Typologie(ën)

kerk/kathedraal/basiliek

Ontwerper(s)

Camille DAMMANarchitect1932-1934

Juridisch statuut

Ingeschreven in de wettelijke inventaris op 19 augustus 2024

Stijlen

Art deco
Neoromaans

Inventaris(sen)

Dit (deze) goed(eren) bezit(ten) de volgende waarde(n)

Onderzoek en redactie

2005-2007

id

Urban : 16435
lees meer

Beschrijving

Modern romaanseArchitectuurrichting (ca. 1850) die zich beroept op voorbeelden uit de romaanse bouwkunst (10e-12e eeuw) . driebeukige kruiskerk met art-deco-invloeden door aannemer M. E. Marit en n.o.v. arch. Camille Damman, 1934.

Geschiedenis
Het kerkontwerp kwam reeds voor op het stedenbouwkundig ontwerp voor de nieuwe ‘Berkendaelwijk' van landmeter César Boon (20 september 1898). Voorzien op haar huidige locatie, zou ze het sluitstuk vormen van de zicht-as van de Louis Lepoutrelaan. In 1909 werd daartoe een wedstrijd uitgeschreven die gewonnen werd door architect Camille Damman. Door geschillen tussen en binnen zowel de wereldlijke als geestelijke overheden duurde het echter tot het K.B. 22.03.1910 vooraleer de parochie ‘l'Annonciation de la Sainte-Vierge' kon ontstaan, maar van een volwaardige parochiekerk was er nog geen sprake. In afwachting gingen de erediensten door in de Drievuldigheidskerk. Uiteindelijk stemde de gemeente toch toe tot de oprichting van een nieuwe kerk op het G. Brugmannplein. Een maand later, in januari 1913, werd Camille Damman door de kerkfabriek aangesteld als architect voor de nieuwe kerk. Aanvankelijk voorzag men een grootse neoromaanseArchitectuurrichting (ca. 1850) die zich beroept op voorbeelden uit de romaanse bouwkunst (10e-12e eeuw) . kerk in natuursteen met een asymmetrische westelijke torenpartij en een zware vieringtoren. In 1914 startte men de werken, maar door de onvoorziene en zware kosten voor de fundering en voornamelijk door het uitbreken van WO I werden de werken algauw stilgelegd. Een voorlopige kerk verrees desalniettemin in de J. Stallaertstraat (zie Joseph Stallaertstraat nr. 6). Na de oorlog, in 1927, verhuisde de pastorij van de C. Lemonnierlaan nr. 15 naar de nieuwbouw in J. Stallaertstraat (zie Joseph Stallaertstraat nr. 8-10), eveneens naar een ontwerp van Camille Damman. De stijgende materiaalkosten en gebrekkige fondsen leidde ertoe dat de kerkfabriek een nieuw kerkontwerp van de architect verlangde dat kleiner en voornamelijk goedkoper zou zijn. Frédéric Brugmann, neef en opvolger van grootgrondbezitter Georges Brugmann, speelde door zijn dotatie van 1.500.000 BEF een belangrijke rol in het tot stand komen van deze nieuwe parochiekerk. In 1932 werd de eerste steen van het schip met beuken en transept gelegd. Een jaar later waren tevens het koor en de sacristie voltooid. In 1934 werd de kerk uiteindelijk ingewijd.

Georges Brugmannplein, O.L.V. Boodschapkerk, zuidwestelijke gevels (foto 2005).

Beschrijving
Niet-georiënteerde driebeukige kruiskerk met toren naast hoofdportaal en afgeronde kooromgang geflankeerd door rechthoekige sacristie en vergaderruimte. Schip van vijf traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), transeptarmen van twee traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...), twee koortraveeën en afgerond koor van drie traveeënVerticale geleding van een gevel, bepaald door afstand tussen twee opeenvolgende steunpunten (vb. muurdammen, zuilen, ...).
Bruine bakstenen gevels met decoratief baksteenmetselwerk en witstenen elementen. Rondboogvensters binnen getrapteGevel met een driehoekige bekroning die trapsgewijs versmalt. omlijsting en met hoge sleutelsSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf. uit staand metselwerk. Rondboogportalen onder roosvensterRozet, versiering met concentrische vorm, lijkend op een bloem; in ruime zin roosvenster, groot rondlicht, gevuld met gotisch maaswerk van rozetten, drie-, vier- en veelpassen in concentrische schikking en/of gevuld met glas-in-lood. binnen brede bakstenen omlijsting en onder driehoekige geveltop bekroond door witstenen kruis; uitspringende transeptportalen onder puntgevelGevel waarvan de top driehoekig is.. Hoofdportaal links geflankeerd door vensterLicht- en/of luchtopening in een muur. van zijbeuk en rechts door robuuste vierkante toren met aan elke zijde hoog smal rondboogvenster onder twee rondboogvormigeBoog waarvan de kromming een halve cirkel beschrijft. galmgaten.
Licht metalen dakgebinte (Ateliers de construction Alph. Bouillon) onder leien zadel-, lessenaar-, of puntdaken (toren en vierkante dakruiter).

Georges Brugmannplein, O.L.V. Boodschapkerk, schip richting koor (foto 2005).

Interieur en meubilair
Bakstenen wanden en gordelbogen, tegelvloeren in mozaïek (Maison De Braeckelaer) of rouge belge voor plintenHoge plint van een gevel; fungeert als voetstuk in ordonnantie van de gevel. en koortreden en wit bepleisterdeMuur of plafond bedekt met een laag mortel op basis van een mengsel van kalk, gips of cement en zand, met of zonder andere fijne toeslagmaterialen. tongewelven (akoestiek).
Rondboogvormige scheibogen onder repetitieve banden en decoratieve sleutelSluitsteen van een opening; weerhoudt de gewelfstenen in een boog of gewelf. uit staand metselwerk. ArcadesEén of meerdere bogen, steunend op zuilen of pijlers; kan ook blind zijn. op witstenen zuilenCilindervormig steunpunt; vaak voorzien van basis en kapiteel. De kleine en/of dunne variant ervan wordt colonnet genoemd. of bakstenen pijlers1. Muurstut zonder entasis (kromming), mogelijk met basis en kapiteel; - 2. Massief gemetseld of betonnen steunelement met gewoonlijk rechthoekige doorsnede (vb. bruggepijler,…); alternerend in schip. Schip, transept en koor sterk verlicht door lichtbeuk met rondboogvensters.
Aan weerszijden van kooromgang kapellen onder spits  kruisgewelf. Sacristie en vergaderzaal van kerkfabriek bereikbaar via kooromgang; onderliggende kerkschat en bibliotheek.

Beeldhouwwerk
In het koor gebeeldhouwde witstenen beelden (v.l.n.r. St.-Jacob, St.-Pieter, St.-Andreas, St.-Jan) gesigneerd Pierre De Soete, 1934. Eenvoudig wit marmeren altaar met sober Mariabeeld door beeldhouwer Oscar Sinia, 1947. In koormomgang altaar in zware en groene marmer met koperen reliëfs met afbeelding van knielende Sinte-Germana en Sint-Fernandus en omringd door koperen hekwerk. Kubistische art decoTendens tot de geometrisering van vormen en architecturale ornamenten die zich uitdrukt in het materiaal- en kleurgebruik. biechtstoelen in rouge royale en carraramarmer, door Julien De Ridder. Marmeren doopvont met inscriptie ‘C.J.J. Emerentiana Prins me dedit' en ‘Fl(oris). De Cuijper me fecit', 1934; koperen deksel eveneens door De Cuijper, maar gestolen in 2002 en vervangen door nieuwe creatie n.o.v. atelier Slabbinck (Brugge). SmeedwerkTaai, ‘kneedbaar’ ijzer dat ambachtelijk wordt ‘gesmeed’ (gehamerd bij hoge temperatuur) tot decoratieve bouwonderdelen als tuinhekken, borstweringen… rond baptisterium door René Torchebus, 1934.
Bronzen missiekruis door Oscar De Clerck, 1937.
Houten beelden met o.a. Christus aan kruis uit XVII, twee engelen uit XVIII B, Calvarie met Maria-Magdalena uit XVI.

Georges Brugmannplein, O.L.V. Boodschapkerk, linker traveearm (foto 2005).

Glas-in-loodramen
Fraaie glasramen in kooromgang en roosvenstersRozet, versiering met concentrische vorm, lijkend op een bloem; in ruime zin roosvenster, groot rondlicht, gevuld met gotisch maaswerk van rozetten, drie-, vier- en veelpassen in concentrische schikking en/of gevuld met glas-in-lood.. RoosvenstersRozet, versiering met concentrische vorm, lijkend op een bloem; in ruime zin roosvenster, groot rondlicht, gevuld met gotisch maaswerk van rozetten, drie-, vier- en veelpassen in concentrische schikking en/of gevuld met glas-in-lood. n.o.v. meester-glazenier Charles Crespin, maar uitgevoerd door Jacques Colpaert: boven hoofdportaal voorstelling van Maria-Blijde-Boodschap met inscriptie ‘in memoriam … Brugmann de Walzin', boven linker transeptarm Christus Pantocrates omringd door engelen en boven rechter transeptarm Maagd met kind omringd door engelen in roosvensterRozet, versiering met concentrische vorm, lijkend op een bloem; in ruime zin roosvenster, groot rondlicht, gevuld met gotisch maaswerk van rozetten, drie-, vier- en veelpassen in concentrische schikking en/of gevuld met glas-in-lood.. Kooromgang met vier glas-in-loodramen met voorstellingen betreffende de geboorte van Christus, getekend ‘don / de la famille / U.J. Lambert. / 1965. / Création / J. Colpaert'.

Georges Brugmannplein, O.L.V. Boodschapkerk, schip richting hoofdingang (foto 2005).

Orgel
In oorsprong romantisch orgel door Huis Slootmaeckers uit Brussel, 1916. Gerestaureerd in 1932 en in 1934 overgebracht naar nieuwe kerk door Meense firma Agneesens. Verbouwd tot neoclassicistischArchitectuurstroming (vanaf eind 18e eeuw tot ca. 1914) met voorliefde voor orde en symmetrie, gekenmerkt door bepleisterde en wit beschilderde lijstgevels die het stadsbeeld uniformiseren. Verhoudingen en vormentaal van deze stroming evolueren met de tijd. instrument door Huis Stevens, 1964. Uitgebreid met romantisch type in 2000.

Klok
Uit XVIII, gegoten door Huis Van den Gheyn en mogelijk afkomstig uit beiaard van St.-Jacob-op-Koudenberg.

Bronnen

Archieven
Archieven van de Kerkfabriek van de O.L.V. Boodschapkerk.

Tijdschriften
W. P., « L'église Notre-Dame de l'Annonciation à Ixelles, architecte C. Damman », Bâtir, 40, 1936, pp. 594-595.
VAN CAULAERT, J.-F., « Une église à la plaine de Berkendael- les débuts de la paroisse de l'Annonciation », Mémoire d'Ixelles, 73-74, 1999, pp. 17-37.
« L'église de N.D. de l'Annonciation », L'Ossature Métallique, 1, 1935, pp. 3-8.