Onderzoek en redactie
2019
Bekijk de weerhouden gebouwenDe X-vormige Luchtvaartsquare wordt in het oosten door de Poincarélaan afgebakend en wordt in het westen verlengd door de Lambert Crickxstraat aan onpare zijde en de Zelfbestuursstraat aan pare zijde. De hoek van de twee straten vormt een schuin vlak.
Net als de twee straten in haar verlengde en net als de Robert Pequeursquare, werd de Luchtvaartsquare – die haar naam op 17.12.1910 toegewezen kreeg – aangelegd bij K.B. van 19.10.1909, op de site van de voormalige Staatsveeartsenijschool. Die had zich in 1836 gevestigd in een oude indiennerie (fabriek voor bedrukt textiel), op een terrein dat zich uitstrekte tussen de Limnanderstraat en de Brogniezstraat, de toekomstige Poincarélaan, en de Zenne, in het zuiden. Nadat de school naar de Veeartsenstraat was overgebracht (zie nr. 45-47), werd de site in 1892 aangekocht door de gemeente Anderlecht, die er vanaf 1895 verkavelingsplannen voor liet uitwerken. Het uiteindelijk uitgevoerde plan omvatte een square die op de kleine ring uitgeeft, vanwaar twee diagonale, 18 meter brede straten vertrokken die met de Limnanderstraat een driehoekige bouwblok vormden.
Er werden premies in het vooruitzicht gesteld voor de mooiste gevels die binnen een termijn van zes jaar in de wijk van de voormalige Veeartsenijschool zouden worden gebouwd op de door de gemeente verkochte terreinen. In de praktijk werd vóór de Eerste Wereldoorlog echter slechts een deel van de percelen bebouwd. Langs de nieuwe straten verrezen hoge en vaak brede gebouwen, de meeste met handelszaken op de benedenverdieping en woningen op de verdiepingen. De wijk, thans De Driehoek genaamd, wordt grotendeels door bedrijven actief in de confectiesector ingenomen
Langs de square staan gebouwen van vier tot zes bouwlagen. De eerste werden tussen 1910 en 1913 ontworpen, in eclectische stijl of Beaux-Artsstijl. Het ging om opbrengstpanden met commerciële benedenverdieping, een winkel of café, maar ook om gebouwen ontworpen voor bedrijven: een groot warenhuis voor kunstvoorwerpen (zie nr. 5), een gebouw met een combinatie van een winkel, woningen en ateliers (sommige in een achtergebouw), of gebouwen voor firma’s gespecialiseerd in modeartikelen of lederwaren (zie nr. 7-7a en 17-21). In de aslijn van de square werd in 1911 het gebouw van de Prévoyance Sociale [De Sociale Voorziening] opgetrokken (zie nr. 29-33). In de jaren 1920 verrezen op de nog braakliggende percelen gebouwen in, overwegend, Beaux-Artsstijl met art-deco-invloed. Onder de opdrachtgevers vermelden we een bedrijf gespecialiseerd in sponsen, dat nog altijd actief is, en een fabrikant van dameshoeden (zie nr. 14-1a en 30). In de jaren 2000 werden verscheidene gebouwen tot hotels omgevormd.
De square werd oorspronkelijk verfraaid door een driehoekige parterre aan de kant van de Poincarélaan, waarop in 1924 het Monument aan de Foorreizigers eervol gesneuveld voor het vaderland werd opgesteld (zie notitie). Tussen 2004 en 2012 werd de ruimte als voetgangerszone heringericht, met uitzondering van de westelijke punt, waar een rijbaan de Lambert Crickxstraat en de Zelfbestuursstraat met elkaar verbindt. Op het smalle gedeelte van de square staat thans een fontein.
Bronnen
Publicaties en studies
VAN AUDENHOVE, J., Anderlecht au fil des siècles, Anderlechtensia-C.A.F.H.A, 1996, pp.114-120.
VAN AUDENHOVE, J., Les rues d’Anderlecht, Herdenking van de twintigste verjaardag van de oprichting van Anderlechtensia, C.A.F.H.A, 1995, pp. 28-30.