Typologie(ën)

school

Ontwerper(s)

Pierre DE GROEFarchitect1903

Stijlen

Eclectisme

Inventaris(sen)

  • Actualisatie van het inventarisatieproject van het Bouwkundig Erfgoed (DMS-DML - 1995-1998)
  • Het monumentale erfgoed van België. Elsene (DMS-DML - 2005-2015)

Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)

  • Artistiek
  • Esthetisch
  • Historisch
  • Stedenbouwkundig

Onderzoek en redactie

2013-2015

id

Urban : 23502
lees meer

Beschrijving

Schoolgebouw in eclectische stijl, n.o.v. architect Pierre De Groef, 1903.

Geschiedenis

Het idee van een gemengde lagere school in de wijk Klein Zwitserland, die toen in volle ontwikkeling was, werd voor het eerste geopperd tijdens de gemeenteraad van 07.12.1900. Het plan kwam er op initiatief van de wijkbewoners en werd onder meer gesteund door schepenen Adolphe Buyl, Léopold Delbove en Fernand Cocq.

Een jaar later verwierf de gemeente twee terreinen, een binnen het huizenblok, “tussen de Solboslaan en de Boondaalsesteenweg”, het andere langs de Elizastraat. Zodoende kon de gemeente besparen op de bouw van monumentale gevels aan de straatkant.
De klachten van sommige buurtbewoners en de traagheid van de administratieve procedures deden de werken vertraging oplopen. Om beter tegemoet te komen aan de dringende eisen van de bewoners, stelde A. Buyl in juni 1903 voor een voorlopige school op te richten. Het jaar daarop werd ze ondergebracht in vier kleine renteniershuizen (gesloopt) in de Emile Banningstraat die de gemeente huurde van aannemer H. Spreutels (zie deze straatnotitie).

De werken werden op 22.01.1904 gegund en de ruwbouw werd toevertrouwd aan de firma Montoisy Frères van Elsene (Victor Greysonstraat nr. 39: zie deze straatnotitie). De schoolinstelling, die aan 1200 leerlingen plaats bood, werd in 1906 ingehuldigd. Ze beschikte toen over twee kleine toegangen afgesloten door een hek, de eerste in de Elizastraat (meisjesschool), de andere aan het Klein Zwitserlandplein (jongensschool) (zie de notitie van het Klein Zwitserlandplein).

Het plan werd getekend conform de door het ministerie van Openbaar Onderwijs uitgevaardigde voorschriften: de structuur van de school volgde het programma van de modelschool opgericht door de Ligue de l'Enseignement, die mede door Karel Buls werd gesticht in 1864. Dit programma verplichtte onder meer de aanwezigheid van een centrale overdekte speelplaats met zenitale verlichting, met daarrond twee verdiepingen met goed verlichte klaslokalen. Daarnaast kwamen er ook enkele grote speelplaatsen in de open lucht.

Elizastraat 100, algemeen plan van de geplande gebouwen, GAE/OW farde 170, blad nr. 44 (1902).


Beschrijving

De toegang in de Elizastraat wordt afgesloten door bewaard traliewerk gevat in muurtjes in hardsteen en baksteen. De oorspronkelijke gebouwen zijn in baksteen, met elementen in hardsteen en witsteen. De steekboogvormige muuropeningen worden belijnd door een stenen archivoltGeprofileerde of versierde omlijsting van een boog. met sleutelSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf..

Hoofdgebouw. Dit gebouw staat haaks op de straat. Het heeft een rechthoekige plattegrond en ligt tussen speelplaatsen. Het heeft twee identieke gevels van twee bouwlagen en twintig traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...). Grote venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. verlichten de klassen. De twee centrale toegangstraveeënTravee waarin de toegang is ondergebracht., in risalietRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden., worden bekroond door een frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. voorzien van de wapens van de gemeente (els). Aan weerszijden van deze centrale traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) wordt de gevel om de drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) geritmeerd door een pilasterPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. met kapiteelKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen.. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ...  vervangen (volgens oud profiel, bewaard).

Aan de binnenzijde nemen de klassen twee bouwlagen in; ze liggen aan weerszijden van een grote speelplaats overdekt door een houten dak met metalen gebinte. In de twee topgevelsHoogste deel van een gevel, vaak driehoekig en/of getrapt. bevinden zich twee registersVensterstrook in een topgevel. van vijf gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. rondboogvensters, in het bovenste gedeelte volgens verkleinende ordonnantie. Galerijen met ijzeren borstweringen1. Verhoogd gedeelte van een vestingsmuur waarachter men veilig kan lopen; - 2. Muurtje of hekwerk (balkon, terras); - 3. Deel van een muur tussen vloer en onderzijde van een venster; - 4. Verhoging van de buitenmuren van een huis boven de zolderbalken waarop een muurplaat rust. rustend op elegante metalen consolesVoornamelijk voluut- of S-vormig kraagstuk, soms ook louter decoratief. geven toegang tot de klassen op de verdieping. De galerijen zelf zijn toegankelijk via twee identieke, tegenover elkaar liggende bordestrappen die tegen de topgevelsHoogste deel van een gevel, vaak driehoekig en/of getrapt. liggen. Net als de galerijen zijn de trappen met optreden van opengewerkt metaal voorzien van een ijzeren leuning met houten reling. In de overdekte speelplaats moesten “vier smeedijzeren girandoles, op te hangen aan de friezenHorizontale band om een muurvlak in te delen of aan de bovenzijde te begrenzen; al dan niet beschilderd of versierd (terracotta, sgrafitto, cementtegels…). van de grote dakkoepels” oorspronkelijk de verlichting verzekeren (Bulletin communal, zitting van 26.06.1906).
Op de benedenverdieping zijn de deuren en venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. van de klassen steekboogvormig; op de verdieping zijn ze rechthoekig, onder rondbogig impostvensterVenster boven een deur en ervan gescheiden door een stenen dorpel, een entablement of een muurvlak..

Aan de Elizastraat (rechts van het hoofdgebouw), bij de toegang, bevindt zich rechts de voormalige conciërgewoning, een klein gebouw van één bouwlaag waarvan het oude schrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ...  is bewaard. Ernaast liggen de kleuterschool en het bijgebouw van de meisjesafdeling (turnzaal). Rechthoekig gebouw van één bouwlaag, met dertien traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) geritmeerd door pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel., doorlopend  in een gebouw van drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) onder frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening.. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ...  bewaard. Binnen liggen klaslokalen aan weerszijden van een centrale gang.

Aan de kant van het Klein Zwitserlandplein (links van het hoofdgebouw), bijgebouw van de jongensafdeling (turnzaal). Rechthoekig gebouw van één bouwlaag, met dertien traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) geritmeerd door pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel., doorlopend  in een gebouw van twee bouwlagen en twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...). SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ...  bewaard.

Bronnen

Archieven
GAE/OW farde 170, School nr.12 – Klein Zwitserlandplein.
Bulletin communal d'Ixelles: 14.05.1901; 16.07.1901; 21.10.1902; 21.04.1903.

Publicaties en studies
DEMEY, Th., Histoire des écoles bruxelloises, ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Brussel, 2005 (Brussel, Stad van Kunst en Geschiedenis, 39).
HAINAUT, M., BOVY, Ph., Le quartier de la Petite Suisse, Gemeente Elsene, Brussel, 1998 (À la découverte de l'histoire d'Ixelles, 2), pp. 18-20.
JURION-DE WAHA, Fr., La mémoire des pierres. Bruxelles Architecture scolaire, Koning Boudewijnstichting, Brussel, 1987.

Tijdschriften
HAINAUT, M., “Notice historique sur la création des écoles de la Petite Suisse à Ixelles” Mémoire d'Ixelles, 4, 1981, s.p.