![Voormalige Union Coloniale Belge [Belgische Koloniale Unie]](https://monument.heritage.brussels/medias/66/buildings/10500950/10500950_0034_P01.JPG)
Typologie(ën)
cinema/bioscoop
filminfrastructuur
werkplaats (ambachtelijk)
filminfrastructuur
werkplaats (ambachtelijk)
Ontwerper(s)
Léon SMETS – architect – 1912
Théodore MENTION – architect – 1924
Juridisch statuut
Ingeschreven in de wettelijke inventaris op 19 augustus 2024
Stijlen
Neoclassicisme
Inventaris(sen)
- Inventaris van de Industriële Architectuur (AAM - 1980-1982)
- Inventaris van het Industrieel Erfgoed (La Fonderie - 1993-1994)
- Inventaris van de Bioscoopzalen (1993)
- Actualisatie van het inventarisatieproject van het Bouwkundig Erfgoed (DMS-DML - 1995-1998)
- Permanente actualisatie van de inventaris van het Bouwkundig Erfgoed (DPC-DCE)
- Het monumentale erfgoed van België. Anderlecht-Kuregem (Archistory - 2017-2019)
Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)
- Artistiek Het ontwerp van een onroerend goed (gebouw) door een gerenommeerde kunstenaar (architect) kan maar zeer zelden als criterium worden beschouwd. Om het belang van de selectie van dit onroerend goed te beoordelen, en de plaats dat het inneemt in het oeuvre van een kunstenaar (architect), is dit een criterium dat moet worden afgewogen met de architectonische kwaliteit (compositie en interne structuur), de uitvoering (materialen, technische beheersing), de plaats in de architectuurgeschiedenis dewelke een getuigenis zijn van een fase of aspect van landschapsarchitectuur of de bouwkunst in het verleden. Zodoende gelden koppelingen naar volgende criteria: zeldzaamheid (typologie, stijl, materiaalgebruik, bronnen), representativiteit (idem), authenticiteit (idem + de kwaliteit van de uitvoering) en integriteit (bewaringstoestand, oorspronkelijke elementen)). Een goed bevat ook artistieke waarde als het kunstwerken omvat (beeldhouwwerken, reliëfs ontworpen voor het goed, enz.) of decoratieve elementen uit de oorspronkelijke bouwperiode of met bijzondere kwaliteit (gesigneerd glasramen, sgraffito, lichtbeuk, enz.).
- Esthetisch Historisch gezien werd die waarde aangewend om waardevolle groene ruimten en natuurlijke of halfnatuurlijke gebieden aan te duiden. De waarde kan ook gelden voor grote gehelen van gebouwen in een stedelijk gebied, met of zonder natuurlijke elementen, of monumenten die het stadslandschap markeren. Een afweging met andere waarden dringt zich tevens op: de artistieke, de landschappelijke (integratie van het werk in het stedelijk landschap, oriëntatiepunten in de stad) en de stedenbouwkundige waarde (spontane of rationele stedelijke gehelen). De volgende selectiecriteria worden er eveneens aan gekoppeld: de ensemblewaarde en de contextuele waarde.
- Historisch Het onroerend goed heeft een historische waarde : - als het getuigt van een bijzondere periode in de geschiedenis van de streek of de gemeente; - of als getuigenis van een periode en/of een zeldzame ontwikkeling van een periode (bv. tuinstad die representatief is voor een bouwwijze die werd toegepast in het kader van de grote bouwcampagnes na de Tweede Wereldoorlog; dorpskernen die de eerste gegroepeerde bouwwerken van de gemeenten van de tweede ring illustreren; de Hallepoort als overblijfsel van de tweede omwalling; - of als getuigenis van een bepaalde stedelijke (en/of landschappelijke) ontwikkeling van de stad (bv. gebouwen aan de centrale lanen of in de Leopoldswijk); - of wanneer het een band vertoont met een belangrijke historische figuur – met inbegrip van persoonlijke huizen van architecten en kunstenaarsateliers (bv. het geboortehuis van Constantin Meunier, het huis van Magritte); - of in verband kan worden gebracht met een belangrijke historische gebeurtenis (bv. huizen van de wederopbouw na het bombardement van 1695, de Congreskolom); - of een typologische representativiteit vertoont die kenmerkend is voor een commerciële of culturele beroepsactiviteit (bv. kerken, bioscopen, industriële architectuur, apotheken); - of als het representatief is van het oeuvre van een belangrijke architect in de architectuurgeschiedenis op internationaal, nationaal, regionaal of lokaal niveau (dit betreft zowel befaamde architecten als V. Horta, V. Bourgeois, M. Polak als secundaire architecten, die lokaal verbonden worden aan een gemeente zoals Fernand Lefever in Koekelberg of Emile Hoebeke in Sint-Agatha-Berchem).
- Wetenschappelijk De wetenschappelijke waarde wordt vaak erkend in het geval van landschappen (parken, halfnatuurlijke gebieden). Binnen de context van een onroerend goed kan het gaan om de aanwezigheid van een (bouw)element (bijzonder materiaal, experimenteel materiaal, bouwprocédé of -component) of getuigenis van een ruimtelijk-structurele ruimte (stedenbouwkundig) waarvan het behoud moet worden overwogen met het oog op wetenschappelijk onderzoek. In het geval van archeologische vindplaatsen en overblijfselen wordt de wetenschappelijke waarde erkend in relatie tot het uitzonderlijke karakter van de resten op het gebied van ouderdom (bijvoorbeeld de Romeinse villa in Jette), de uitzonderlijke bewaringsomstandigheden (bijvoorbeeld de site van het vroegere dorp Oudergem) of de uniciteit van de elementen (bijvoorbeeld een volledig bewaard dakspant) en derhalve op dat vlak een uitzonderlijke en prominente wetenschappelijke bijdrage vormen tot de kennis van ons stedelijk en pre-stedelijk verleden.
- Sociaal Moeilijk te onderscheiden van de volkskundige waarde en over het algemeen onvoldoende om een selectie op zichzelf te rechtvaardigen. - herinneringsplaats van een gemeenschap of van van een sociale groep (bijvoorbeeld de bedevaartskapel op het Kerkplein in Sint-Agatha-Berchem, “de Oude Linde” in Boendael te Elsene); - een plaats met volkssymboliek (bijvoorbeeld het café het “Goudblommeke in papier” in de Cellebroersstraat); - een plaats waar een wijk samenkomt of gestructureerd is (bijvoorbeeld De gebouwen “Fer à Cheval”- in de Floréal tuinwijk); - een goed dat deel uitmaakt van of bestaat uit openbare voorzieningen (scholen, crèches, gemeenschaps- of parochiezalen, sporthallen, stadions, enz.); - goed of ensemble (al dan niet sociale huisvesting) ontworpen om sociale interactie, wederzijdse hulp en buurtcohesie te stimuleren (bijvoorbeeld de woonwijken die na de Tweede Wereldoorlog werden gebouwd in Ganshoren of de wijken die speciaal voor ouderen werden ontworpen); - goed dat deel uitmaakt van een industrieel complex dat een aanzienlijke activiteit heeft gegenereerd in de gemeente waar het zich bevindt of in het Gewest.
- Technisch Onder de technische waarde van een onroerend goed kan men het vroege gebruik van een bepaald materiaal of een bepaalde techniek verstaan (ingenieur), ook gebouwen met een constructief of technologisch belang, een technisch hoogstandje of een technologische innovatie kunnen in aanmerking komen. Het kan eveneens industrieel-archeologisch waardevol worden begrepen zoals getuigenissen van verouderde bouwmethodes. Vanzelfsprekend dringt een koppeling zich aan m.b.t. een wetenschappelijke waarde.
- Stedenbouwkundig Sommige bouwkundige goederen of landschappen hebben in het verleden een prominente rol gespeeld in de planmatige inrichting van de bebouwde ruimte en de stedelijke ruimte. Meestal bepalen zij andere stedenbouwkundige (plan)vormen zodat er zich een wisselwerking voortdoet tussen bebouwde en niet-bebouwde (of open) ruimte. Die inrichting omvat ook de samenhang tussen verschillende schaalniveaus. Een onroerend goed heeft stedenbouwkundige waarde wanneer het daarin een rol speelt, bijvoorbeeld : - hoekgebouwen; - coherente pleinen of homogene huizenrijen (gevels die een ensemble vormen van dezelfde stijl, periode en volume); - tuinwijken, - deskundig ingeplante torens (hoogbouw) en hun relatie tot hun onmiddellijke kwaliteitsvolle omgeving die coherent kan zijn, maar ook contrastrijk, - relicten van stedenbouwkundige concepten en hoe die architecturaal (en typologisch) zijn of werden ingevuld, zoals bijvoorbeeld de nog bewaarde eclectische stadspaleizen en/of herenhuizen in de Leopoldswijk.
Onderzoek en redactie
2016, 2019
id
Urban : 36392
Beschrijving
Voormalige bioscoopzaal met neoclassicistischeArchitectuurstroming (vanaf eind 18e eeuw tot ca. 1914) met voorliefde voor orde en symmetrie, gekenmerkt door bepleisterde en wit beschilderde lijstgevels die het stadsbeeld uniformiseren. Verhoudingen en vormentaal van deze stroming evolueren met de tijd.
inslag, in 1912 ontworpen en verbouwd tot werkplaats in 1923.
Geschiedenis
Het gebouw, gelegen langs de thans drooggelegde bedding van de Kleine Zenne, verving de dierenstallen van G. Prick, die tussen 1909 en 1914 in de Almanachs du Commerce worden vermeld op nr. 21 van de straat. In 1912 liet Arthur Prick door architect Léon Smets een eerste plan opstellen voor de vervanging van de stallen door een spektakelzaal, een plan dat niet werd uitgevoerd. Het was een tweede, niet ondertekend plan uit datzelfde jaar dat zou worden uitgevoerd. De zaal wordt vermeld als Cinéma Concordat in de Almanach van 1914, en dan als Cinéma Concordia in die van 1920. Na een brand in 1922 liet Arthur Prick het gebouw het jaar daarop verbouwen tot een werkplaats met woning. In 1924 werd het complex ingenomen door de Compagnie Continentale des Fabricants de Sellerie Vélocipédique Réunis. In dat jaar ontwierp architect Théodore Mention rechts van het gebouw een volume met twee analoge maar lagere traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), gevolgd door een omheiningsmuur in dezelfde stijl. Achter die muur werd een loods met sheddakOpeenvolging van parallelle daken met afwisselend een steil beglaasd dakvlak (vaak noordelijk geörienteerd) en een flauw hellend dakvlak. opgetrokken, n.o.v. architect Paul Bracke, eveneens in 1924. In 1960 overwoog de nieuwe eigenaar, Sogeplast (Société Générale des Matières Plastiques), de volledige herbouw van het gebouw door architect Frank L. Jansen, maar dit plan werd niet uitgevoerd. Het jaar daarop verhoogde dezelfde architect een gebouw gelegen achter de gebouwen uit 1924 en ontwierp hij een magazijn volledig in de lengte aan het linkeruiteinde van het terrein, langs de oude bedding van de Kleine Zenne.
Beschrijving
Oorspronkelijk, spektakelzaal van twee bouwlagen onder plat dak en met een symmetrische opstandBouwkundige tekening op schaal van een verticaal vlak van een gevel, een binnenmuur,…; in ruime zin het verticaal vlak van een gevel of muur. van vijf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), de centrale breder. BepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. gevel met imitatievoegen en versierd met hardsteen. Geprofileerde rondboogopeningen op de benedenverdieping, met I-balkIJzeren latei met I-profiel. op de verdieping, onder een rondboogvormigeBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft. ontlastingsboogBoog boven een venster- of deuropening die druk van het muurwerk op de stijlen afwentelt en zo het linteel ontlast. met een timpaanMonumentaal driehoekig of segmentvormig boogveld, meestal besloten in een fronton; vaak rijkelijk versierd. dat mogelijk met sgraffitiSgraffito (Italiaans, van sgraffiare: krabben), decoratieve muurtechniek waarbij men een donkere pleisterlaag (doorgaans zwart, roetbruin of grijs) met een lichtgekleurde pleisterlaag bedekt; door de bovenste, nog niet verharde, laag weg te nemen volgens een vooraf bepaald grafisch ontwerp ontstaat een verdiepte tekening; de lichtgekleurde pleisterlaag kan bovendien gekleurd worden ‘al fresco’ (op de verse pleister) of ‘al secco’ (op de droge pleister). was versierd. Ter hoogte van de timpanenMonumentaal driehoekig of segmentvormig boogveld, meestal besloten in een fronton; vaak rijkelijk versierd. vormde de gevel een muurscherm met een centrale gewelfde bekroning. In de twee bouwlagen vormen kordonlijstenUitspringende, horizontale geleding over de hele breedte van een gevel, om verdiepingen te markeren of als verlenging van de (lek)dorpels. die ter hoogte van het impost worden onderbroken een pilasterkapiteel. Ingang in het midden en aan de zijkant.
In 1923 werd de stenen onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. verhoogd, werd de eerste deur tot vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. verbouwd en werden de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. aan de linkerkant dichtgemetseld op de verdieping. Misschien in 1924 werd de centrale deur omgevormd tot een terugwijkende trapezoïdale portiek1. Open galerij of zuilengang waarvan het dak op zuilen of arcades rust; - 2. Classicistische ruimte vóór een toegangsdeur die terugspringt of niet gelijk is met de voorgevel; - 3. Samenstel van twee zuilen onder architraaf die overgang tussen twee ruimtes accentueert. met treden met afgesneden hoeken, onder een impostvensterVenster boven een deur en ervan gescheiden door een stenen dorpel, een entablement of een muurvlak. met waaiervormig traliewerk in het vlak van de gevel. Rechts, analoge toevoegingen uit 1924: twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) met venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. en een omheiningsmuur met twee venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. gevolgd door een inrijpoort. VenstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de benedenverdieping met traliewerk met het monogram “CCS” dat daar door de Compagnie Continentale de Sellerie werd geplaatst. Deur op de vijfde traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) op latere datum verbouwd tot vensterLicht- en/of luchtopening in een muur.. In 1966 werd de verdieping tot aan de top van de gevel verhoogd, met verhoging van de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., onder I-balkIJzeren latei met I-profiel., en verwijdering van de gewelfde bekroning. Het meeste schrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... is vervangen.
Interieur. Oorspronkelijk, inkomhal over de hele breedte, met centraal loket en laterale houten trappen leidend naar een balkon op gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. zuilenCilindervormig steunpunt; vaak voorzien van basis en kapiteel. De kleine en/of dunne variant ervan wordt colonnet genoemd.. In 1923 werd achter de twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) rechts vooraan een woning ingericht. De ruimte van de werkplaats wordt aan de lange zijden begrensd door galerijenOverdekte gang, aan één of beide zijden geritmeerd door zuilen, kolommen of pijlers, bogengang genoemd indien geritmeerd door arcaden.. Rechts, volume uit 1924 voorzien van een trap achteraan. Magazijn op de benedenverdieping, kamer, kabinet en werkplaats op de verdieping.
Geschiedenis
Het gebouw, gelegen langs de thans drooggelegde bedding van de Kleine Zenne, verving de dierenstallen van G. Prick, die tussen 1909 en 1914 in de Almanachs du Commerce worden vermeld op nr. 21 van de straat. In 1912 liet Arthur Prick door architect Léon Smets een eerste plan opstellen voor de vervanging van de stallen door een spektakelzaal, een plan dat niet werd uitgevoerd. Het was een tweede, niet ondertekend plan uit datzelfde jaar dat zou worden uitgevoerd. De zaal wordt vermeld als Cinéma Concordat in de Almanach van 1914, en dan als Cinéma Concordia in die van 1920. Na een brand in 1922 liet Arthur Prick het gebouw het jaar daarop verbouwen tot een werkplaats met woning. In 1924 werd het complex ingenomen door de Compagnie Continentale des Fabricants de Sellerie Vélocipédique Réunis. In dat jaar ontwierp architect Théodore Mention rechts van het gebouw een volume met twee analoge maar lagere traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), gevolgd door een omheiningsmuur in dezelfde stijl. Achter die muur werd een loods met sheddakOpeenvolging van parallelle daken met afwisselend een steil beglaasd dakvlak (vaak noordelijk geörienteerd) en een flauw hellend dakvlak. opgetrokken, n.o.v. architect Paul Bracke, eveneens in 1924. In 1960 overwoog de nieuwe eigenaar, Sogeplast (Société Générale des Matières Plastiques), de volledige herbouw van het gebouw door architect Frank L. Jansen, maar dit plan werd niet uitgevoerd. Het jaar daarop verhoogde dezelfde architect een gebouw gelegen achter de gebouwen uit 1924 en ontwierp hij een magazijn volledig in de lengte aan het linkeruiteinde van het terrein, langs de oude bedding van de Kleine Zenne.
Beschrijving
Oorspronkelijk, spektakelzaal van twee bouwlagen onder plat dak en met een symmetrische opstandBouwkundige tekening op schaal van een verticaal vlak van een gevel, een binnenmuur,…; in ruime zin het verticaal vlak van een gevel of muur. van vijf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), de centrale breder. BepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. gevel met imitatievoegen en versierd met hardsteen. Geprofileerde rondboogopeningen op de benedenverdieping, met I-balkIJzeren latei met I-profiel. op de verdieping, onder een rondboogvormigeBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft. ontlastingsboogBoog boven een venster- of deuropening die druk van het muurwerk op de stijlen afwentelt en zo het linteel ontlast. met een timpaanMonumentaal driehoekig of segmentvormig boogveld, meestal besloten in een fronton; vaak rijkelijk versierd. dat mogelijk met sgraffitiSgraffito (Italiaans, van sgraffiare: krabben), decoratieve muurtechniek waarbij men een donkere pleisterlaag (doorgaans zwart, roetbruin of grijs) met een lichtgekleurde pleisterlaag bedekt; door de bovenste, nog niet verharde, laag weg te nemen volgens een vooraf bepaald grafisch ontwerp ontstaat een verdiepte tekening; de lichtgekleurde pleisterlaag kan bovendien gekleurd worden ‘al fresco’ (op de verse pleister) of ‘al secco’ (op de droge pleister). was versierd. Ter hoogte van de timpanenMonumentaal driehoekig of segmentvormig boogveld, meestal besloten in een fronton; vaak rijkelijk versierd. vormde de gevel een muurscherm met een centrale gewelfde bekroning. In de twee bouwlagen vormen kordonlijstenUitspringende, horizontale geleding over de hele breedte van een gevel, om verdiepingen te markeren of als verlenging van de (lek)dorpels. die ter hoogte van het impost worden onderbroken een pilasterkapiteel. Ingang in het midden en aan de zijkant.
In 1923 werd de stenen onderbouwHoge sokkel, reikend tot ongeveer het midden van de toegang; meestal in hardsteen. verhoogd, werd de eerste deur tot vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. verbouwd en werden de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. aan de linkerkant dichtgemetseld op de verdieping. Misschien in 1924 werd de centrale deur omgevormd tot een terugwijkende trapezoïdale portiek1. Open galerij of zuilengang waarvan het dak op zuilen of arcades rust; - 2. Classicistische ruimte vóór een toegangsdeur die terugspringt of niet gelijk is met de voorgevel; - 3. Samenstel van twee zuilen onder architraaf die overgang tussen twee ruimtes accentueert. met treden met afgesneden hoeken, onder een impostvensterVenster boven een deur en ervan gescheiden door een stenen dorpel, een entablement of een muurvlak. met waaiervormig traliewerk in het vlak van de gevel. Rechts, analoge toevoegingen uit 1924: twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) met venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. en een omheiningsmuur met twee venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. gevolgd door een inrijpoort. VenstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de benedenverdieping met traliewerk met het monogram “CCS” dat daar door de Compagnie Continentale de Sellerie werd geplaatst. Deur op de vijfde traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) op latere datum verbouwd tot vensterLicht- en/of luchtopening in een muur.. In 1966 werd de verdieping tot aan de top van de gevel verhoogd, met verhoging van de venstersLicht- en/of luchtopening in een muur., onder I-balkIJzeren latei met I-profiel., en verwijdering van de gewelfde bekroning. Het meeste schrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ... is vervangen.
Interieur. Oorspronkelijk, inkomhal over de hele breedte, met centraal loket en laterale houten trappen leidend naar een balkon op gietijzerenHard, bros en niet smeedbaar ijzer; gegoten in herbruikbare mallen; meestal gebruikt voor de borstwering van balkons. zuilenCilindervormig steunpunt; vaak voorzien van basis en kapiteel. De kleine en/of dunne variant ervan wordt colonnet genoemd.. In 1923 werd achter de twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) rechts vooraan een woning ingericht. De ruimte van de werkplaats wordt aan de lange zijden begrensd door galerijenOverdekte gang, aan één of beide zijden geritmeerd door zuilen, kolommen of pijlers, bogengang genoemd indien geritmeerd door arcaden.. Rechts, volume uit 1924 voorzien van een trap achteraan. Magazijn op de benedenverdieping, kamer, kabinet en werkplaats op de verdieping.
Bronnen
Archieven
GAA/DS 13561 (05.09.1912), 17165 (11.11.1923), 17970 (23.01.1925), 18419 (10.08.1925), 42972bis (1960), 40626 (17.10.1961), 40973 (19.06.1962).
Publicaties en studies
CULOT, M. [red.], Anderlecht 1. Inventaire visuel de l’architecture industrielle à Bruxelles, AAM, Brussel, 1980, fiche 77.
JACOBS, Th., Cie Continentale de Sellerie, Brusselfabriek-Urban.brussels, 2019.
LA RETINE DE PLATEAU, Inventaire des salles de cinéma de la Région de Bruxelles, Brussel, 1994, fiche 93.
Tijdschriften
Almanachs du Commerce et de l’Industrie, “Mégissiers (rue des)”, 1908, 1909, 1914, 1920, 1925.
