Voormalige Koninklijke Rijkswachtschool van Elsene

Voormalige Rijkswachtkazerne in eclectische stijl, met invloed van neo-Franse renaissance, 1909.

Geschiedenis
In 1909 vervolledigde de Rijkswachtkazerne van Elsene een geheel van militaire infrastructuren dat zich over Etterbeek en Elsene uitstrekte en bestond uit de voertuigenkazerne (arsenaal – 1901), de artilleriekazerne (Rolin – 1877-1883, gesloopt in 1993), de cavaleriekazerne (Géruzet en de Witte de Haelen – 1875-1882), het Oefenplein (een terrein dat nu wordt ingenomen door de VUB en de ULB), het militair station (1906 – deels gesloopt) en wat verderop het militair ziekenhuis (1882-1888 – grotendeels gesloopt in 2002).
De kazerne was in de eerste plaats bestemd voor de opleiding van de rijkswachters. Ze omvatte niet alleen de verblijfplaatsen voor de troepen, een grote mess en paardenstallen, maar ook collegezalen, een bibliotheek en een hindernissenparcours voor de opleiding van de ruiters.

Na de Tweede Wereldoorlog breidde het takenpakket van de Rijkswacht sterk uit en kreeg ze meer middelen ter beschikking, waardoor nieuwe gebouwen noodzakelijk werden: de kantoren van de staf (1947) aan de Kroonlaan en het Centrum voor Informatieverwerking (1975) aan de Fritz Toussaintstraat; in de jaren 1990 werd hiernaast een communicatietoren gebouwd.

Omdat deze uitbreidingen ontoereikend bleven, breidde de Rijkswacht zich buiten haar muren uit en vestigde ze zich in een voormalig rusthuis (op de hoek van de Fritz Toussaintstraat en de Juliette Wytsmanstraat) en in de twee cavaleriekazernes (op grondgebied Etterbeek).
Sinds de opheffing van het Rijkswachtkorps in 2000 zijn in de gebouwen verschillende diensten van de Federale Politie ondergebracht, en er werden ingrijpende renovatiewerken uitgevoerd.


Plan
De Rijkswachtschool bestond oorspronkelijk uit een hoofdgebouw aan de Generaal Jacqueslaan, geflankeerd door twee hoekpaviljoenen (het paviljoen van de officieren op de hoek met de Kroonlaan en de mess van de onderofficieren op de hoek met de Juliette Wytsmanstraatstraat). Binnen het huizenblok bevinden zich de woonblokken, de rijkswachtersmess en de manege. Op de hoek met de Kroonlaan en de Fritz Toussaintstraat ligt een “gebouw voor de getrouwden”. De diergeneeskundige infirmerie, de gymnastiekzaal, het washok, enz. bevinden zich langs de Juliette Wytsmanstraat. Het geheel wordt door een indrukwekkende muur afgesloten.

Beschrijving
Aan de Generaal Jacqueslaan, gebouwen van twee bouwlagen onder mansardedakGebroken kap of Frans dak met met steile ondervlakken en licht hellende bovenvlakken. waarvan het ondervlak en het bovenschild voorzien zijn van talrijke dakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. onder tentdak en makelaar1. Versiering op de nok van een dak in de vorm van een decoratieve metalen, terracotta of houten stang; - 2. Middenstijl van een dakspant.. Op hardstenen sokkel met rustica, bakstenen gevels met talrijke hardstenen banden. Muuropeningen onder steekboogBoog die minder dan een halve cirkel beschrijft; boog in de vorm van een cirkelsegment. Bij vensters spreekt men dan van een getoogd venster of steekboogvenster. op de benedenverdieping, rechthoekig op de verdieping. Getraliede venstersLicht- en/of luchtopening in een muur. op de benedenverdieping van het hoofdgebouw en in de mess van de onderofficieren. Stenen kroonlijstenStelselmatig uitkragende geprofileerde lijst boven een muur of een ander belangrijk bouwdeel (entablement)..

Hoofdgebouw van zeventien traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), de drie centrale en de twee uiterste in risalietRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden. en onder tentdak. De drie centrale traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) hebben één extra bouwlaag met per twee of drie gekoppeldeTwee of meerdere identieke bouwelementen (vensters, zuilen, pilasters) die tot een groter (symmetrisch) geheel zijn samengevoegd. venstersLicht- en/of luchtopening in een muur.. De toegangstraveeTravee waarin de toegang is ondergebracht. is volledig bekleed met steen en wordt bekroond door een frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. doorbroken door een dakkapelUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. onder frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. en topstuk. De twee uiterste traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) worden bekroond door een dakkapelUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. onder doorbroken frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening.. SchrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ...  grotendeels bewaard.


Het Paviljoen der officieren, op de hoek met de Kroonlaan en de mess der onderofficieren, op de hoek met de Juliette Wytsmanstraat, elk met twaalf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) (acht aan de Jacqueslaan, vier aan de Kroonlaan/Wytsmanstraat). Aan de Jacqueslaan zijn de twee centrale traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) in risalietRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden. en worden ze bekroond door een frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. doorbroken door een dakkapelUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap. onder frontonDriehoekige of segmentvormige bekroning van een gevel of muuropening. en topstuk. Aan de Kroonlaan/Wytsmanstraat is de toegangstravee/de eerste traveeVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) een bouwlaag hoger, in risalietRisaliet (Italiaans, van risalto: uitstekend deel), vooruitspringend volume van een gevel dat over de hele hoogte doorloopt en soms hoger is; naar gelang de positie worden er midden-, zij- en hoekrisalieten onderscheiden., met verspringende bouwlagen en onder tentdak. De toegang tot de mess der onderofficieren bevindt zich binnen het huizenblok. Deur en schrijnwerkVerzameling van al het (niet-constructief) houten materiaal zoals deuren, vensterkozijnen, erkeronderdelen, kroonlijst, …; bij uitbreiding ook materiaal in aluminium, PVC, ...  vervangen.

De gevels van het paviljoen van de getrouwden en de diergeneeskundige infirmerie zijn analoog zijn aan die van de hoofdgebouwen, maar de infirmerie bevindt zich in slechte staat.

Binnen het huizenblok hebben de bewaarde gebouwen elk elf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) van twee of drie bouwlagen, onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken. met dakkapellenUit het dakvlak opgaand venster; meestal in hout en vaak onder spitse kap.. De uiterste traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...) en de toegangstraveeënTravee waarin de toegang is ondergebracht. zijn hoger, onder tentdak.

In het midden is de manege een gelijkvloers gebouw onder zadeldakDak met twee hellende dakvlakken.. De hoofdgevel, omlijst door pilastersPlatte, weinig uitspringende muurpijler, vaak met basis en kapiteel. onder topstuk, heeft twee lagen muuropeningen: onder steekboogBoog die minder dan een halve cirkel beschrijft; boog in de vorm van een cirkelsegment. Bij vensters spreekt men dan van een getoogd venster of steekboogvenster. in de eerste, onder rondboogBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft. in de tweede.