Onderzoek en redactie

1997-2004

 

Bekijk de weerhouden gebouwen
Van Sint-Gillisvoorplein naar Parklaan; kruist achtereenvolgens Andennestraat, Dethystraat, Vestingstraat, Théodore Verhaegenstraat en Wipstraat.

Genoemd naar Montereyfort, gebouwd tussen 1672 en 1675 i.o.v. generaal Monterey. Dit militaire bouwwerk met vier bastions diende Brussel tegen aanvallen uit zuiden te beschermen. Het fort nam zes hectare in beslag. Muren van 6 m dik en 7 m hoog omringden kazerne, commandogebouw, gevangenis en magazijnen. Het centrum lag ongeveer op plaats van huidige kruispunt van Fortstraat met Vestingstraat. In 1782, op voorwaarde van volledige sloop, verkocht aan twee particulieren, Adrien Sterckx en ene Van Gijsel. Rond 1860 kregen hun erfgenamen, François Adrien Joseph Sterckx en Jean Justin Huys de Thy, toelating om er twee nieuwe straten aan te leggen, namelijk Sterckxstraat en Dethystraat. De laatste resten van het Montereyfort verdwenen in 1862.

Fortstraat ligt gedeeltelijk op bedding van oude weg, Postweg, van Sint-Gilliskerk tot heuvels van Vorst. Weg verdween echter gedeeltelijk bij bouw van fort, terwijl haar noordelijke deel werd afgeboord met palissades en bedekte weg werd genoemd die toegang gaf tot fort.

Rooilijn goedgekeurd bij K.B. van 26.06.1869. Verbond oorspronkelijk Sint-Gillisvoorplein met kerkhof van parochie Onze-Lieve-Vrouw ter Kapelle, gebouwd op Sint-Gillis tijdens jaren 1780 na verwijdering van Brusselse intra muros kerkhoven. Kerkhof verdween in 1892 en straat werd verlengd tot aan Parklaan bij K.B. van 11.02.1894.

Vanaf jaren 1860 bebouwd met bescheiden huizen met neoclassicistische inslag. Talrijke huizen met vaak gewijzigde handelsruimte. Laatste straatgedeelte, latere bebouwd met meer eclectische gebouwen. Verscheidene sociale woningen, sommige in art-decostijl die ook parallelle G. Combazstraat kenmerkt.

Tal van huizen grondig gewijzigd tijdens XX: verhogingen en wijzigingen van benedenverdieping of parement. Binnen bouwblokken talrijke loodsen, vooral schrijnwerkerijen, en stallingen. Sommige nu verbouwd tot woning.


Niet geselecteerde nr.: 3: huis in neoclassicistische stijl, 1868 (volgens De Keyser, G., 1996), herhaaldelijk gewijzigde benedenverdieping; 5: huis in neoclassicistische stijl, 1872, handelsruimte bekleed met keramiektegels (1937); 7, 9: ensemble van twee huizen met neoclassicistische inslag, 1873 (volgens De Keyser, G., 1996), op nr. 7, achterliggend magazijn, verbouwd tot woning (1994), op nr. 9, winkelpui n.o.v. arch. Pierre De Gieter, 1924; 10, 12: twee huizen met neoclassicistische inslag, 1868, op nr. 10 uitstalraam (1900), idem op nr. 12 n.o.v. arch. Pierre De Gieter, 1910, onder I-balk en met fraai bovenlicht met roedeverdeling en gebogen tussendorpel; 14, 16: twee huizen met neoclassicistische inslag, 1886 (volgens De Keyser, G., 1996), gewijzigde benedenverdieping; 11: huis in neoclassicistische stijl, 1872, benedenverdieping herhaaldelijk gewijzigd; 13: huis in neoclassicistische stijl, 1874, handelsruimte gewijzigd voor inrichting van messenwinkel (bekleding met keramiek, 1944), en gewijzigd (pilasters bekleed met tegels, 1971); 15 en Andennestraat nr. 88: ensemble van twee huizen in neoclassicistische stijl, 1874, handelsruimte; 17 en Andennestraat 85-85a: hoekgebouw vroeger in neoclassicistische stijl, 1874, bekleed met briketten en inrijpoort verbreed (1939); 18-20: twee huizen met neoclassicistische inslag, 1864 (nr. 18) en 1878 (nr. 20), op nr. 18 achterliggend schrijnwerkatelier (1893), op nr. 20 grondig gewijzigd en bekleed met briketten (1952), beide herverkaveld (1971); 19: huis oorspronkelijk in neoclassicistische stijl, 1877, nu met vensterregister en bekleed met briketten; 21: huis oorspronkelijk in neoclassicistische stijl, 1867, verhoogd met bouwlaag (1957) en bekleed met briketten, winkelpui met gebogen uitstalraam naar centrale toegang toe (arch. Robert Lemaire, 1915); 22: modernistisch opbrengsthuis n.o.v. arch. A. Van Steenberge, 1955, ter vervanging van huis in neoclassicistische stijl, 1865; 23: huis met neoclassicistische inslag n.o.v. aannemer Gilles Meert, 1872, benedenverdieping verbouwd tot handelszaak (1920), huidige winkelpui (1935) met bovenlicht met opmerkelijk glas-in-lood in art-decostijl, met florale en geometrische motieven. Achterbouw (1877) verbouwd tot woning (arch. Clotilde Muyle, 1997), en kadert binnen algemeen plan voor transformatie tot woning van verscheidene gebouwen in bouwblok, waaronder Andennestraat nr. 69, 77 en 79, en Dethystraat nr. 39; 24, 26, 28-30: drie grote vergelijkbare huizen in neoclassicistische stijl, nr. 24 n.o.v. aannemer Gilles Meert, 1868, alle drie gewijzigd op benedenverdieping, nr. 28 nu bekleed met briketten; 29: zie nr. 27; 32: huis in neoclassicistische stijl, 1862, gewijzigde benedenverdieping; 34, 36, 38 en Dethystraat nr. 16: ensemble van vier huizen in neoclassicistische stijl, 1876, nr. 34, op hoek, verhoogd met bouwlaag, nr. 36 gewijzigd door plaatsing van winkelpui bekleed met keramiektegels en bekleding met briketten op verdiepingen (1942), nr. 38 gewijzigd op benedenverdieping en gedecapeerd op verdiepingen; 37: groot huis in neoclassicistische stijl, 1866, herhaaldelijk gewijzigd op benedenverdieping, verhoogd met bouwlaag (1954), wordt nu gerenoveerd; 39: huis in neoclassicistische stijl, 1869, verhoogd (arch. Edmond Lodewijck, 1922), gewijzigd op benedenverdieping en bekleed met briketten, wordt nu gerenoveerd; 41: huis in neoclassicistische stijl, 1869, verhoogd met 50 cm (1873), nu gedecapeerd; 40, 42: ensemble van twee identieke woningen met neoclassicistische inslag n.o.v. aannemer Gilles Meert, 1876, handelszaken sinds resp. 1928 en 1952; 43, 45: ensemble van twee huizen in neoclassicistische stijl, 1873, nr. 43 met winkelpui (1925), waarvan enkel deur is bewaard, op nr. 45 winkelpui met neoclassicistische inslag en bekleed met briketten (1949); 44: huis oorspronkelijk in neoclassicistische stijl, 1875 (volgens De Keyser, G., 1996), verhoogd met bouwlaag (1932), gewijzigd op benedenverdieping en bekleed met briketten; 47: huis in neoclassicistische stijl, 1874, lichtjes gewijzigd op benedenverdieping; 48: huis in neoclassicistische stijl, 1877, verhoogd met bouwlaag; 49: huis in neoclassicistische stijl, 1883, nu gedecapeerd op verdiepingen en gewijzigd op benedenverdieping; 50: huis in neoclassicistische stijl, 1878, winkelpui (1906), herhaaldelijk gewijzigd. Achterliggende werkplaats (1920); 51: huis in neoclassicistische stijl, 1882; 51a-53 en T. Verhaegenstraat nr. 57-59: postmodern gebouw n.o.v. arch. Pierre Pirenne, 1987, in Fortstraat ter vervanging twee huizen (nr. 53 van 1888 en nr. 55 van 1875); 52: huis in neoclassicistische stijl, 1879, winkelpui (1902), maar later gewijzigd. Achterliggende werkplaats (1876); 54: huis in eclectische stijl, 1898, ter vervanging van kolenmagazijn van 1893, oorspronkelijk handelsruimte, geritmeerd door pilasters met getand kapiteel; 56: huis in neoclassicistische stijl, 1884, winkelpui (1926); 57: huis in neoclassicistische stijl, 1875, gewijzigde benedenverdieping; 58: hoekhuis in neoclassicistische stijl, 1876, herhaaldelijk gewijzigde benedenverdieping, nu gedecapeerd; 59: huis in neoclassicistische stijl, 1872, deur toegevoegd (1900), gewijzigd door verhoging met bouwlaag en plaatsing van uitstalraam (1905); 60: hoekhuis in neoclassicistische stijl met handelsruimte, 1875; 61: huis in neoclassicistische stijl n.o.v. metselaar Jean-Baptiste Rucquoi (volgens De Keyser, G., 1996), 1873, gewijzigd op benedenverdieping (1948); 62: huis in neoclassicistische stijl, 1871, nu bepleisterd met schijnvoegen, verhoogd (1875), vitrine (sinds 1911); 63: huis in neoclassicistische stijl n.o.v. arch. G. Dochamps, 1875 (volgens De Keyser, G., 1996), Achterliggende stalling (1903); 64: huis in neoclassicistische stijl, 1875, uitstalraam (sinds 1911) toegevoegd bij T. Verhaegenstraat nr. 55 (1989), Achterliggende voormalige schrijnwerkerij (1878); 65: huis in neoclassicistische stijl, 1874, uitstalraam (1918) en mansarde (1929), achterliggende voormalige schrijnwerkerij (1875); 66, 68: ensemble van twee identieke huizen met neoclassicistische inslag, 1875, lichtjes gewijzigd op benedenverdieping; 67: huis in neoclassicistische stijl, 1878, gewijzigde benedenverdieping (1926), achterliggende voormalige schrijnwerkerij (1874); 69: huis in neoclassicistische stijl, 1878, verhoogd (1908) en bekleed met briketten; 72: huis in neoclassicistische stijl, 1875, gewijzigde benedenverdieping en bekleed met briketten, oorspronkelijk samen ontworpen met nu tot art-decogebouw verbouwde nr. 70; 77, 79: ensemble van twee huizen, 1877, op nr. 77 gewijzigde benedenverdieping en verhoogd (1926), op nr. 79 gewijzigde benedenverdieping (1938) en eveneens verhoogd, beide nu bekleed met briketten; 74: afsluitmuur en atelier, 1899, herhaaldelijk verbouwd, onder meer tot garage (arch. Pierre Van Beginnen, 1948), muurschildering ‘Garage de la Barrière'; 76-76a: huis in neoclassicistische stijl, 1874, herbepleisterde gevel; 78: huis in neoclassicistische stijl, 1868 (volgens De Keyser, G., 1996), gewijzigde benedenverdieping; 81: huis oorspronkelijk in eclectische stijl, 1897, bekleed met briketten (1957), achterliggende meubelfabriek (1889); 83: huis in neoclassicistische stijl n.o.v. meetkundig schatter Guillaume De Greef (volgens De Keyser, G., 1996), 1883; 85-85a-85b: uitvaartcentrum in postmoderne stijl, ontworpen na 1994 ter vervanging van appartementsgebouw (arch. J. Jamar, 1970), zelf ter vervanging van groot schrijnwerkatelier van 1897; 87 tot 93: zie nr. 95; 97 en Wipstraat nr. 13-15: opbrengsthuis met neoclassicistische inslag, 1901; 99-101: op hoek, opbrengsthuis met neoclassicistische inslag n.o.v. arch. Jean Maelschalck, 1899; 103: huis in eclectische stijl met polychroom parement, 1898, garage (1985); 105-107: huis in neoclassicistische stijl, 1898, gewijzigde benedenverdieping, op verdiepingen bekleed met briketten en verhoogd met bouwlaag (1961); 115: huis in eclectische stijl met polychroom parement, 1901, gewijzigde benedenverdieping (1946).

Bronnen

Publicaties en studies
DEMETER, S., 'Le fort de Monterey', in Fortifications, Bruxelles, l'émergence de la ville contemporaine (tentoonstellingscatalogus), CIVA, Brussel, 2002, pp. 36-37
GUILLAUME, A., MEGANCK, M., ORTIGOSA, C., et al., Atlas van de archeologische ondergrond van het Gewest Brussel. 13. Sint-Gillis, Brussel, 2004, pp. 43, 61-64.

Tijdschriften
DONS, R., 'Obbrussel-st-Gilles et son réseau de communications. Des origines à 1900 environ', Cahiers bruxellois, t. XXVIII, 1987, pp. 5-40.
DONS, R., 'A propos du Fort de Monterey à Obbrussel-Saint-Gilles (Brussel) 1672-1782', Le Folklore brabançon, 245, 1985, pp. 30-63.

Archieven van de niet geselecteerde nr.
GASG/DS 5: 1717 (1872), 256 (1937); 7: 2133 (1873), 1993-133 (1994); 9: 100 (1924); 10: 6761 (1868), 2104 (1900); 11: 1795 (1872); 12: 6807 (1868), 365 (1910); 13: 2275 (1874), 384 (1944), – (1971); 15: 2652 (1874); 17: 1372 (1874), zie Andennestraat: 89 (1939); 18: 3498 (1864), 3357 (1893); 19: 4349 (1877); 20: 4839 (1878), 176 (1952); 21: 6131 (1867), 15 (1915), 37 (1957); 22: 183 (1955), 4438 (1865); 23: 1768 (1872), 4646 (1877), 157 (1920), 240 (1935); 24: 6717 (1868); 32: 1767 (1862); 34, 36, 38: 3743 (1876); 36: 106 (1942); 37: 4840 (1866), 45 (1954); 39: 769 (1869), 23 (1922); 40, 42: 3432 (1876); 40: 29 (1928); 42: 49 (1952); 41: 548 (1869), 2002 (1873); 43, 45: 1929 (1873); 43: 1855 (1925); 44: 256 (1932); 45: 128 (1949); 47: 2776 (1874); 48: 4236 (1877); 49: 45 (1883); 50: 4914 (1878), 66 (1906), 92 (1920); 51: 354 (1882); 51a-53: zie T. Verhaegenstraat nr. 57-59: 57 (1987); 52: 3480, 4055 (1876), – (1879), 11374 (1902); 53: 1907 (1888); 54: 3451 (1893), 1294 (1898); 55: 2866 (1875); 56: 442 (1884), 296 (1926); 57: 3078 (1875); 58: 3833 (1876); 59: 1676 (1872), 2030 (1900), 394 (1905); 60: 1722 (1875); 61: 2050 (1873), 37 (1948); 62: 1098 (1871), 3244 (1875), 401 (1911); 63: 91 (1903); 64: 1902 (1875), 6001 (1878), 401 (1911), 28 (1989); 65: 2457 (1874), 3133 (1875), 16 (1918), – (1929); 66, 68: 3294 (1875); 67: 2461 (1874), 4853 (1878), 216 (1926); 69: 4805 (1878), 216 (1908); 72: 3061 (1875); 74: 1586 (1899), 61 (1948); 76-76a: 2247 (1874); 77, 79: 4644 (1877); 77: 472 (1926); 79: 48 (1938); 81: 2322 (1889), 886 (1897), 7 (1957); 83: 21 (1883); 85-85a-85b: 876 (1897), – (1970); 97: zie Wipstraat nr. 13-15: 167 (1901); 99-101: 1752 (1899); 103: 1308 (1898), 43 (1985); 105-107: 1354 (1898), 314 (1961); 115: 243 (1901), 148 (1946).