Inventaris(sen)

  • Inventaris van koloniale sporen (DPC-DCE 2024-2025)

Onderzoek en redactie

2006-2008

 

Van Jozef II-laan en Etterbeeksesteenweg, in wiens verlengde ze ligt, naar de Maria-Louizasquare. Doorkruist door de Stevinstraat. Ze heeft een met bomen beplante middenberm.

Aangelegd volgens het rooilijnenplan van de Noord-Oostwijk ontworpen door architect Gédéon Bordiau en goedgekeurd bij K.B. van 20.12.1875. Ze werd aangelegd op een deel van het tracé van de oude Etterbeeksesteenweg.

Deze was oorspronkelijk een aarden weg die tussen Etterbeek en Sint-Joost-ten-Node het bochtige tracé van de Maalbeek volgde. Hij liep langs de verschillende domaniale molens en langs verschillende waterpartijen, onder meer langs de westelijke kant van de grote vijver van Sint-Joost. In 1721 stelden de bewoners van de gehuchten Sint-Joost en Etterbeek voor om financieel bij te dragen aan de bestrating van de weg. Zo ontstond vier jaar later de Etterbeeksesteenweg (Bulletin communal, 1861, t. I, p. 164). Zijn tracé werd rechtgetrokken en meerdere vijvers werden gedempt (DELIENS, P., 1982, p. 34). In de loop van de tijd werden langs de weg bescheiden huizen en uitspanningen gebouwd. De rooilijn van deze rijksweg werd bij K.B. van 06.12.1852 geüniformiseerd en vastgelegd op 12 m breedte (Bulletin communal, 1903, t. I, p. 143).

Op zijn plan van de wijk dat in 1875 werd goedgekeurd, verdeelde Bordiau de steenweg in meerdere straatdelen, die respectievelijk Pacificatiestraat, Maria-Louizasquare en Livingstonelaan genoemd werden. In 1881 werden de kosten voor de heraanleg van de straat, die nog het statuut van rijksweg had, verdeeld tussen de stad en het rijk: de eerste nam de kosten voor de aanaarding, verbreding en verhoging van de straat op zich en de tweede die van de bestrating. (Bulletin communal, 1881, t. II, p. 381). Het centrale plantsoen werd in 1883 ingericht. Bij K.B. van 25.09.1903 (SAB/OW 75471) werd de rooilijn van het gedeelte tussen de Stevinstraat en de Jozef-II straat gewijzigd, waardoor aan pare kant van deze laatste een schuine hoek ontstond.

Net als veel straten in de wijk is deze straat genoemd naar een historisch personage. Hij werd toegekend bij de collegebesluiten van de Stad Brussel van 14.04.1877 en 15.05.1877. De naam refereert aan de befaamde missionaris en ontdekkingsreiziger die zijn naam gaf aan een stad in Zambia.

De straat werd oorspronkelijk bebouwd met huizen in eclectische stijl of met neoclassicistische inslag, grotendeels ontworpen tussen 1884 en 1901. Sinds de jaren 1950 onderging ze talrijke wijzigingen waardoor haar homogeniteit verloren ging.

Livingstonelaan, zetel van de Volksverzekering, ontworpen door de architecten Raoul J. Brunswyck en Odon Wathelet, 1974 (foto 2007).

In het eerste straatdeel aan pare kant bevindt zich thans de imposante zetel van De Volksverzekering, ontworpen door de architecten Raoul J. Brunswyck en Odon Wathelet, 1974. De omgeving van het complex werd aangelegd naar plannen van 1991 van het architectuurbureau Groep Planning, dat onder meer een café inrichtte op de hoek met de Jozef II-straat. Hetzelfde bureau ontwierp in 1989-1990, de uitbreidingen van de verzekeringsmaatschappij, op de tweede helft van het terrein aan de kant van de Filips de Goedestraat.

Gezicht op de Livingstonelaan. Foto in het begin van de 20ste genomen vanuit een zeppelin. Op de hoek met de Jozef II-laan zijn de gebouwen te zien van brouwerij Saint-Joseph (Verzameling A. De Becker).

Op de plaats van het complex van Brunswyck en Wathelet bevonden zich vroeger de neoclassicistische gebouwen van de brouwerij Saint-Joseph (vóór 1866), eigendom van J.F. Van Volxem.

Livingstonelaan, brouwerij Saint-Joseph, op de plaats van de huidige zetel van de Volksverzekering, briefhoofd, SAB/OW 13760 (1883).

In 1910 moest het gedeelte van de brouwerij op de hoek van de Stevinstraat plaats maken voor een geheel van drie, door architect Henri Godsdeel  ontworpen huizen; dat op de hoek bezat een torentje.

Livingstonelaan, geheel van drie huizen op de hoek met de Stevinstraat, ontworpen door architect Henri Godsdeel, thans vervangen door het complex van de Volksverzekering, SAB/OW 49 (1910).

Links daarvan was een andere vleugel van de brouwerij al in 1896 gesloopt en vervangen door een woning ontworpen door architect Édouard Elle. De rest van de brouwerij moest op een onbekend tijdstip wijken voor de manege Tattersall (DELIENS, P., 1982, p. 71). Deze laatste werd tijdens het interbellum op haar beurt vervangen door gelijknamige garage, die een groot deel van het terrein in beslag nam, waaronder een groot perceel in de Livingstonelaan en een brede strook tussen de Jozef II-laan en de Stevinstraat.

Livingstonelaan, eerste straatdeel aan pare kant, huis ontworpen door architect Édouard Elle, tijdens het interbellum gesloopt, opstand, SAB/OW 13763 (1896).

Aan onpare kant werden de gebouwen in het eerste straatdeel van de laan in 2000 het voorwerp van een gevelarchitectuur-operatie. Deze volgde op twee, nooit uitgevoerde projecten van 1986 en 1987, waarbij het geheel zou worden gesloopt en vervangen door een postmodern hotelcomplex. Tussen twee nieuwe hoekgebouwen bleven de gevels van acht huizen overeind; daarvan waren er vijf in eclectische stijl: nr. 5 tot 13, in 1898 voor eigen rekening als geheel ontworpen door architect Émile Dewé en drie met neoclassicistische inslag: nr. 15-17, 19-21 en 23-25, in 1897 ontworpen door architect J. Naert.

Livingstonelaan 1-27, complex met huizen waarvan alleen de gevel werd behouden (foto 2007).

In het tweede straatdeel aan pare kant werden in 1952 (nr. 24) en 1959 (nr. 26). twee huizen vervangen door appartementsgebouwen. Nr. 33 aan onpare kant werd in 1928 gebouwd als bijgebouw van het huis op de hoek met de square (zie nr. 79 Maria-Louiza-square).

Bronnen

Archieven

SAB/OW 71655 (1883), 75471(1965); 1-27: 95028 (1986), 94525 (1987); 5 tot 9: 13756 (1898); 6-10: 13760 (1883), 13763 (1896), 49 (1910), 83731 (1974), 86006 (1974), 94126 (1991); 11, 13: 13757 (1898); 17 tot 25: 2748 (1897); 24: 63151 (1952); 26: 69830 (1959); 33: 35094 (1928); 1-9 Filips de Goedestraat: 94859 (1898), 95328 (1990).
SAB/Bulletin communal de Bruxelles, 1861, t. I, pp. 159-167; 1877, t. I, p. 315; 1881, t. II, p. 381; 1903, t. I, pp. 143-145.
SAB/PP 953 (1875), 956-957 (1879).

Publicaties en studies
DELIENS, P., Rond-Point Schuman. Histoire du quartier Nord-Est à Bruxelles, d'Ambiorix à nos jours, Paul Deliens éd., Brussel, 1982, pp. 34, 71.
CABUY, Y., DEMETER, S., Atlas du sous-sol archéologique de la Région de Bruxelles. 12. Bruxelles Quartier Nord-Est, Ministerie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Directie Monumenten en Landschappen, Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, Brussel, 1997, p. 31.