel uit van ensemble gebouwd tussen 1878 en 1880 i.o.v. Félix Mommen, ambachtsman gespecialiseerd in de vervaardiging van kunstenaarsbenodigdheden en die zich in Sint-Joost-ten-Node had gevestigd (zie nr. 37-37a Liefdadigheidsstraat). Bestond uit vijf huizen aan de straatkant, gesloopt, en acht andere, kleinere, binnen het huizenblok. Twee ervan werden gesloopt voor de bouw van de scholen op nr. 11 en 13 door architect Henri Jacobs – een muur met spuwersUitmonding van een goot of waterbekken waarlangs overtollig water wordt afgevoerd. in art nouveauInternationale beweging (1893 - ca. 1914) als reactie op de ‘neo’-stijlen, maar met sterk lokale verschillen. In België kent de stijl twee stromingen, namelijk de florale art nouveau met Victor Horta als boegbeeld en anderzijds de geometrische art nouveau beïnvloed door Paul Hankar of de Wiener Secession. scheidt de zes overblijvende huizen van de rest van het scholencomplex. In 1959, onder het mom van de sanering van het huizenblok, eiste de minister van Openbare Werken hun onteigening, maar aan dat verzoek werd geen gevolg gegeven.
De zes huizen, parallel aan de laan, liggen drie per drie en rug aan rug, onder gemeenschappelijk dak. Ze zijn slechts één kamer diep. Een doorgang onder de huizen aan de zijkant verleent toegang tot de achterste groep. Nr. 77 en 79 zijn samengevoegd, waarschijnlijk in 1954. BepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. gevels, twee bouwlagen en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) elk, met centrale deur. Muuropening onder uitspringende steekboogBoog die minder dan een halve cirkel beschrijft; boog in de vorm van een cirkelsegment. Bij vensters spreekt men dan van een getoogd venster of steekboogvenster.. DakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. van latere datum. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... deels bewaard.
De huizen achteraan hebben bewaarde tuin afgesloten door muurtje, aan de andere kant van de laan die langs de gevels loopt. Twee buitentoiletten bewaard. Op nr. 71 en 73, tuintje in 1953 bebouwd met bijgebouw (architect Jacques Cuisinier).
Maakten oorspronkelijk deel uit van ensemble gebouwd tussen 1878 en 1880 i.o.v. Félix Mommen, ambachtsman gespecialiseerd in de vervaardiging van kunstenaarsbenodigdheden en die zich in Sint-Joost-ten-Node had gevestigd (zie nr. 37-37a Liefdadigheidsstraat). Bestond uit vijf huizen aan de straatkant, gesloopt, en acht andere, kleinere, binnen het huizenblok. Twee ervan werden gesloopt voor de bouw van de scholen op nr. 11 en 13 door architect Henri Jacobs – een muur met spuwersUitmonding van een goot of waterbekken waarlangs overtollig water wordt afgevoerd. in art nouveauInternationale beweging (1893 - ca. 1914) als reactie op de ‘neo’-stijlen, maar met sterk lokale verschillen. In België kent de stijl twee stromingen, namelijk de florale art nouveau met Victor Horta als boegbeeld en anderzijds de geometrische art nouveau beïnvloed door Paul Hankar of de Wiener Secession. scheidt de zes overblijvende huizen van de rest van het scholencomplex. In 1959, onder het mom van de sanering van het huizenblok, eiste de minister van Openbare Werken hun onteigening, maar aan dat verzoek werd geen gevolg gegeven.
De zes huizen, parallel aan de laan, liggen drie per drie en rug aan rug, onder gemeenschappelijk dak. Ze zijn slechts één kamer diep. Een doorgang onder de huizen aan de zijkant verleent toegang tot de achterste groep. Nr. 77 en 79 zijn samengevoegd, waarschijnlijk in 1954. BepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. gevels, twee bouwlagen en drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) elk, met centrale deur. Muuropening onder uitspringende steekboogBoog die minder dan een halve cirkel beschrijft; boog in de vorm van een cirkelsegment. Bij vensters spreekt men dan van een getoogd venster of steekboogvenster.. DakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. van latere datum. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... deels bewaard.
De huizen achteraan hebben bewaarde tuin afgesloten door muurtje, aan de andere kant van de laan die langs de gevels loopt. Twee buitentoiletten bewaard. Op nr. 71 en 73, tuintje in 1953 bebouwd met bijgebouw (architect Jacques Cuisinier).
Bronnen
Archieven
GAS/DS 235-59, 235-69; 235-71;235-73.
Opmerkelijke bomen in de nabijheid
