Typologie(ën)
lijkenhuis
kapel
Congrescentrum
historische lift
kapel
Congrescentrum
historische lift
Ontwerper(s)
Victor HORTA – architect – 1907-1911
Barbara VAN DER WEE – architect – 2006-2007
Juridisch statuut
Beschermd sinds 14 april 2005
Stijlen
Eclectisme
Art nouveau
Inventaris(sen)
- Urgentie-inventaris van het bouwkundig erfgoed van de Brusselse agglomeratie (Sint-Lukasarchief 1979)
- Actualisatie van de Urgentie-Inventaris (Sint-Lukasarchief - 1993-1994)
- Actualisatie van het inventarisatieproject van het Bouwkundig Erfgoed (DMS-DML - 1995-1998)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Het monumentale erfgoed van België. Brussel Uitbreding Noord (Apeb - 2016-2018)
- Het monumentale erfgoed van België. Laken (Archistory - 2016-2019)
- Inventaris van de historische liften (Homegrade - DPC)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem), authenticiteit (idem + de kwaliteit van de uitvoering) en integriteit (bewaringstoestand, oorspronkelijke elementen)). Een goed bevat ook artistieke waarde als het kunstwerken omvat (beeldhouwwerken, reliëfs ontworpen voor het goed, enz.) of decoratieve elementen uit de oorspronkelijke bouwperiode of met bijzondere kwaliteit (gesigneerd glasramen, sgraffito, lichtbeuk, enz.).
- Esthetisch Historisch gezien werd die waarde aangewend om waardevolle groene ruimten en natuurlijke of halfnatuurlijke gebieden aan te duiden. De waarde kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Een afweging met andere waarden dringt zich tevens op: de artistieke, de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en de stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen). De volgende selectiecriteria worden er eveneens aan gekoppeld: de ensemblewaarde en de contextuele waarde.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde : - als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente; - of als getuigenis van een periode en/of een zeldzame ontwikkeling van een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; de Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; - of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale lanen of in de Leopoldswijk); - of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur – met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (bv. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte); - of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (bv. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, de Congreskolom); - of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken); - of als het representatief is van het oeuvre van een belangrijke architect in de architectuurgeschiedenis op internationaal, nationaal, regionaal of lokaal niveau (dit betreft zowel befaamde architecten als V. Horta, V. Bourgeois, M. Polak als secundaire architecten, die lokaal verbonden worden aan een gemeente zoals Fernand Lefever in Koekelberg of Emile Hoebeke in Sint-Agatha-Berchem).
- Sociaal Moeilijk te onderscheiden van de volkskundige waarde en over het algemeen onvoldoende om een selectie op zichzelf te rechtvaardigen. - herinneringsplaats van een gemeenschap of van van een sociale groep (bijvoorbeeld de bedevaartskapel op het Kerkplein in Sint-Agatha-Berchem, “de Oude Linde” in Boendael te Elsene); - een plaats met volkssymboliek (bijvoorbeeld het café het “Goudblommeke in papier” in de Cellebroersstraat); - een plaats waar een wijk samenkomt of gestructureerd is (bijvoorbeeld De gebouwen “Fer à Cheval”- in de Floréal tuinwijk); - een goed dat deel uitmaakt van of bestaat uit openbare voorzieningen (scholen, crèches, gemeenschaps- of parochiezalen, sporthallen, stadions, enz.); - goed of ensemble (al dan niet sociale huisvesting) ontworpen om sociale interactie, wederzijdse hulp en buurtcohesie te stimuleren (bijvoorbeeld de woonwijken die na de Tweede Wereldoorlog werden gebouwd in Ganshoren of de wijken die speciaal voor ouderen werden ontworpen); - goed dat deel uitmaakt van een industrieel complex dat een aanzienlijke activiteit heeft gegenereerd in de gemeente waar het zich bevindt of in het Gewest.
- Technisch Onder de technische waarde van een onroerend goed kan men het vroege gebruik van een bepaald materiaal of een bepaalde techniek verstaan (ingenieur), ook gebouwen met een constructief of technologisch belang, een technisch hoogstandje of een technologische innovatie kunnen in aanmerking komen. Het kan eveneens industrieel-archeologisch waardevol worden begrepen zoals getuigenissen van verouderde bouwmethodes. Vanzelfsprekend dringt een koppeling zich aan m.b.t. een wetenschappelijke waarde.
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen of landschappen hebben in het verleden een prominente rol gespeeld in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte en de stedelijke ruimte. Meestal bepalen zij andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het daarin een rol speelt, bijvoorbeeld : - hoekgebouwen; - coherente pleinen of homogene huizenrijen (gevels die een ensemble vormen van dezelfde stijl, periode en volume); - tuinwijken, - deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, - relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe die architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2018
id
Urban : 38557
Beschrijving
Gelegen op de noordwestelijke hoek van de Brugmannsite (zie letter S op
de plattegrond), een gebouw dat het mortuarium en kapel huisvest, in eclectischeVeel voorkomende stijl (ca. 1850-1914) die inspiratie put uit verschillende architectuurstijlen uit het verleden. Komt door de combinatie van enerzijds verschillende stijlelementen en anderzijds nieuwe technieken en materialen tot een unieke eigentijdse creatie.
stijl met art nouveau-invloeden naar een ontwerp van architect Victor Horta uit
1907 en gebouwd vanaf 1911. Het werd in 2005 beschermd als monument en in
2006-2007 gerestaureerd door Samyn & Partners en BEAI, in samenwerking met architect
Barbara Van der Wee. Het gebouw werd omgebouwd tot een conferentie- en
opleidingscentrum en werd in 2009 ingehuldigd.
Configuratie
Dit complexe gebouw van twee bouwlagen met een licht hellende bedaking, is noord-zuid georiënteerd en lag aan het einde van een lange rechte weg (thans verdwenen). Het volgt een aanzienlijk hoogteverschil tussen het Tuinwijkplein, waarnaar de gevel van de bel-etage is gericht, en een lager niveau achteraan.
Op de uiteinden van het rechthoekige hoofdvolume bevinden zich drie wat lagere apsissen met veelhoekige basissen in de eerste bouwlaag. Aan elke zijde van het bordes1. Verhoogd platform vóór de ingang van een gebouw, bereikbaar via een aantal treden; - 2. Vloertje, boven aan of midden in een trap. verbergt een schermgevelSchijngevel die de achterliggende constructie van een gebouw wil verbergen. een lichtschacht die de onderste bouwlaag verlicht.
Aan de kant van het ziekenhuis bevindt zich een centrale uitbouw, eveneens met twee bouwlagen maar minder hoog en met schuine hoeken. Die uitbouw wordt met de apsissen verbonden door een dubbele gebogen annex met dezelfde hoogte, met daarin twee koertjes. Deze annex bestaat uit een overdekte doorgang met zuilenCilindervormig steunpunt; vaak voorzien van basis en kapiteel. De kleine en/of dunne variant ervan wordt colonnet genoemd. onder de gang van de bel-etage. Op de tegen het hoofdvolume aangebouwde uitbouw verrijst een rechthoekige klokkentoren. Het noordoostelijke gedeelte van de annex paalt aan een kleine, even hoge vleugel van twee-en-een-halve bouwlaag die in een achthoekig traptorentje uitmondt.
Vooraan liggen tegen de apsissen twee gebogen annexen, symmetrisch gebouwd volgens spiegelbeeldschema en met dezelfde hoogte als de vorige; hun benedenverdieping is voor de helft ondergronds. Aan elk uiteinde hebben ze een rechte hoek, die achteraan met afgeronde rib. Tegen deze hoeken loopt een trap die vanaf het voorplein bereikbaar is via een deur in de laterale omheiningsmuur.
Oorspronkelijke binnenindeling
De uitgestrekte bel-etage, een kapel met dubbel koor, is toegankelijk via een grote centrale deur en, sinds 1922, via een deur in de linkerapsis. Ze dient voor de burgerlijke plechtigheden (links) en voor de katholieke eredienst (rechts). Centraal bevinden zich de inkomhal, de vestibule en de vestiaire voor het publiek. Langs deze ruimte liggen, ingewerkt in de centrale uitbouw, een kleine zaal voor het publiek en de rouwkransen, en een lift, volledig in traliewerk, voor het lijkentransport. De gebogen gangen die errond liggen, zijn wachtzalen voor de families.
Centraal in de onderste bouwlaag, die via de overdekte doorgangen toegankelijk is, bevinden zich de berging voor de lijken en de lift voor de overbrenging van de lijken (monte-corps). De apsissen bevatten onder meer kantoren, autopsiezalen en laboratoria.
In de noordoostelijke vleugel bevindt zich het proefdierenverblijf (animalerie) van drie bouwlagen; dit gebouw verving in 1922 het project voor een aansluiting met het autopsiepaviljoen.
De annexen aan de kant van het voorplein worden op de benedenverdieping, links van de ingang, ingenomen door de portiersloge en, rechts, door de toiletten en de berging van de rouwkransen. In de onderste bouwlaag bevinden zich de lokalen voor het personeel, de stookruimte en de ijskelder.
Opstanden
Het gebouw is overwegend in oranjerode baksteen opgetrokken; hardsteen is gebruikt voor de sokkelsHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel., de zuilenCilindervormig steunpunt; vaak voorzien van basis en kapiteel. De kleine en/of dunne variant ervan wordt colonnet genoemd., de geprofileerde onderdorpels en enkele delen van de vensteromlijsting, evenals voor de trappen. De hollijst van de houten kroonlijstenStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). is in similiBepleistering ter imitatie van natuursteen., terwijl de decoratie van de wanden in witgetinte baksteen is uitgevoerd. Ook het bovenste deel van het hoofdvolume is tot op grote hoogte versierd met lagen witgetinte baksteen, een compositie die wordt onderbroken door witte stippellijnen die een tandfriesLijst met kleine repetitieve kubusvormige elementen (tanden); guttae hebben de vorm van een afgeknotte kegel en bevinden zich eerder onder aan een console of triglief. evoceren. De meeste muuropeningen, al dan niet gekoppeldTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd., en de glasdeurenDeur waarvan het grootste deel uit glas bestaat. en venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. hebben een omlijsting in witgetinte baksteen, stijlenVerticale zijden van een opening waarop een boog of latei rust. met hoekblokkenAfwisselende opeenvolging van lange en korte zijden van natuurstenen hoekblokken of neggen (geprofileerd) in een bakstenen gevel. en steekbogenBoog die minder dan een halve cirkel beschrijft; boog in de vorm van een cirkelsegment. Bij vensters spreekt men dan van een getoogd venster of steekboogvenster.. De hoge ramenVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. van de kapel – de drievoudige en langwerpige ramenVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. van de apsissen en de gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. en korte ramenVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. van de vergaderzaal – hebben spitsbogen op aanzetstenenGeprofileerd of versierd blok (natuur)steen waarop een boog of een strek steunt. en een sleutelSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf. in witsteen. Op de gevel zijn de aansluitingen van de verschillende volumes versierd met hoekblokkenAfwisselende opeenvolging van lange en korte zijden van natuurstenen hoekblokken of neggen (geprofileerd) in een bakstenen gevel.. Staal is gebruikt voor de lateienBalkvormig element van hout, steen, beton of metaal dat een muuropening overspant en bovenliggend metselwerk steunt. van de portieken1. Open galerij of zuilengang waarvan het dak op zuilen of arcades rust; - 2. Classicistische ruimte vóór een toegangsdeur die terugspringt of niet gelijk is met de voorgevel; - 3. Samenstel van twee zuilen onder architraaf die overgang tussen twee ruimtes accentueert. en de volledig beglaasde zevenhoekige wand tussen gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. zuiltjes van de sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel. van de axiale apsissen.
Het bewaarde en gerestaureerde raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. van de hoge ramenVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. en van het proefdierenverblijf wordt door ijzeren roedenDunne houten of metalen staaf in een kozijn waarin glasruiten worden bevestigd. verdeeld, terwijl de overige ramenVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn., allemaal met dwarsregelEen dwarsregel deelt het kozijn van een deur of raam horizontaal op., een houten roedeverdelingDunne houten of metalen staaf in een kozijn waarin glasruiten worden bevestigd. hebben. De muuropeningen van de kapel zijn voorzien van helder of gekleurd gehamerd glas, en sommige zijn met glas-in-loodramen versierd.
De daken met zinkbedekking worden doorbroken door luchtkokers van verschillende hoogte, in hardsteen en met een afwisseling van de twee kleuren van de bakstenen. De vier vlakken van de klokkentoren worden door een stenen kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). afgeboord en dragen een houten dakruiter1. Bovenste, opengewerkte bekroning van een dakkoepel of toren; schrijlings op nok van een dak gelegen wordt het dakruiter genoemd. - 2. Lichtbron met glazen ruiten. onder een fijn kegelvormig topstuk.
Het voorplein wordt afgesloten door een bakstenen muur met een bekroning in zadeldakvorm, onderbroken door een gerestaureerd toegangshek dat is bevestigd aan twee hardstenen pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. met kruisvormige plattegrond, bekroond door een topstuk van koepelsBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis.. Zes gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. zuiltjes op hardstenen voet omsluiten vijf reeksen verticale staven, de centrale reeks verdeeld in twee vleugels. De dubbele zuiltjes worden bekroond door een lantaarn1. Bovenste, opengewerkte bekroning van een dakkoepel of toren; schrijlings op nok van een dak gelegen wordt het dakruiter genoemd. - 2. Lichtbron met glazen ruiten..
Interieur van de kapel
De ruimte, met volledig bepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. muren, wordt overspannen door kruisgewelven tussen korfboogvormige gordelbogen die rusten op platte, met een paneel1. Dunne (houten) plaat, gevat in een omlijsting van stijlen en regels van deuren, lambriseringen en plafonds; - 2. Gevelversiering in de vorm van een in- (spiegel) of uitspringende (paneel) rechthoekige omlijsting. versierde pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. die op de traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) van de centrale hal worden hernomen.
De fijne kapitelenKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen. lopen door in een kordonlijstUitspringende, horizontale geleding over de hele breedte van een gevel, om verdiepingen te markeren of als verlenging van de (lek)dorpels. op alle muren, waarvan de meeste met panelen1. Dunne (houten) plaat, gevat in een omlijsting van stijlen en regels van deuren, lambriseringen en plafonds; - 2. Gevelversiering in de vorm van een in- (spiegel) of uitspringende (paneel) rechthoekige omlijsting. zijn versierd, maar springen uit onder de hoge ramenVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. van de apsissen. De axiale apsissen zijn met twee treden verhoogd en hun vloer in granitoBedekking met veelkleurige (marmer)stukjes, gebed in cementmortel, die na verharding glanzend wordt geschuurd. wordt afgeboord door een dambordpatroon van zwart en wit marmer. De overige vloeren zijn bedekt met gele keramiektegels versierd met een rood geometrisch decor.
Het linkerkoor kan van de grote hal worden afgescheiden door een gordijnscherm dat wordt bevestigd aan een raamVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. met twee gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. zuiltjes (nog altijd aanwezig), waarvan het knopkapiteel door een fakkel wordt bekroond. Horta’s ontwerp voorzag in het equivalent hiervan voor het rechterkoor. Aan de gewelven hangen elektrische metalen luchters met twaalf zijden en met een onderstel versierd met ondoorschijnend glas en met fakkels.
Het religieuze meubilair van de ruimte werd tijdens de restauratie van 2006-2007 verwijderd.
Configuratie
Dit complexe gebouw van twee bouwlagen met een licht hellende bedaking, is noord-zuid georiënteerd en lag aan het einde van een lange rechte weg (thans verdwenen). Het volgt een aanzienlijk hoogteverschil tussen het Tuinwijkplein, waarnaar de gevel van de bel-etage is gericht, en een lager niveau achteraan.
Op de uiteinden van het rechthoekige hoofdvolume bevinden zich drie wat lagere apsissen met veelhoekige basissen in de eerste bouwlaag. Aan elke zijde van het bordes1. Verhoogd platform vóór de ingang van een gebouw, bereikbaar via een aantal treden; - 2. Vloertje, boven aan of midden in een trap. verbergt een schermgevelSchijngevel die de achterliggende constructie van een gebouw wil verbergen. een lichtschacht die de onderste bouwlaag verlicht.
Aan de kant van het ziekenhuis bevindt zich een centrale uitbouw, eveneens met twee bouwlagen maar minder hoog en met schuine hoeken. Die uitbouw wordt met de apsissen verbonden door een dubbele gebogen annex met dezelfde hoogte, met daarin twee koertjes. Deze annex bestaat uit een overdekte doorgang met zuilenCilindervormig steunpunt; vaak voorzien van basis en kapiteel. De kleine en/of dunne variant ervan wordt colonnet genoemd. onder de gang van de bel-etage. Op de tegen het hoofdvolume aangebouwde uitbouw verrijst een rechthoekige klokkentoren. Het noordoostelijke gedeelte van de annex paalt aan een kleine, even hoge vleugel van twee-en-een-halve bouwlaag die in een achthoekig traptorentje uitmondt.
Vooraan liggen tegen de apsissen twee gebogen annexen, symmetrisch gebouwd volgens spiegelbeeldschema en met dezelfde hoogte als de vorige; hun benedenverdieping is voor de helft ondergronds. Aan elk uiteinde hebben ze een rechte hoek, die achteraan met afgeronde rib. Tegen deze hoeken loopt een trap die vanaf het voorplein bereikbaar is via een deur in de laterale omheiningsmuur.
Oorspronkelijke binnenindeling
De uitgestrekte bel-etage, een kapel met dubbel koor, is toegankelijk via een grote centrale deur en, sinds 1922, via een deur in de linkerapsis. Ze dient voor de burgerlijke plechtigheden (links) en voor de katholieke eredienst (rechts). Centraal bevinden zich de inkomhal, de vestibule en de vestiaire voor het publiek. Langs deze ruimte liggen, ingewerkt in de centrale uitbouw, een kleine zaal voor het publiek en de rouwkransen, en een lift, volledig in traliewerk, voor het lijkentransport. De gebogen gangen die errond liggen, zijn wachtzalen voor de families.
Centraal in de onderste bouwlaag, die via de overdekte doorgangen toegankelijk is, bevinden zich de berging voor de lijken en de lift voor de overbrenging van de lijken (monte-corps). De apsissen bevatten onder meer kantoren, autopsiezalen en laboratoria.
In de noordoostelijke vleugel bevindt zich het proefdierenverblijf (animalerie) van drie bouwlagen; dit gebouw verving in 1922 het project voor een aansluiting met het autopsiepaviljoen.
De annexen aan de kant van het voorplein worden op de benedenverdieping, links van de ingang, ingenomen door de portiersloge en, rechts, door de toiletten en de berging van de rouwkransen. In de onderste bouwlaag bevinden zich de lokalen voor het personeel, de stookruimte en de ijskelder.
Opstanden
Het gebouw is overwegend in oranjerode baksteen opgetrokken; hardsteen is gebruikt voor de sokkelsHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel., de zuilenCilindervormig steunpunt; vaak voorzien van basis en kapiteel. De kleine en/of dunne variant ervan wordt colonnet genoemd., de geprofileerde onderdorpels en enkele delen van de vensteromlijsting, evenals voor de trappen. De hollijst van de houten kroonlijstenStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). is in similiBepleistering ter imitatie van natuursteen., terwijl de decoratie van de wanden in witgetinte baksteen is uitgevoerd. Ook het bovenste deel van het hoofdvolume is tot op grote hoogte versierd met lagen witgetinte baksteen, een compositie die wordt onderbroken door witte stippellijnen die een tandfriesLijst met kleine repetitieve kubusvormige elementen (tanden); guttae hebben de vorm van een afgeknotte kegel en bevinden zich eerder onder aan een console of triglief. evoceren. De meeste muuropeningen, al dan niet gekoppeldTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd., en de glasdeurenDeur waarvan het grootste deel uit glas bestaat. en venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. hebben een omlijsting in witgetinte baksteen, stijlenVerticale zijden van een opening waarop een boog of latei rust. met hoekblokkenAfwisselende opeenvolging van lange en korte zijden van natuurstenen hoekblokken of neggen (geprofileerd) in een bakstenen gevel. en steekbogenBoog die minder dan een halve cirkel beschrijft; boog in de vorm van een cirkelsegment. Bij vensters spreekt men dan van een getoogd venster of steekboogvenster.. De hoge ramenVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. van de kapel – de drievoudige en langwerpige ramenVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. van de apsissen en de gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. en korte ramenVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. van de vergaderzaal – hebben spitsbogen op aanzetstenenGeprofileerd of versierd blok (natuur)steen waarop een boog of een strek steunt. en een sleutelSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf. in witsteen. Op de gevel zijn de aansluitingen van de verschillende volumes versierd met hoekblokkenAfwisselende opeenvolging van lange en korte zijden van natuurstenen hoekblokken of neggen (geprofileerd) in een bakstenen gevel.. Staal is gebruikt voor de lateienBalkvormig element van hout, steen, beton of metaal dat een muuropening overspant en bovenliggend metselwerk steunt. van de portieken1. Open galerij of zuilengang waarvan het dak op zuilen of arcades rust; - 2. Classicistische ruimte vóór een toegangsdeur die terugspringt of niet gelijk is met de voorgevel; - 3. Samenstel van twee zuilen onder architraaf die overgang tussen twee ruimtes accentueert. en de volledig beglaasde zevenhoekige wand tussen gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. zuiltjes van de sokkelHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel. van de axiale apsissen.
Het bewaarde en gerestaureerde raamwerkVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. van de hoge ramenVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. en van het proefdierenverblijf wordt door ijzeren roedenDunne houten of metalen staaf in een kozijn waarin glasruiten worden bevestigd. verdeeld, terwijl de overige ramenVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn., allemaal met dwarsregelEen dwarsregel deelt het kozijn van een deur of raam horizontaal op., een houten roedeverdelingDunne houten of metalen staaf in een kozijn waarin glasruiten worden bevestigd. hebben. De muuropeningen van de kapel zijn voorzien van helder of gekleurd gehamerd glas, en sommige zijn met glas-in-loodramen versierd.
De daken met zinkbedekking worden doorbroken door luchtkokers van verschillende hoogte, in hardsteen en met een afwisseling van de twee kleuren van de bakstenen. De vier vlakken van de klokkentoren worden door een stenen kroonlijstStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement). afgeboord en dragen een houten dakruiter1. Bovenste, opengewerkte bekroning van een dakkoepel of toren; schrijlings op nok van een dak gelegen wordt het dakruiter genoemd. - 2. Lichtbron met glazen ruiten. onder een fijn kegelvormig topstuk.
Het voorplein wordt afgesloten door een bakstenen muur met een bekroning in zadeldakvorm, onderbroken door een gerestaureerd toegangshek dat is bevestigd aan twee hardstenen pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. met kruisvormige plattegrond, bekroond door een topstuk van koepelsBolvormig gewelf op cirkelvormige, elliptische, vierkante of veelhoekige basis.. Zes gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. zuiltjes op hardstenen voet omsluiten vijf reeksen verticale staven, de centrale reeks verdeeld in twee vleugels. De dubbele zuiltjes worden bekroond door een lantaarn1. Bovenste, opengewerkte bekroning van een dakkoepel of toren; schrijlings op nok van een dak gelegen wordt het dakruiter genoemd. - 2. Lichtbron met glazen ruiten..
Interieur van de kapel
De ruimte, met volledig bepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. muren, wordt overspannen door kruisgewelven tussen korfboogvormige gordelbogen die rusten op platte, met een paneel1. Dunne (houten) plaat, gevat in een omlijsting van stijlen en regels van deuren, lambriseringen en plafonds; - 2. Gevelversiering in de vorm van een in- (spiegel) of uitspringende (paneel) rechthoekige omlijsting. versierde pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. die op de traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) van de centrale hal worden hernomen.
De fijne kapitelenKopstuk van een zuil, pijler of pilaster; algemeen om de gedragen last op een smaller draagvlak over te brengen. lopen door in een kordonlijstUitspringende, horizontale geleding over de hele breedte van een gevel, om verdiepingen te markeren of als verlenging van de (lek)dorpels. op alle muren, waarvan de meeste met panelen1. Dunne (houten) plaat, gevat in een omlijsting van stijlen en regels van deuren, lambriseringen en plafonds; - 2. Gevelversiering in de vorm van een in- (spiegel) of uitspringende (paneel) rechthoekige omlijsting. zijn versierd, maar springen uit onder de hoge ramenVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. van de apsissen. De axiale apsissen zijn met twee treden verhoogd en hun vloer in granitoBedekking met veelkleurige (marmer)stukjes, gebed in cementmortel, die na verharding glanzend wordt geschuurd. wordt afgeboord door een dambordpatroon van zwart en wit marmer. De overige vloeren zijn bedekt met gele keramiektegels versierd met een rood geometrisch decor.
Het linkerkoor kan van de grote hal worden afgescheiden door een gordijnscherm dat wordt bevestigd aan een raamVast of bewegend houten of metalen omlijsting van een ruit binnen een kozijn. met twee gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. zuiltjes (nog altijd aanwezig), waarvan het knopkapiteel door een fakkel wordt bekroond. Horta’s ontwerp voorzag in het equivalent hiervan voor het rechterkoor. Aan de gewelven hangen elektrische metalen luchters met twaalf zijden en met een onderstel versierd met ondoorschijnend glas en met fakkels.
Het religieuze meubilair van de ruimte werd tijdens de restauratie van 2006-2007 verwijderd.
Bronnen
Archieven
Archief van het OCMW van
de Stad de Brussel/Werken ziekenhuisinstellingen, Brugmann Ziekenhuis.
Werken
HEUSQUIN, CH., L’Hôpital Brugmann de l’Assistance Publique
de Bruxelles, Commissie van Openbare Onderstand van Brussel, Brussel, 1930.
HORTA, V., Hôpital Brugmann à Jette-Saint-Pierre, Administratie der Godshuizen en Hulpen van
Brussel, s.d.
Opmerkelijke bomen in de nabijheid
